طب پیشگیری

مقدمه
ویروس کرونا (کووید‌-19) در سال 2019، نخست از شهر ووهان استان هوبی کشور چین شیوع یافت و تنها در طول دو ماه، بنابر اعلام سازمان بهداشت جهانی به یک بیماری همه‌گیر در سطح جهانی تبدیل شد [1]. علائم رایج آن شامل تب، سرفه و تنگی نفس است. سایر علائم ممکن است شامل خستگی، درد عضلانی، اسهال، گلودرد، از دست‌دادن بویایی و درد شکم باشد [2]. 
اولین مورد شناسایی‌شده از این بیماری در کشور ایران، 19 فوریه سال 2020 بود که دو مورد بیمار مبتلا به کووید-19 در شهر قم شناسایی شدند و پس از آن این بیماری در کل کشور گسترش یافت [3]. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی در سطح جهان تا تاریخ 21 اکتبر 2021، 241886635 مورد مبتلا و 4919755 مرگ در سطح جهان برای کووید-‌19 ثبت شده است و 5821737 مبتلا و 124585 مرگ در ایران تأیید شده است [4]. 
با توجه به وضعیت پاندمی بیماری که تقریباً تمام جنبه‌های مهم اقتصادی، سیاسی و اجتماعی کشور را تحت‌تأثیر قرار داده است، بحث آثار روان‌شناختی این بیماری بر بهداشت روان افراد در سطوح مختلف جامعه اهمیت بسزایی دارد [5]. مطالعه‌ای در چین نشان داد زنان در معرض خطر، کیفیت خواب ضعیف قرار دارند. افسردگی، اضطراب، اندوه، سوء‌مصرف مواد، بی‌خوابی و روان‌پریشی در بین عموم شایع‌تر است. اختلالات روانی در افراد قرنطینه‌شده معمولاً به‌صورت اختلال استرس حاد، اختلال استرس پس از سانحه، سوء‌مصرف و وابستگی به مواد، تحریک‌پذیری، اضطراب، بی‌خوابی، کارایی ضعیف، بی‌حسی و افسردگی بروز می‌کند[6، 7]. 
همه‌گیری کووید-19 به‌دلیل ترس و استرس، تأثیر مخرب عظیمی بر جوامع در سرتاسر جهان داشته است. این ترس‌ها  شامل ترس از بیکاری به‌دلیل محدودیت‌های مرتبط با کوویدـ19، نگرانی‌های مالی و نگرانی درمورد سلامتی فرد است. این استرس‌ها و نگرانی‌ها ممکن است در کیفیت زندگی پایین‌تر منعکس شود [8]. پاندمی کوویدـ19 همچنین با اختلال در کیفیت زندگی مرتبط با سلامت در میان ساکنان محلی چین همراه بوده است [9]. نتایج مطالعه دهکردی و همکاران بر روی بیماران مبتلا به کرونا‌ویروس نشان داد بیماران پیامدهای روانی‌ـ اجتماعی متعددی (شامل هیجان‌های منفی مثل ترس از مرگ، افسردگی و اضطراب، کاهش فعالیت‌های اجتماعی، احساس طردشدگی توسط جامعه، کاهش ارتباطات اثربخش با خانواده و جامع و استیگمای تجربه‌شده توسط بیمار و خانواده‌اش) را تجربه می‌کنند و این موارد کیفیت زندگی بیمار را کاهش می‌دهند. 75 درصد شرکت‌کنندگان در این مطالعه اظهار کردند کیفیت زندگی آن‌ها پس از سرایت کاهش یافته است و معتقد بودند در قرنطینه، زندگی آن‌ها هدر رفته است و آن‌ها هیچ سرگرمی نداشتند و همین باعث افسردگی آن‌ها شده بود. تقریباً تمام شرکت‌کنندگان درمورد کارشان نگران بودند و همین موجب کاهش کیفیت زندگی آن‌ها شده بود [10]. 
بیشترین محرک‌های ایجاد استرس و عامل ایجاد‌کننده اختلالات روان‌شناختی در افراد در حال قرنطینه به دلیل بیماری کووید-19 ترس از آلوده ‌شدن یا آلوده‌ کردن دیگران، دوره طولانی قرنطینه، حمایت‌های ناکافی و عدم دسترسی به مراقبت‌های پزشکی و مواد غذایی کافی و درنهایت خستگی و بی‌حوصلگی ناشی از قرنطینه و ایزوله ‌شدن گزارش شده است [11]. نتایج مطالعه زرآبادی‌پور و همکاران بر روی 326 نفر از جمعیت استان قزوین نشان داد در کادر درمان، دسترسی به سیستم‌های پاسخ‌گویی اجتماعی، تغییر محسوس وزن و بی‌میلی به انجام فعالیت‌های روزمره، ازجمله عواملی بودند که با نمره استرس افراد رابطه معناداری داشتند. در این مطالعه در مورد عموم مردم، جنسیت، وجود سالمند در معرض خطر در خانواده، داشتن مورد فوتی ناشی از بیماری کرونا در خانواده، تشدید بیماری زمینه‌ای، تعطیل ‌شدن شغل و غیره با نمره استرس روابط معناداری داشتند [12]. 
اضطراب سلامتی به‌معنای ایجاد نگرانی و اضطراب هنگام تهدید سلامتی است و به‌صورت یک طیف از ناآگاهی نسبت به سلامتی تا اضطراب سلامتی افراطی یا خودبیمارانگاری مشخص می‌شود [13، 14]. اغلب افراد تا اندازه‌ای اضطراب سلامتی را تجربه می‌کنند، اما در صورتی که میزان آن بیش از اندازه باشد، می‌تواند برای فرد خطرناک و آسیب‌رسان باشد [15]. بررسی‌های اخیری که در شرایط پاندمی کروناویروس انجام شده است، نشان می‌دهند اضطراب سلامتی از نظر فراوانی و شدت، نسبت به قبل افزایش بسیاری یافته است [16]. پژوهش رُی و همکاران نشان داد میزان اضطراب سلامتی و اضطراب افراد در طول بیماری کرونا زیاد است [17]. نتایج مطالعات انجام‌شده بر روی همه‌گیری‌های ویروسی گذشته همچون آبولا و آنفلوآنزای پرندگان، نشان داد اضطراب و نگرانی‌های سلامتی در طول این همه‌گیری‌ها بسیار گسترده بوده است [18، 19]. 
بنابر آنچه بیان شد می‌توان چنین نتیجه گرفت که شرایط بحرانی همه‌گیری بیماری می‌تواند باعث آثار مثبت و منفی روانی شود که به نوعی بر کیفیت زندگی افراد جامعه تأثیرگذار است. باتوجه به اهمیت سلامت روان‌شناختی افراد طی این دوران، شناسایی اختلالات روان‌شناختی طی این همه‌گیری و بررسی تأثیر احتمالی آن بر کیفیت زندگی امری ضروری بوده است تا با راهکارها و تکنیک‌های مناسب روان‌شناختی بتوان به حفظ و بهبود سلامت روانی و درنتیجه ارتقای کیفیت زندگی افراد کمک کرد. در همین راستا مطالعه حاضر با هدف بررسی ارتباط استرس ادراک‌شده و اضطراب سلامتی با کیفیت زندگی طی پاندمی کرونا‌ویروس در میان افراد بالای 16 سال شهر اصفهان انجام شد. 
مواد و روش‌ها
پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی از نوع همبستگی در سال 1400 است که جامعه آماری آن را ساکنین بالای 16 سال شهر اصفهان تشکیل دادند. حجم نمونه بر اساس فرمول شماره 1 محاسبه شد.



با فرض خطای 5 درصد، توان آزمون 90 درصد و ضریب همبستگی 0/18- از مطالعات قبلی، حجم نمونه بر اساس فرمول 320 نفر برآورد شد [20].
معیارهای ورود به مطالعه شامل داشتن سواد، دسترسی به اینترنت برای پاسخ‌گویی به سؤالات، عدم ابتلا به اختلالات روان‌شناختی، داشتن حداقل سن 16 سال، سکونت در شهر اصفهان و تمایل به مشارکت در پژوهش، معیارهای خروج شامل  افرادی که مبتلا به اختلالات روان‌شناختی هستند و عدم تمایل به مشارکت در پژوهش بود. 
به منظور حفاظت از سلامتی شرکت‌کنندگان، برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسش‌نامه‌های اینترنتی و از پلتفرم‌های پیام‌رسان همچون کانال‌های واتساپ و تلگرام استفاده شد. لینک پرسش‌نامه از طریق گروه‌های اینترنتی مختلف دردسترس شرکت‌کنندگان قرار گرفت. از شرکت‌کنندگانی که لینک را دریافت می‌کردند درخواست شد تا آن را برای افرادی که می‌شناسند، ارسال کنند.  شرکت‌کنندگان پرسش‌نامه را به‌صورت داوطلبانه تکمیل کردند و به آن‌ها اطمینان داده شد که اطلاعات جمع‌آوری‌شده کاملاً محرمانه باقی خواهد ماند
ابزار پژوهش
از پرسش‌نامه مشخصات جمعیت‌شناختی و ابزارهای خودگزارشی برای سنجش متغیرها و جمع‌آوری داده‌ها استفاده شد. ویژگی‌های جمعیت‌شناختی ارزیابی‌شده عبارت بودند از: جنسیت، وضعیت تأهل، سطح تحصیلات، سن، وضعیت شغلی، وضعیت مصرف دخانیات و ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای خاص.
برگه کوتاه پرسش‌نامه اضطراب سلامت 
 این پرسش‌نامه را که سالکوویسکیس و همکاران تهیه کردند، یک مقیاس خودگزارشی با 18 عبارت است که در رابطه با هر یک از عبارات مذکور، 4 گزینه مطرح است. پرسش‌نامه، دو عامل احتمال ابتلا به بیماری (14 سؤال) و پیامدهای منفی ابتلا به بیماری (4 سؤال) را می‌سنجد. از آزمودنی خواسته می‌شود تا هریک از 4 گزینه مطرح‌شده برای هریک از عبارات را به‌دقت بخواند و عبارتی را که به بهترین وجه، وضعیت او را طی 6 ماه اخیر توصیف می‌کند، انتخاب کند. عبارات این آزمون درباره نگرانی‌های مرتبط با سلامت، توجه به احساسات یا تغییرات بدنی و پیامدهای هولناک ابتلا به یک بیماری است. هنگام نمره‌گذاری به گزینه‌های مطرح‌شده، نمره‌ای بین صفر تا 3 تعلق می‌گیرد. دامنه نمرات این آزمون بین صفر و 54 قرار دارد که نمرات بالاتر بیانگر اضطراب سلامت بیشتر است [21]. بررسی‌های متعدد نشان داد این مقیاس از همسانی درونی مناسبی برخوردار است. ضرایب همسانی درونی بین 0/71 تا 0/95 متغیر بوده است. در همین بررسی‌ها ضریب پایایی از طریق بازآزمایی به فاصله یک هفته، 0/90 به‌دست آمده و نشان داده شده است که این مقیاس می‌تواند بیماران خودبیمارانگار را از گروه‌های کنترل غیربالینی متمایز کند [22]. پایایی پرسش‌نامه در مطالعه کریمی و همکاران با استفاده از روش آلفای کرونباخ برای کل پرسش‌نامه 0/79 محاسبه شد. ضریب پایایی این پرسش‌نامه در پژوهش حاضر به روش آلفای کرونباخ 0/855 به دست آمد [23].
مقیاس استرس ادراک‌شده 
 مقیاس استرس ادراک‌شده، یک ابزار خودگزارش‌دهی مشتمل بر 14 گویه است و به وسیله کوهن و همکاران توسعه یافت و برای سنجش استرس عمومی ادراک‌شده در یک ماه گذشته به کار رفته است که افکار و احساسات درباره حوادث استرس‌زا، کنترل، غلبه، کنار آمدن با فشار روانی و استرس‌های تجربه‌شده را می‌سنجد. در این مقیاس از افراد تقاضا می‌شود بر روی یک طیف 5 درجه‌ای از صفر (هرگز) تا 4 (همیشه) مشخص کنند که اغلب در طول 4 هفته گذشته چه احساسی داشتند. برای مثال «آیا در خلال 4 هفته گذشته، اغلب برای کنترل امور مهم زندگی خود احساس ناتوانی کرده‌اید؟». این مقیاس دو خرده‌مقیاس را می‌سنجد: 1. درماندگی ادراک‌شده که شامل آیتم‌های 1، 2، 3، 8، 11، 12 و 14 است. 2. خودکارآمدی ادراک‌شده که آیتم‌های 4، 5، 6، 7، 9، 10 و 13 را دربر می‌گیرد که به‌صورت معکوس نمره‌گذاری می‌شوند. کمترین امتیاز کسب‌شده صفر و بیشترین نمره 56 است. نمره بالاتر نشان‌دهنده استرس ادراک‌شده بیشتر است. 
در مطالعه کوهن و همکاران ضرایب همسانی درونی برای هریک از زیرمقیاس‌ها و نمره کلی مقیاس استرس ادراک‌شده بین 0/84 تا 0/86 به‌ دست آمد [24]. ضرایب پایایی همسانی درونی مقیاس از طریق ضریب آلفای کرونباخ در دامنه‌ای از 0/84 تا 0/86 در دو گروه از دانشجویان و یک گروه از افراد سیگاری در برنامه ترک به‌دست آمده است [24]. ضریب پایایی این پرسش‌نامه در پژوهش حاضر به روش آلفای کرونباخ 0/887 به‌دست آمد.
3. پرسش‌نامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی
 برای جمع‌آوری اطلاعات مربوط به کیفیت زندگی از نسخه فارسی پرسش‌نامه خلاصه‌شده کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی استفاده شد. این پرسش‌نامه درمجموع 26 سؤال دارد و چهار حیطه سلامت جسمانی (7 سؤال)، سلامت روانی (6 سؤال)، روابط اجتماعی (3 سؤال) و سلامت محیط (8 سؤال) را می‌سنجد. دو سؤال اول به هیچ‌یک از حیطه‌ها تعلق ندارند و وضعیت کلی سلامت عمومی و کیفیت زندگی را ارزیابی می‌کند. هر سؤال بر اساس مقیاس لیکرت 5 گزینه‌ای (1. کاملاً مخالفم تا 5. کاملاً موافقم) نمره‌گذاری می‌شود. امتیاز هر حیطه به‌طور جداگانه از مجموع امتیاز سؤالات آن محاسبه می‌شود. به‌‌طوری ‌که عدد 4 نشان‌دهنده بدترین و 20 نشان‌دهنده بهترین وضعیت در آن حیطه است [25]. در این مطالعه از نسخه هنجاریابی‌شده یوسفی و همکاران استفاده شد [26]. همچنین به‌منظور تعیین پایایی آزمون، از روش آلفای کرونباخ استفاده شد که مقدار آن برای حیطه‌های سلامت جسمانی، سلامت روانی، روابط اجتماعی و سلامت محیط به ترتیب برابر با 0/81، 0/72، 0/78 و 0/76 به‌دست آمد. ضریب پایایی این پرسش‌نامه در پژوهش حاضر به روش آلفای کرونباخ 0/932 به‌دست آمد.
برای تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها در این پژوهش از نرم‌افزار آماری SPSS نسخه 24 و در سطح آمار توصیفی، از تعداد، درصد، کمترین و بیشترین مقدار، میانگین و انحراف معیار و در سطح آمار استنباطی، از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون استفاده شد. 
یافته‌ها
درمجموع 320 نفر در این مطالعه شرکت کردند. میانگین سنی شرکت‌کنندگان در پژوهش 36/48 با انحراف معیار 11/257 بود. مشخصات جمعیت‌شناختی شرکت‌کنندگان در پژوهش در جدول شماره 1 آورده شده است.



آماره‌های توصیفی متغیرهای پژوهش در جدول شماره 2 گزارش شده است.



ماتریس همبستگی متغیرهای حاضر در پژوهش در جدول شماره 3 آورده شده است.
بر اساس یافته‌های ارائه‌شده در جدول شماره 3 بین درماندگی ادراک‌شده، استرس ادراک‌شده، اضطراب سلامتی و ابعاد آن با کیفیت زندگی و ابعاد آن رابطه منفی معنادار وجود دارد (0/01>P). همچنین بین خودکارآمدی ادراک‌شده با کیفیت زندگی و ابعاد آن رابطه مثبت معنادار مشاهده شد (0/01>P).



برای تعیین سهم هریک از متغیرهای درماندگی ادراک‌شده، خودکارآمدی ادراک‌شده، احتمال ابتلا به بیماری و پیامدهای منفی ابتلا به بیماری در پیش‌بینی کیفیت زندگی از آزمون آماری ضریب رگرسیون چندگانه، روش گام‌به‌گام و ضرایب بتا استفاده شد که نتایج آن در جدول شماره 4 ارائه شده است. قابل‌مشاهده است که خودکارآمدی ادراک‌شده، پیامدهای منفی ابتلا به بیماری و درماندگی ادراک‌شده می‌توانند 57/5 درصد از واریانس کیفیت زندگی را به‌صورت معنی‌دار پیش‌بینی کنند (0/01>P). برای تعیین سهم تفکیکی هریک از متغیرهای پیش‌بین در پیش‌بینی پراکندگی‌های متغیر ملاک، از ضریب بتا استفاده شد. نتایج حاکی از آن است که خودکارآمدی ادراک‌شده، پیامدهای منفی ابتلا به بیماری و درماندگی ادراک‌شده هریک به ترتیب با ضرایب بتای 0/389، 0/3- و 0/284- قادر هستند کیفیت زندگی را تبیین کنند. مقادیر تی به ترتیب برای هرکدام برابر با 96/8، 474/7- و 324/6- است که نشانگر معنا‌داری ضرایب بتاست (P<0/01).



بحث و نتیجه‌گیری 
هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین استرس ادراک‌شده و اضطراب سلامتی با کیفیت زندگی طی پاندمی کرونا‌ویروس بود. نتایج نشان داد بین اضطراب سلامتی و ابعاد آن با کیفیت زندگی رابطه منفی معناداری وجود دارد، یعنی با افزایش اضطراب سلامتی، کیفیت زندگی کاهش می‌یابد. این یافته با نتایج مطالعات عبدالغانی و همکاران، هایتر و همکاران، تروگاکوس و همکاران، کورکماز و همکاران و حیدری‌شمس و همکاران هم‌راستاست [27-31]. نتایج مطالعه مقطعی عبدالغانی و همکاران بر روی کارکنان مراقب سلامت در بیمارستان‌های کشور مصر نشان داد اضطراب سلامتی نسبت به ویروس کوویدـ19 به‌طور معکوس با تمام حیطه‌های کیفیت زندگی همبسته بود [27]. نتایج مطالعه تروگاکوس و همکاران حاکی از آن بود که اضطراب سلامتی کوویدـ19 به‌سبب افزایش سرکوب هیجانات و عدم ارضای نیازهای روان‌شناختی، پیامدهای سلامتی (شکایات جسمانی)، خانه (مشارکت خانگی) و شغل (پیشرفت هدف) را مختل می‌کند. علاوه ‌بر این، افرادی که مرتباً در رفتار شستن دست‌ها درگیر می‌شدند، از تأثیر منفی اضطراب سلامتی کوویدـ19 رنج می‌بردند [29]. نتایج مطالعات کورکماز و همکاران بر روی کارکنان مراقب سلامتی که در درمانگاه‌های سرپایی کوویدـ19 یا بخش‌های اورژانس مشغول به کار بودند نیز مؤید آن بود که به‌سبب افزایش سطوح اضطراب، کیفیت زندگی کارکنان کاهش می‌یابد [30]. همچنین نتایج مطالعه هایتر و همکاران بر روی بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس نشان داد اضطراب سلامتی با سطوح اضطراب تعمیم‌یافته، افسردگی و نگرانی و با کیفیت زندگی ضعیف‌تر در این بیماران همبسته بود. در این مطالعه، گروهی که دارای اضطراب سلامتی بالا بودند کیفیت زندگی ضعیف‌تری را نسبت به سایر گروه‌ها و صرفنظر از سطح ناتوانی نشان دادند [28]. نتایج مطالعه حیدری‌شمس و همکاران نیز بر روی بیماران سرپایی پلی‌کلینیک تخصصی شهید بهشتی کرج در ایران نشان داد بین کیفیت زندگی و اضطراب سلامتی همبستگی معنادار منفی وجود دارد [31]. در تبیین این یافته می‌توان گفت افزایش بیش از اندازه اضطراب سلامتی در برخی افراد طی همه‌گیری بیماری‌های ویروسی مثل کوویدـ19، سیستم ایمنی بدن را در برابر رویارویی با این بیماری تضعیف می‌کند و حتی می‌تواند بر تصمیم‌گیری‌های منطقی و رفتارهای اجتماعی افراد تأثیرگذار باشد. درجات شدید اضطراب سلامتی با فاجعه‌سازی تغییرات بدنی و بروز رفتارهای ناسازگار مقابله‌ای همراه می‌شود و موجب پریشانی فرد، ناتوانی اجتماعی، اختلال در عملکرد شغلی و مراجعه مکرر به مراکز بهداشتی‌درمانی خواهد شد و در‌نتیجه کیفیت زندگی افراد کاهش خواهد یافت [32]. در بحث گسترش بیماری‌های عفونی و یا شرایط پاندمی افراد با اضطراب سلامتی بالا مستعد برداشت غلط و آسیب‌رسان از تغییرات فیزیکی خود هستند و همه این تغییرات را به‌عنوان گواهی بر آلوده بودن خود به بیماری‌ عفونی استفاده می‌کنند [33]. افرادی که اضطراب سلامتی بالایی دارند، در انواع رفتارهای غیرانطباقی ایمنی نیز درگیر می‌شوند. درزمینه شیوع ویروس ممکن است شامل شستن بیش‌از‌حد دست‌ها، عقب‌نشینی اجتماعی و خرید همراه با وحشت باشد. سطح پایین اضطراب سلامتی نیز می‌تواند اثرات منفی بر رفتار سلامتی داشته باشد. افرادی که خود را در معرض خطر کم بیماری می‌بینند نیز بعید است که رفتار اجتماعی خود را تغییر دهند و توصیه‌ها برای فاصله‌گرفتن اجتماعی را نادیده می‌گیرند [34].
نتایج نشان داد بین استرس ادراک‌شده با کیفیت زندگی همبستگی منفی معنادار وجود دارد، یعنی با افزایش استرس ادراک‌شده، کیفیت زندگی کاهش می‌یابد. این یافته با نتایج مطالعات تجویوونو و همکاران، چلمچه و منکای و همکاران و کی و همکاران هم‌راستا بود [25-37]. پژوهش‌ها نشان می‌دهد استرس ادراک‌شده به سطوح بالایی از اضطراب و سطوح پایین‌تری از کیفیت زندگی مرتبط با سلامت منجر می‌شود [38]. نتایج مطالعه تجویوونو و همکاران بر روی متخصصان مراقب سلامتی (پزشکان، پرستاران و دستیاران مراقب سلامت) که از بیماران مبتلا به کوویدـ19 مراقبت می‌کردند نشان داد بین استرس و کیفیت زندگی همبستگی منفی و بالایی وجود دارد [35]. نتایج مطالعه تجویوونو و همکاران همکاران نیز بر روی دانشجویان دانشکده پزشکی نشان داد وضعیت سلامت روان دانشجویان غالباً در رده عادی بود؛ افسردگی (89/5 درصد)، اضطراب (86/1 درصد) و استرس (95 درصد). کیفیت زندگی در تمام حیطه‌ها در رده متوسط بود؛ سلامت جسمانی (88/6 درصد)، سلامت روانی (92/5 درصد)، روابط اجتماعی (50/7 درصد) و سلامت محیطی (78/7 درصد). همچنین استرس به‌طور معناداری بر تمام حیطه‌های کیفیت زندگی تأثیرگذار بود [36]. نتایج مطالعه کی و همکاران بر روی جمعیت بزرگسالان چینی طی پاندمی کوویدـ19 نشان داد نمرات استرس ادراک‌شده ارتباط منفی معناداری با نمره خلاصه بُعد جسمانی و نمره خلاصه بُعد روانی کیفیت زندگی مرتبط با سلامت داشت و این حاکی از آن بود که شرکت‌کنندگانی که کیفیت زندگی مرتبط با سلامت بالاتری را گزارش کردند سطوح پایین‌تری از استرس ادراک‌شده را تجربه کرده بودند [37]. مدت قرنطینه طولانی‌تر، ترس از بیماری، خستگی روانی، اطلاعات ناکافی، ضرر مالی، از دست دادن آزادی، عدم اطمینان نسبت به وضعیت بیماری، عدم قطعیت زمان کنترل بیماری و جدی بودن خطر از جمله عوامل استرس‌زایی هستند که می‌تواند بر کیفیت زندگی افراد طی این پاندمی تأثیرگذار باشد. از طرف دیگر، هنگامی که موقعیت استرس‌زاست و افراد نمی‌توانند محرک‌های محیطی را اداره کنند، استرس می‌تواند به‌‌طور منفی بر بهزیستی و یا عملکرد آن‌ها تأثیر گذارد. 
از محدودیت های این مطالعه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: داده‌ها به‌صورت آنلاین جمع‌آوری شد و تنها افراد باسوادی که به اینترنت دسترسی داشتند، قادر به شرکت در مطالعه بودند. سلامت روان‌شناختی و عدم ابتلا به اختلالات روان‌شناختی را خود شرکت‌کنندگان گزارش کردند. پیشنهاد می‌‌شود در پژوهش‌های آتی رابطه بین سایر متغیرهای روان‌شناختی با کیفیت زندگی طی دوران همه‌گیری به‌ویژه در بین مبتلایان به کوویدـ19 بررسی شود.
نتایج مطالعه نشان داد پاندمی کوویدـ19 فشار قابل‌ملاحظه‌ای ازنظر روان‌شناختی به افراد تحمیل می‌کند که به‌نوبه خود باعث کاهش کیفیت زندگی آن‌ها می‌شود. با آموزش استراتژی‌های مقابله‌ای سازگار و مهارت‌های مدیریت استرس به افراد، می‌توان به کاهش استرس و اضطراب سلامتی و درنتیجه بهبود کیفیت زندگی آن‌ها کمک شایانی کرد. 
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه دارای تأییدیه اخلاقی به شماره  IR.HUMS. REC.1399.439 از کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم‌پزشکی هرمزگان است.
حامی مالی
این طرح با کمک هزینه پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی هرمزگان تامین شده است. سازمان تأمین مالی (HUMS) هیچ نقشی در طراحی مطالعه و جمع‌آوری، تجزیه‌وتحلیل و تفسیر داده‌ها و نوشتن نسخه خطی نداشته است.
مشارکت نویسندگان
طراحی مطالعه، جمع‌آوری اطلاعات، آنالیز آماری و نگارش مقاله: عاطفه همایونی؛ طراحی مطالعه، همکاری در نگارش و بازنگری مقاله: زهرا حسینی.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان از حمایت‌های مالی دانشگاه علوم‌پزشکی هرمزگان و همچنین از تمامی شرکت‌کنندگان در این پژوهش قدردانی می‌کنند. 

1. Chen N, Zhou M, Dong X, Qu J, Gong F, Han Y, et al. Epidemiological and clinical characteristics of 99 cases of 2019 novel coronavirus pneumonia in Wuhan, China: A descriptive study. Lancet. 2020; 395(10223):507-13.  [DOI:10.1016/S0140-6736(20)30211-7]
2. Schnirring L. Japan has 1st novel coronavirus case; China reports another death [Internet]. Center for Infectious Disease Research and Policy. 2020. [Link]
3. Moradzadeh R. The challenges and considerations of community-based preparedness at the onset of COVID-19 outbreak in Iran, 2020. Epidemiol Infect. 2020; 148:e82. [DOI:10.1017/S0950268820000783] [PMID] [PMCID]
4. World Health Organization. WHO Coronavirus Disease (COVID-19) Dashboard Data. Geneva: World Health Organization; 2021. [Link]
5. Li S, Wang Y, Xue J, Zhao N, Zhu T. The impact of COVID-19 epidemic declaration on psychological consequences: A study on active Weibo users. Int J Environ Res Public Health. 2020; 17(6):2032. [DOI:10.3390/ijerph17062032] [PMID] [PMCID]
6. Yang L, Wu D, Hou Y, Wang X, Dai N, Wang G, et al. Analysis of psychological state and clinical psychological intervention model of patients with COVID-19. MedRxiv. 2020.  [DOI:10.1101/2020.03.22.20040899]
7. Sun L, Sun Z, Wu L, Zhu Z, Zhang F, Shang Z, et al. Prevalence and risk factors of acute posttraumatic stress symptoms during the COVID-19 outbreak in Wuhan, China. MedRxiv. 2020. [DOI:10.1101/2020.03.06.20032425]
8. van Ballegooijen H, Goossens L, Bruin RH, Michels R, Krol M. Concerns, quality of life, access to care and productivity of the general population during the first 8 weeks of the coronavirus lockdown in Belgium and the Netherlands. BMC Health Serv Res. 2021; 21(1):227.  [DOI:10.1186/s12913-021-06240-7] [PMID] [PMCID]
9. Zhang W-r, Wang K, Yin L, Zhao W-f, Xue Q, Peng M, et al. Mental health and psychosocial problems of medical health workers during the COVID-19 epidemic in China. Psychother Psychosom. 2020; 89(4):242-50.   [DOI:10.1159/000507639] [PMID] [PMCID]
10. Aliakbari Dehkordi M, Eisazadeh F, Aghajanbigloo S. Psychological consequences of patients with Coronavirus (COVID-19): A qualitative study. Iranian Journal of Health Psycholology. 2019; 2(2):9-20. [DOI:10.30473/ijohp.2020.52395.1074]
11. Shahyad S, Mohammadi MT. [Psychological impacts of Covid-19 outbreak on mental health status of society individuals: A narrative review (Persian)]. J Mil Med. 2020; 22(2):184-92. [DOI:10.30491/JMM.22.2.184]
12. Zarabadipour M, Asgari Ghonche MR, Asgari Ghonche S, Mirzadeh M. [Psychological evaluation of the factors affecting the stress caused by COVID-19 outbreak in the medical staff and the community of Qazvin, Iran Spring 2020 (Persian)]. Journal of Military Medicine. 2020; 22(6):517-25. [DOI:10.30491/JMM.22.6.517]
13. Bailer J, Kerstner T, Witthöft M, Diener C, Mier D, Rist F. Health anxiety and hypochondriasis in the light of DSM-5. Anxiety Stress Coping. 2016; 29(2):219-39.  [DOI:10.1080/10615806.2015.1036243] [PMID]
14. Witthöft M, Hiller W. Psychological approaches to origins and treatments of somatoform disorders. Annu Rev Clin Psychol. 2010; 6:257-83.   [DOI:10.1146/annurev.clinpsy.121208.131505] [PMID]
15. Asmundson GJ, Abramowitz JS, Richter AA, Whedon M. Health anxiety: Current perspectives and future directions. Curr Psychiatry Rep. 2010; 12(4):306-12. [DOI:10.1007/s11920-010-0123-9] [PMID]
16. Asmundson GJ, Taylor S. How health anxiety influences responses to viral outbreaks like COVID-19: What all decision-makers, health authorities, and health care professionals need to know. J Anxiety Disord. 2020; 71:102211. [DOI:10.1016/j.janxdis.2020.102211] [PMID] [PMCID]
17. Roy D, Tripathy S, Kar SK, Sharma N, Verma SK, Kaushal V. Study of knowledge, attitude, anxiety & perceived mental healthcare need in Indian population during COVID-19 pandemic. Asian J Psychiatr. 2020; 51:102083. [DOI:10.1016/j.ajp.2020.102083] [PMID] [PMCID]
18. Jalloh MF, Li W, Bunnell RE, Ethier KA, O’Leary A, Hageman KM, et al. Impact of Ebola experiences and risk perceptions on mental health in Sierra Leone, July 2015. BMJ Glob Health. 2018; 3(2):e000471.   [DOI:10.1136/bmjgh-2017-000471] [PMID] [PMCID]
19. Lau JT, Griffiths S, Choi KC, Tsui HY. Avoidance behaviors and negative psychological responses in the general population in the initial stage of the H1N1 pandemic in Hong Kong. BMC Infect Dis. 2010; 10:139.   [DOI:10.1186/1471-2334-10-139] [PMID] [PMCID]
20. Alimohammadi F, Setodeh-Asl N, Karami A. [Designing a model of quality of life in elderly based on perceived stress and tolerance of distress (Persian)]. J Health Care. 2019; 21(1):53-65. [DOI:10.29252/jhc.21.1.53]
21. Salkovskis PM, Rimes KA, Warwick H, Clark D. The Health Anxiety Inventory: Development and validation of scales for the measurement of health anxiety and hypochondriasis. Psychol Med. 2002; 32(5):843-53.  [DOI:10.1017/S0033291702005822] [PMID]
22. Abramowitz JS, Olatunji BO, Deacon BJ. Health anxiety, hypochondriasis, and the anxiety disorders. Behav Ther. 2007; 38(1):86-94.  [DOI:10.1016/j.beth.2006.05.001] [PMID]
23. Karimi J, Homayoni A, Homayoni F. [Evaluation of psychometric properties of the health anxiety inventory (Persian)]. Hakim Health Systems Research Journal. 2015; 17(4):297-305. [Link]
24. Cohen S, Kamarck T, Mermelstein R. A global measure of perceived stress. J Health Soc Behav. 1983; 24(4):385-96. [DOI:10.2307/2136404] [PMID]
25. Taghavi SM, Mokarami H, Nazifi M, Choobineh A, Marioryad H, Kujerdi MF. The influence of socio-demographic, health and work-related factors on health-related quality of life among Iranian industrial workers. Health. 2014; 6(16):2250-60. [DOI:10.4236/health.2014.616261]
26. Usefy A, Ghassemi GR, Sarrafzadegan N, Mallik S, Baghaei A, Rabiei K. Psychometric properties of the WHOQOL-BREF in an Iranian adult sample. Community Ment Health J. 2010; 46(2):139-47.  [DOI:10.1007/s10597-009-9282-8] [PMID]
27. Abdelghani M, Mahdy R, El-Gohari H. Health anxiety to COVID-19 virus infection and its relationship to quality of life in a sample of health care workers in Egypt: A cross-sectional study. Arch Psychiatry Psychother. 2021; 23(1):19-28. [DOI:10.12740/APP/130304]
28. Hayter AL, Salkovskis PM, Silber E, Morris RG. The impact of health anxiety in patients with relapsing remitting multiple sclerosis: Misperception, misattribution and quality of life. Br J Clin Psychol. 2016; 55(4):371-86. [DOI:10.1111/bjc.12106] [PMID]
29. Trougakos JP, Chawla N, McCarthy JM. Working in a pandemic: Exploring the impact of COVID-19 health anxiety on work, family, and health outcomes. J Appl Psychol. 2020; 105(11):1234-45. [DOI:10.1037/apl0000739] [PMID]
30. Korkmaz S, Kazgan A, Çekiç S, Tartar AS, Balcı HN, Atmaca M. The anxiety levels, quality of sleep and life and problem-solving skills in healthcare workers employed in COVID-19 services. J Clin Neurosci. 2020; 80:131-6. [DOI:10.1016/j.jocn.2020.07.073] [PMID] [PMCID]
31. Hedari Shams J, Mohammadzadeh KA, Maher A. [Correlation between health literacy and quality of life with health anxiety in outpatient patients referred to Shahid Beheshti Specialized Polyclinic in Karaj (Persian)]. Journal of Health Promotion Management. 2020; 9(1):1-9. [Link]
32. Taylor S, Asmundson GJ. Treating health anxiety: A cognitive-behavioral approach. New York: Guilford Press; 2004. [Link]
33. Taylor S. The psychology of pandemics: Preparing for the next global outbreak of infectious disease. United Kingdom: Cambridge Scholars Publishing; 2019. [Link]
34. Farahati M. Psychological consequences of coronavirus outbreak in society. social impact assessment. 2020; 1(S 2):207-25. [Link]
35. Çelmeçe N, Menekay M. The effect of stress, anxiety and burnout levels of healthcare professionals caring for COVID-19 patients on their quality of life. Front Psychol. 2020; 11:597624. [DOI:10.3389/fpsyg.2020.597624] [PMID] [PMCID]
36. Tejoyuwono AAT, Nugraha RP, Fahdi FK. The effect of mental health status on the quality of life of faculty of medicine students during the pandemic Coronavirus disease 2019 period. Open Access Maced J Med Sci. 2021; 9(E):645-52. [DOI:10.3889/oamjms.2021.6161]
37. Qi M, Li P, Moyle W, Weeks B, Jones C. Physical activity, health-related quality of life, and stress among the Chinese adult population during the COVID-19 pandemic. Int J Environ Res Public Health. 2020; 17(18):6494.   [DOI:10.3390/ijerph17186494] [PMID] [PMCID]
38. Racic M, Todorovic R, Ivkovic N, Masic S, Joksimovic B, Kulic M. Self-perceived stress in relation to anxiety, depression and health-related quality of life among health professions students: A cross-sectional study from Bosnia and Herzegovina. Slovenian J Public Health. 2017; 56(4):251-9. [DOI:10.1515/sjph-2017-0034] [PMID] [PMCID]