دوره 9، شماره 2 - ( تابستان 1401 )
جلد 9 شماره 2 صفحات 181-168 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Research code: 036. 1400IR.IAU.TABRIZ.REC.
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Khazaeian S, Fathnezhad-Kazemi A. Perceived Stress and its Predictors in Pregnant Women With Gestational Hypertension: A Cross-Sectional Study. J Prevent Med 2022; 9 (2) :168-181
URL: http://jpm.hums.ac.ir/article-1-576-fa.html
URL: http://jpm.hums.ac.ir/article-1-576-fa.html
خزائیان سمیه، فتح نژادکاظمی آزیتا. استرس درک‌شده و عوامل پیش‌بینی‌کننده آن در زنان باردار مبتلا به فشار خون بارداری: مطالعه مقطعی. طب پیشگیری. 1401; 9 (2) :168-181
1- گروه مامایی، مرکز تحقیقات سلامت بارداری، دانشگاه علوم پزشکی زاهدان، زاهدان، ایران.
2- گروه مامایی، دانشکده پرستاری و مامایی، واحد علوم پزشکی تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
2- گروه مامایی، دانشکده پرستاری و مامایی، واحد علوم پزشکی تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
متن کامل [PDF 4836 kb]
(1522 دریافت)
| چکیده (HTML) (1820 مشاهده)
.jpg)
References
متن کامل: (1784 مشاهده)
مقدمه
مادر شدن برای یک زن تجربه‌ای زیبا و لذت‌بخش است. بااینحال تعدادی از آنان طی بارداری، زایمان و پس از آن در معرض مشکلات تهدید‌کننده حیات قرار می‌گیرند که فشار خون بارداری سهم مهمی در ایجاد این‌گونه عوارض و رنج‌ها برعهده دارد [1]. فشار خون بارداری به‌عنوان داشتن فشار خون سیستول مساوی یا بیشتر از 140 میلی‌متر جیوه و دیاستول مساوی یا بیشتر از 90 میلی‌متر جیوه یا بیشتر از 2 انحراف معیار بیشتر از میانگین فشار خون در سراسر بارداری تعریف می‌شود [2] و طیف وسیعی از اختلالات شامل فشار خون بارداری، فشار خون مزمن تا پره اکلامپسی خفیف و شدید را در‌بر می‌گیرد که شرایط رشد داخل رحمی را برای جنین تغییر داده، خطر زایمان زودرس و درنتیجه پیامدهای نامطلوب طولانی‌مدت را در نوزادان افزایش می‌دهد [3]. همچنین با پیامدهای نامطلوب کوتاه‌مدت و بلند‌مدت مادری از‌جمله افزایش مورتالیتی و موربیدیتی مادر و احتمال افزایش سکته مغزی، مشکلات روان‌پزشکی همچون افسردگی همراه است [4]. به‌علاوه مشکلات مرتبط با سلامت روان همچون افزایش استرس به‌ویژه در زنان با بارداری پرخطر شایع است [5]. به گونه‌ای که مادران مبتلا به فشار خون بارداری نسبت به سایر مادران نمره استرس بالاتری را کسب کرده‌اند [6].
با توجه‌به مرور متون، 75 درصد از زنان باردار علائم قابل‌توجهی از استرس دارند که عوامل خطر متعددی در بروز آن می‌تواند دخیل باشند [7]. برخی از این عوامل مربوط به عوامل محیطی هستند که بیشترین ارتباط را با شروع استرس بارداری دارند و شرایط اجتماعی و عوامل جمعیت‌شناختی شامل وضعیت تأهل، سطح تحصیلات، تغییر و یا از دست دادن شغل، وجود شرایط نامساعد کاری و مشکلات مالی جزء عوامل استرس‌زا طی بارداری ذکر شده‌اند [8]. در بین شرایط روانی، شایع‌ترین عاملی که درک استرس را افزایش می‌دهد، بارداری ناخواسته است [7]. به‌علاوه طبق گزارشات موجود ترس از زایمان، سوء‌مصرف مواد، عوارض دوران بارداری، خشونت خانگی و عدم دریافت حمایت اجتماعی از عوامل استرس‌زا هستند [8]. در سازگاری با استرس‌ها، حمایت اجتماعی ممکن است تأثیر مثبت داشته باشد [7]. حمایت اجتماعی به کاهش استرس و افزایش سازگاری در فرد منجر می‌شود و مطالعات گزارش کرده‌اند که دریافت حمایت اجتماعی اثرات ناشی از استرس را در زنان کاهش می‌دهد و زنانی که از حمایت خانواده برخوردارند، به گونه‌ای منطقی‌تر با مسائل و مشکلات زندگی روبه‌رو می‌شوند [9]. در مطالعات متعدد محققین به اثرات سبک زندگی همچون مصرف الکل و تنباکو در دوران بارداری بر میزان استرس اشاره کرده‌اند. بااینحال به‌طور دقیق مشخص نشده است که آیا این عوامل علت ایجاد استرس هستند یا به‌عنوان یک عامل واسطه یا مخدوش‌کننده عمل می‌کنند [10]. به‌علاوه کاسلو و همکاران ویژگی‌های بیولوژیکی شامل جنسیت، سن، عوامل پری ناتال، زمینه ژنتیکی و عوامل روان‌شناسی شامل شخصیت، فرایندهای شناختی، خلق‌و‌خو، هوش، رفتارهای بهداشتی و مقابله‌ای و منابع اجتماعی که توسط محیط خانواده، محیط کار و جامعه ارائه می‌شود را عوامل مؤثر بر استرس ذکر کرده‌اند. به نظر این محققین عوامل مختلف به روش تعاملی بر استرس درک‌شده مؤثر هستند که در مدیریت استرس می‌توان از آن‌ها بهره برد. از‌آنجایی‌که مشکلات همچون استرس، اضطراب و افسردگی تأثیر منفی بر روند بارداری دارد [11]، طبق نظریه «برنامه‌ریزی جنین»، دوره پری ناتال مرحله‌ای حیاتی است که طی آن باید حفاظت از سلامت روان مد نظر قرار گیرد و بایستی مدل‌های پیشگیری تدوین شود. بنابراین شناسایی عوامل مؤثر بر استرس ضروری است [7] و پژوهش حاضر با هدف تعیین استرس درک‌شده و عوامل پیش‌بینی‌کننده آن در زنان باردار مبتلا به فشار خون بارداری انجام شد.
مواد و روش‌ها
پژوهش حاضر یک مطالعه مقطعی بود که از خرداد تا مهر سال 1400 در شهر تبریز انجام شد. محیط پژوهش شامل درمانگاه پریناتولوژی بیمارستان‌های الزهرا، طالقانی و 29 بهمن بود.
معیارهای ورود به مطالعه شامل توانایی خواندن و نوشتن، سن 18 تا 40 سال، حاملگی تک‌قلو، دارای حداقل سن حاملگی 28 هفته، ابتلا به فشار خون حاملگی و پره اکلامپسی خفیف بدون علائم خطر و عدم تجربه مواجهه با حوادث و بحران‌های شدید روانی طی 6 ماه اخیر مانند مرگ عزیزان به گفته خود شرکت‌کننده بود. معیار خروج از مطالعه عبارت از عدم رضایت جهت مشارکت در مطالعه و تکمیل نکردن سؤالات پرسش‌نامه به‌طور کامل و نیاز به بستری شدن به‌دلیل داشتن علائم خطر بود. برای تعیین حجم نمونه از انتخاب بیشترین حجم نمونه براساس اهداف مطالعه استفاده شد. با درنظر گرفتن ضریب اطمینان 95 درصد و توان آزمون 80 درصد و خطای قابل‌قبول 6 درصد اطراف میانگین متغیرهای استرس و حمایت درک‌شده و با استفاده از فرمول شماره 1 حجم نمونه محاسبه شد. ابتدا براساس مطالعه معافی و همکاران [12] و با درنظر گرفتن میانگین (انحراف معیار) به میزان 16/09 (4/42) برای حمایت درک‌شده حجم نمونه 81 نفر و براساس مطالعه ملکوتی و همکاران [13] و درنظر گرفتن میانگین و انحراف معیار 7/1±27/23، حجم نمونه 72 نفر محاسبه شد. در کل با درنظر گرفتن بیشترین حجم نمونه به‌دست‌آمده و 20 درصد ریزش، حجم نمونه 100 نفر در نظرگرفته شد.
.jpg)
روش نمونه‌گیری در این مطالعه به شکل دردسترس بود و زنان بارداری که جهت دریافت کنترل دوران بارداری به درمانگاه بارداری‌های پرخطر مراجعه می‌کردند، براساس معیارهای ورود انتخاب شدند. ابتدا محقق به درمانگاه پره ناتال بیمارستان مراجعه کرد و با بررسی سوابق و پرونده زنان باردار مراجعه‌کننده جهت دریافت مراقبت‌های بارداری، در‌صورتی‌که شرایط ورود به مطالعه را داشتند، آن‌ها را انتخاب می‌کرد. نمونه‌گیری تا رسیدن به حجم نمونه محاسبه‌شده ادامه یافت.
در این مطالعه، جمع‌آوری داده‌ها با استفاده از پرسش‌نامه صورت گرفت. این پرسش‌نامه دربرگیرنده 3 بخش به شرح زیر بود:
پرسش‌نامه مشخصات جمعیت‌شناختی و مامایی
شامل سن و تحصیلات مادر و همسر، سن بارداری، تعداد بارداری و جنسیت جنین. سابقه شرکت منظم در مراقبت‌های دوران بارداری، سابقه مشکلات قبلی بارداری (سقط، خون‌ریزی، فشار خون، دیابت، زایمان زودرس و زایمان سخت) وضعیت مسکن و میزان درآمد بود.
پرسش‌نامه مقیاس حمایت اجتماعی ادراک‌شده چند‌بعدی
مقیاس حمایت اجتماعی ادراک‌شده چند‌بعدی زیمت و همکاران که یک ابزار 12 عبارتی است که به‌منظور ارزیابی حمایت اجتماعی ادراک‌شده از 3 منبع خانواده، دوستان و افراد مهم در زندگی تهیه شده است. در این آزمون به گزینه کاملاً مخالفم 1 امتیاز، مخالفم 2 امتیاز، تقریباً مخالفم 3 امتیاز، نظری ندارم 4 امتیاز، تقریباً موافقم 5 امتیاز، موافقم 6 امتیاز و کاملاً موافقم 7 امتیاز تعلق می‌گیرد. حداقل نمره 12 و حداکثر نمره 84 است. امتیاز 12 تا 48 حمایت اجتماعی پایین و امتیاز 49 تا 68 سطح حمایت اجتماعی متوسط و امتیاز 69 تا 84 سطح حمایت اجتماعی بالا را نشان می‌دهد [14]. این ابزار را در ایران سلیمی و همکاران تأیید کردند. ضریب آلفای کرونباخ برای خرده‌مقیاس‌های خانواده، دوستان و افراد مهم زندگی به‌ترتیب 89، 86 و 82 درصد به دست آمده است [15].
پرسش‌نامه استرس درک‌شده کوهن
این پرسش‌نامه را کوهن و همکاران در 1983 طراحی کردند که برای سنجش استرس عمومی درک‌شده در یک ماه گذشته به کار می‌رود. همچنین این مقیاس، عوامل خطرزا در اختلالات رفتاری را بررسی کرده و فرایند روابط تنش‌زا را نشان می‌دهد. گویه‌ها در مقیاس لیکرت از صفر (هیچ) تا 4 (خیلی زیاد) نمره‌گذاری می‌شوند. دامنه نمرات از صفر تا 56 متغیر بوده و نمرات بالاتر آزمودنی‌ها در این مقیاس نشان‌دهنده بالا بودن سطح استرس درک‌شده است. در این پژوهش از فرم 14 سؤالی استفاده شد [16]. معروفی‌زاده و همکاران در ایران در نمونه‌ای شامل 106 بزرگسال، گزارش کردند که تحلیل عاملی تأییدی از برازش قابل قبولی برخوردار بود و ضریب آلفای کرونباخ 0/9 گزارش شده است [17]. نمرات بالای30 به‌عنوان استرس درک‌شده بالا تلقی می‌شود.
جهت گردآوری داده‌ها، پس از طی مراحل کسب مجوز جهت انجام پژوهش و هماهنگی با رؤسای مربوطه، پژوهشگر به درمانگاه بیمارستان مراجعه می‌کرد و نمونه‌ها را براساس معیارهای ورود انتخاب می‌کرد. بعد از بیان اهداف مطالعه به زنان باردار در صورت تمایل به شرکت در تحقیق، رضایت‌نامه آگاهانه کتبی دریافت می‌شد و سپس از آن‌ها درخواست می‌شد پرسش‌نامه‌های تحقیق را به روش خودگزارشی تکمیل کنند.
تجزیه‌و‌تحلیل آماری با نرم‌افزار SPSS نسخه 22 انجام شد. از آمار توصیفی جهت تنظیم جداول فراوانی و تعیین شاخص‌های مرکزی و پراکندگی متغیرهای مطالعه به‌منظور توصیف ویژگی‌های واحدهای پژوهش، حمایت اجتماعی و استرس درک‌شده استفاده شد. جهت بررسی ارتباط بین متغیرها از آزمون‌های من‌ویتنی و کروسکال والیس استفاده شد. سپس متغیرهای مستقل با P≤0/05 و آزمون رگرسیون خطی دو و چندمتغیره با روش هم‌زمان وارد مدل شدند و سپس عوامل پیش‌بین بررسی شد. نرمال بودن داده‌های کمی براساس آزمون کولموگروف اسمیرنف بررسی شد. تمام تست‌ها دو‌طرفه بود. باتوجه‌به نرمال نبودن متغیر وابسته در تجزیه‌و‌تحلیل رگرسیون خطی از لگاریتم نپرین برای نرمال‌سازی استفاده شد.
یافته‌ها
بر‌طبق یافته‌های پژوهش، میانگین و انحراف معیار سن مادران باردار شرکت‌کننده و تعداد بارداری آن‌ها به ترتیب 4/38±28/67، 0/82±2/30 بود. اکثر مشارکت‌کنندگان (71 درصد) تحصیلات دیپلم و کمتر داشتند و 89 درصد خانه‌دار بودند. تجزیه‌و‌تحلیل ارتباط بین متغیرهای جمعیت‌شناختی با استرس ذکر‌شده بیانگر آن بود که در زنان با تحصیلات بالا، داشتن جنین پسر و سابقه مشکلات قبلی در بارداری و افزایش تعداد بارداری، میزان استرس بیشتر بوده و تفاوت بین گروه‌ها معنا‌دار بود (جدول شماره 1).
.jpg)
.jpg)
در این مطالعه میانگین و انحراف معیار حمایت اجتماعی و استرس درک‌شده به‌ترتیب 51/10±20/63 و 10/30±41/85 به دست آمد. همچنین 89 درصد از زنان باردار دارای نمره استرس بالای 30 بودند. آزمون من‌ویتنی حاکی از آن بود که نمره کل حمایت اجتماعی درک‌شده بین 2 گروه با سطوح استرس پایین و بالا تفاوت معناداری وجود دارد (P<0/001). علاوهبراین، از بین 3 مؤلفه حمایت اجتماعی درک‌شده، حمایت اجتماعی خانواده و حمایت اجتماعی از طرف افراد مهم در بین 2 گروه با استرس پایین و بالا ازنظر آماری متفاوت بود (P<0/05)، به‌طوری‌که افراد با درک حمایت اجتماعی بالا، استرس پایین‌تری را گزارش کردند. (جدول شماره 2).
.jpg)
با استفاده از رگرسیون خطی متغیرهای معنا‌دار وارد مدل شدند. در مدل به‌دست‌آمده مقدار ضریب همبستگی (r) 0/695 به دست آمد که نشان‌دهنده همبستگی قوی بین مجموع متغیرهای انتخاب‌شده و استرس درک‌شده بود. علاوهبراین ضریب تعیین تعدیل‌شده (0/448=R2adj) نشان داد 44/8 درصد از کل تغییرات مربوط به استرس درک‌شده در زنان باردار مبتلا به فشار خون، وابسته به 5 متغیر مستقل ذکر شده است. مقدار F و معناداری آن (0/001>P و 13/69=F) و نتایج حاصل از مدل رگرسیونی نشان داد از بین 5 متغیر وارد‌شده در مدل، متغیرهای تجربه مشکلات در بارداری قبلی و حمایت اجتماعی درک‌شده به‌ترتیب با ضریب رگرسیونی (β) 0/300 و 0/273- بالاترین تأثیر را بر استرس درک‌شده داشتند (جدول شماره 3).
.jpg)
براساس ضرایب رگرسیونی استاندارد‌شده، تأثیر مستقیم و غیرمستقیم هر‌یک از متغیرها بر استرس درک‌شده به‌صورت نمودار سنجیده شد که نشان می‌دهد تحصیلات هم به واسطه حمایت اجتماعی با ضریب 0/163 و هم ازطریق تعداد بارداری با ضریب 0/210- بر استرس درک‌شده تأثیرگذار است (تصویر شماره 1).
مادر شدن برای یک زن تجربه‌ای زیبا و لذت‌بخش است. بااینحال تعدادی از آنان طی بارداری، زایمان و پس از آن در معرض مشکلات تهدید‌کننده حیات قرار می‌گیرند که فشار خون بارداری سهم مهمی در ایجاد این‌گونه عوارض و رنج‌ها برعهده دارد [1]. فشار خون بارداری به‌عنوان داشتن فشار خون سیستول مساوی یا بیشتر از 140 میلی‌متر جیوه و دیاستول مساوی یا بیشتر از 90 میلی‌متر جیوه یا بیشتر از 2 انحراف معیار بیشتر از میانگین فشار خون در سراسر بارداری تعریف می‌شود [2] و طیف وسیعی از اختلالات شامل فشار خون بارداری، فشار خون مزمن تا پره اکلامپسی خفیف و شدید را در‌بر می‌گیرد که شرایط رشد داخل رحمی را برای جنین تغییر داده، خطر زایمان زودرس و درنتیجه پیامدهای نامطلوب طولانی‌مدت را در نوزادان افزایش می‌دهد [3]. همچنین با پیامدهای نامطلوب کوتاه‌مدت و بلند‌مدت مادری از‌جمله افزایش مورتالیتی و موربیدیتی مادر و احتمال افزایش سکته مغزی، مشکلات روان‌پزشکی همچون افسردگی همراه است [4]. به‌علاوه مشکلات مرتبط با سلامت روان همچون افزایش استرس به‌ویژه در زنان با بارداری پرخطر شایع است [5]. به گونه‌ای که مادران مبتلا به فشار خون بارداری نسبت به سایر مادران نمره استرس بالاتری را کسب کرده‌اند [6].
با توجه‌به مرور متون، 75 درصد از زنان باردار علائم قابل‌توجهی از استرس دارند که عوامل خطر متعددی در بروز آن می‌تواند دخیل باشند [7]. برخی از این عوامل مربوط به عوامل محیطی هستند که بیشترین ارتباط را با شروع استرس بارداری دارند و شرایط اجتماعی و عوامل جمعیت‌شناختی شامل وضعیت تأهل، سطح تحصیلات، تغییر و یا از دست دادن شغل، وجود شرایط نامساعد کاری و مشکلات مالی جزء عوامل استرس‌زا طی بارداری ذکر شده‌اند [8]. در بین شرایط روانی، شایع‌ترین عاملی که درک استرس را افزایش می‌دهد، بارداری ناخواسته است [7]. به‌علاوه طبق گزارشات موجود ترس از زایمان، سوء‌مصرف مواد، عوارض دوران بارداری، خشونت خانگی و عدم دریافت حمایت اجتماعی از عوامل استرس‌زا هستند [8]. در سازگاری با استرس‌ها، حمایت اجتماعی ممکن است تأثیر مثبت داشته باشد [7]. حمایت اجتماعی به کاهش استرس و افزایش سازگاری در فرد منجر می‌شود و مطالعات گزارش کرده‌اند که دریافت حمایت اجتماعی اثرات ناشی از استرس را در زنان کاهش می‌دهد و زنانی که از حمایت خانواده برخوردارند، به گونه‌ای منطقی‌تر با مسائل و مشکلات زندگی روبه‌رو می‌شوند [9]. در مطالعات متعدد محققین به اثرات سبک زندگی همچون مصرف الکل و تنباکو در دوران بارداری بر میزان استرس اشاره کرده‌اند. بااینحال به‌طور دقیق مشخص نشده است که آیا این عوامل علت ایجاد استرس هستند یا به‌عنوان یک عامل واسطه یا مخدوش‌کننده عمل می‌کنند [10]. به‌علاوه کاسلو و همکاران ویژگی‌های بیولوژیکی شامل جنسیت، سن، عوامل پری ناتال، زمینه ژنتیکی و عوامل روان‌شناسی شامل شخصیت، فرایندهای شناختی، خلق‌و‌خو، هوش، رفتارهای بهداشتی و مقابله‌ای و منابع اجتماعی که توسط محیط خانواده، محیط کار و جامعه ارائه می‌شود را عوامل مؤثر بر استرس ذکر کرده‌اند. به نظر این محققین عوامل مختلف به روش تعاملی بر استرس درک‌شده مؤثر هستند که در مدیریت استرس می‌توان از آن‌ها بهره برد. از‌آنجایی‌که مشکلات همچون استرس، اضطراب و افسردگی تأثیر منفی بر روند بارداری دارد [11]، طبق نظریه «برنامه‌ریزی جنین»، دوره پری ناتال مرحله‌ای حیاتی است که طی آن باید حفاظت از سلامت روان مد نظر قرار گیرد و بایستی مدل‌های پیشگیری تدوین شود. بنابراین شناسایی عوامل مؤثر بر استرس ضروری است [7] و پژوهش حاضر با هدف تعیین استرس درک‌شده و عوامل پیش‌بینی‌کننده آن در زنان باردار مبتلا به فشار خون بارداری انجام شد.
مواد و روش‌ها
پژوهش حاضر یک مطالعه مقطعی بود که از خرداد تا مهر سال 1400 در شهر تبریز انجام شد. محیط پژوهش شامل درمانگاه پریناتولوژی بیمارستان‌های الزهرا، طالقانی و 29 بهمن بود.
معیارهای ورود به مطالعه شامل توانایی خواندن و نوشتن، سن 18 تا 40 سال، حاملگی تک‌قلو، دارای حداقل سن حاملگی 28 هفته، ابتلا به فشار خون حاملگی و پره اکلامپسی خفیف بدون علائم خطر و عدم تجربه مواجهه با حوادث و بحران‌های شدید روانی طی 6 ماه اخیر مانند مرگ عزیزان به گفته خود شرکت‌کننده بود. معیار خروج از مطالعه عبارت از عدم رضایت جهت مشارکت در مطالعه و تکمیل نکردن سؤالات پرسش‌نامه به‌طور کامل و نیاز به بستری شدن به‌دلیل داشتن علائم خطر بود. برای تعیین حجم نمونه از انتخاب بیشترین حجم نمونه براساس اهداف مطالعه استفاده شد. با درنظر گرفتن ضریب اطمینان 95 درصد و توان آزمون 80 درصد و خطای قابل‌قبول 6 درصد اطراف میانگین متغیرهای استرس و حمایت درک‌شده و با استفاده از فرمول شماره 1 حجم نمونه محاسبه شد. ابتدا براساس مطالعه معافی و همکاران [12] و با درنظر گرفتن میانگین (انحراف معیار) به میزان 16/09 (4/42) برای حمایت درک‌شده حجم نمونه 81 نفر و براساس مطالعه ملکوتی و همکاران [13] و درنظر گرفتن میانگین و انحراف معیار 7/1±27/23، حجم نمونه 72 نفر محاسبه شد. در کل با درنظر گرفتن بیشترین حجم نمونه به‌دست‌آمده و 20 درصد ریزش، حجم نمونه 100 نفر در نظرگرفته شد.
روش نمونه‌گیری در این مطالعه به شکل دردسترس بود و زنان بارداری که جهت دریافت کنترل دوران بارداری به درمانگاه بارداری‌های پرخطر مراجعه می‌کردند، براساس معیارهای ورود انتخاب شدند. ابتدا محقق به درمانگاه پره ناتال بیمارستان مراجعه کرد و با بررسی سوابق و پرونده زنان باردار مراجعه‌کننده جهت دریافت مراقبت‌های بارداری، در‌صورتی‌که شرایط ورود به مطالعه را داشتند، آن‌ها را انتخاب می‌کرد. نمونه‌گیری تا رسیدن به حجم نمونه محاسبه‌شده ادامه یافت.
در این مطالعه، جمع‌آوری داده‌ها با استفاده از پرسش‌نامه صورت گرفت. این پرسش‌نامه دربرگیرنده 3 بخش به شرح زیر بود:
پرسش‌نامه مشخصات جمعیت‌شناختی و مامایی
شامل سن و تحصیلات مادر و همسر، سن بارداری، تعداد بارداری و جنسیت جنین. سابقه شرکت منظم در مراقبت‌های دوران بارداری، سابقه مشکلات قبلی بارداری (سقط، خون‌ریزی، فشار خون، دیابت، زایمان زودرس و زایمان سخت) وضعیت مسکن و میزان درآمد بود.
پرسش‌نامه مقیاس حمایت اجتماعی ادراک‌شده چند‌بعدی
مقیاس حمایت اجتماعی ادراک‌شده چند‌بعدی زیمت و همکاران که یک ابزار 12 عبارتی است که به‌منظور ارزیابی حمایت اجتماعی ادراک‌شده از 3 منبع خانواده، دوستان و افراد مهم در زندگی تهیه شده است. در این آزمون به گزینه کاملاً مخالفم 1 امتیاز، مخالفم 2 امتیاز، تقریباً مخالفم 3 امتیاز، نظری ندارم 4 امتیاز، تقریباً موافقم 5 امتیاز، موافقم 6 امتیاز و کاملاً موافقم 7 امتیاز تعلق می‌گیرد. حداقل نمره 12 و حداکثر نمره 84 است. امتیاز 12 تا 48 حمایت اجتماعی پایین و امتیاز 49 تا 68 سطح حمایت اجتماعی متوسط و امتیاز 69 تا 84 سطح حمایت اجتماعی بالا را نشان می‌دهد [14]. این ابزار را در ایران سلیمی و همکاران تأیید کردند. ضریب آلفای کرونباخ برای خرده‌مقیاس‌های خانواده، دوستان و افراد مهم زندگی به‌ترتیب 89، 86 و 82 درصد به دست آمده است [15].
پرسش‌نامه استرس درک‌شده کوهن
این پرسش‌نامه را کوهن و همکاران در 1983 طراحی کردند که برای سنجش استرس عمومی درک‌شده در یک ماه گذشته به کار می‌رود. همچنین این مقیاس، عوامل خطرزا در اختلالات رفتاری را بررسی کرده و فرایند روابط تنش‌زا را نشان می‌دهد. گویه‌ها در مقیاس لیکرت از صفر (هیچ) تا 4 (خیلی زیاد) نمره‌گذاری می‌شوند. دامنه نمرات از صفر تا 56 متغیر بوده و نمرات بالاتر آزمودنی‌ها در این مقیاس نشان‌دهنده بالا بودن سطح استرس درک‌شده است. در این پژوهش از فرم 14 سؤالی استفاده شد [16]. معروفی‌زاده و همکاران در ایران در نمونه‌ای شامل 106 بزرگسال، گزارش کردند که تحلیل عاملی تأییدی از برازش قابل قبولی برخوردار بود و ضریب آلفای کرونباخ 0/9 گزارش شده است [17]. نمرات بالای30 به‌عنوان استرس درک‌شده بالا تلقی می‌شود.
جهت گردآوری داده‌ها، پس از طی مراحل کسب مجوز جهت انجام پژوهش و هماهنگی با رؤسای مربوطه، پژوهشگر به درمانگاه بیمارستان مراجعه می‌کرد و نمونه‌ها را براساس معیارهای ورود انتخاب می‌کرد. بعد از بیان اهداف مطالعه به زنان باردار در صورت تمایل به شرکت در تحقیق، رضایت‌نامه آگاهانه کتبی دریافت می‌شد و سپس از آن‌ها درخواست می‌شد پرسش‌نامه‌های تحقیق را به روش خودگزارشی تکمیل کنند.
تجزیه‌و‌تحلیل آماری با نرم‌افزار SPSS نسخه 22 انجام شد. از آمار توصیفی جهت تنظیم جداول فراوانی و تعیین شاخص‌های مرکزی و پراکندگی متغیرهای مطالعه به‌منظور توصیف ویژگی‌های واحدهای پژوهش، حمایت اجتماعی و استرس درک‌شده استفاده شد. جهت بررسی ارتباط بین متغیرها از آزمون‌های من‌ویتنی و کروسکال والیس استفاده شد. سپس متغیرهای مستقل با P≤0/05 و آزمون رگرسیون خطی دو و چندمتغیره با روش هم‌زمان وارد مدل شدند و سپس عوامل پیش‌بین بررسی شد. نرمال بودن داده‌های کمی براساس آزمون کولموگروف اسمیرنف بررسی شد. تمام تست‌ها دو‌طرفه بود. باتوجه‌به نرمال نبودن متغیر وابسته در تجزیه‌و‌تحلیل رگرسیون خطی از لگاریتم نپرین برای نرمال‌سازی استفاده شد.
یافته‌ها
بر‌طبق یافته‌های پژوهش، میانگین و انحراف معیار سن مادران باردار شرکت‌کننده و تعداد بارداری آن‌ها به ترتیب 4/38±28/67، 0/82±2/30 بود. اکثر مشارکت‌کنندگان (71 درصد) تحصیلات دیپلم و کمتر داشتند و 89 درصد خانه‌دار بودند. تجزیه‌و‌تحلیل ارتباط بین متغیرهای جمعیت‌شناختی با استرس ذکر‌شده بیانگر آن بود که در زنان با تحصیلات بالا، داشتن جنین پسر و سابقه مشکلات قبلی در بارداری و افزایش تعداد بارداری، میزان استرس بیشتر بوده و تفاوت بین گروه‌ها معنا‌دار بود (جدول شماره 1).
در این مطالعه میانگین و انحراف معیار حمایت اجتماعی و استرس درک‌شده به‌ترتیب 51/10±20/63 و 10/30±41/85 به دست آمد. همچنین 89 درصد از زنان باردار دارای نمره استرس بالای 30 بودند. آزمون من‌ویتنی حاکی از آن بود که نمره کل حمایت اجتماعی درک‌شده بین 2 گروه با سطوح استرس پایین و بالا تفاوت معناداری وجود دارد (P<0/001). علاوهبراین، از بین 3 مؤلفه حمایت اجتماعی درک‌شده، حمایت اجتماعی خانواده و حمایت اجتماعی از طرف افراد مهم در بین 2 گروه با استرس پایین و بالا ازنظر آماری متفاوت بود (P<0/05)، به‌طوری‌که افراد با درک حمایت اجتماعی بالا، استرس پایین‌تری را گزارش کردند. (جدول شماره 2).
با استفاده از رگرسیون خطی متغیرهای معنا‌دار وارد مدل شدند. در مدل به‌دست‌آمده مقدار ضریب همبستگی (r) 0/695 به دست آمد که نشان‌دهنده همبستگی قوی بین مجموع متغیرهای انتخاب‌شده و استرس درک‌شده بود. علاوهبراین ضریب تعیین تعدیل‌شده (0/448=R2adj) نشان داد 44/8 درصد از کل تغییرات مربوط به استرس درک‌شده در زنان باردار مبتلا به فشار خون، وابسته به 5 متغیر مستقل ذکر شده است. مقدار F و معناداری آن (0/001>P و 13/69=F) و نتایج حاصل از مدل رگرسیونی نشان داد از بین 5 متغیر وارد‌شده در مدل، متغیرهای تجربه مشکلات در بارداری قبلی و حمایت اجتماعی درک‌شده به‌ترتیب با ضریب رگرسیونی (β) 0/300 و 0/273- بالاترین تأثیر را بر استرس درک‌شده داشتند (جدول شماره 3).
براساس ضرایب رگرسیونی استاندارد‌شده، تأثیر مستقیم و غیرمستقیم هر‌یک از متغیرها بر استرس درک‌شده به‌صورت نمودار سنجیده شد که نشان می‌دهد تحصیلات هم به واسطه حمایت اجتماعی با ضریب 0/163 و هم ازطریق تعداد بارداری با ضریب 0/210- بر استرس درک‌شده تأثیرگذار است (تصویر شماره 1).
نتایج به‌دست‌آمده از تأثیر مستقیم و غیرمستقیم متغیرها نشان داد تجربه مشکلات دوران بارداری، تحصیلات مادر، تعداد بارداری و جنسیت علاوه بر تأثیر مستقیم دارای تأثیر غیرمستقیم بر استرس درک‌شده زنان باردار مبتلا به فشار خون هستند. بااینحال در مقایسه اثرات کل متغیرها، حمایت اجتماعی درک‌شده بیشترین تأثیر را بر میزان استرس درک‌شده دارد (جدول شماره 4).
.jpg)
بحث و نتیجه‌گیری
در مطالعه حاضر به تعیین استرس درک‌شده و عوامل پیش‌بینی‌کننده آن در زنان مبتلا به فشار خون بارداری پرداخته شد. نتایج این مطالعه نشان داد نمره حاصل از استرس درک‌شده در زنان مبتلا به فشار خون بارداری بالاست، چراکه اکثریت زنان باردار استرس بالایی را گزارش کردند. در تأیید یافته‌های پژوهش حاضر مطالعات صورت‌گرفته نیز حاکی از بالا بودن میزان استرس در زنان مبتلا به پره اکلامپسی بوده است [13]. تغییرات به‌وجودآمده در بارداری بر سیستم استرسی و عملکرد روان‌شناختی مادر تأثیرگذار است. به‌طور‌کلی بارداری زمانی استرس‌زا برای زنان باردار تلقی می‌شود، چراکه چالشی برای تطابق با تغییرات ناشی از بارداری به وجود می‌آورد. بااینحال بارداری‌های پرخطر، استرس مادران را افزایش می‌دهند [18].
طبق یافته دیگر مطالعه حاضر، ارتباط معکوسی بین استرس درک‌شده و حمایت اجتماعی درک‌شده مشاهده شد.
این یافته با مطالعه سایر محققین که حمایت اجتماعی را یک فاکتور حفاظتی در برابر استرس دوران باردای می‌دانند، هم‌راستاست [19]؛ در‌حالی‌که شیشه‌گر و همکاران ارتباط معناداری بین حمایت اجتماعی و میزان استرس درک‌شده در دوران بارداری نیافتند [20]. دلیل این مغایرت می‌تواند تفاوت در ابزارهای اندازه‌گیری باشد که در مطالعه ذکر‌شده محققین از ابزار حمایت اجتماعی وکس و پرسش‌نامه استرس دوران بارداری استفاده کرده بودند. علاوهبراین در مطالعه محققین مذکور جامعه هدف زنان باردار بدون سابقه مشکلات بارداری بودند. در‌حالی‌که در مطالعه حاضر این‌گونه نیست و این امر می‌تواند در میزان استرس درک‌شده و حمایتی که افراد دریافت می‌کنند نیز تأثیرگذار باشد. بررسی‌ها نشان می‌دهد موقعیت‌های استرس‌زا تأثیر مستقیمی بر محور هیپوتالاموس، هیپوفیز و آدرنال دارد، این امر افزایش سطح کورتیزول خون را سبب می‌شود و افزایش میزان کورتیزول با افزایش فشار خون و اختلال عملکرد اندوتلیال در ارتباط است [21]. از طرفی هیانی و همکاران در مطالعه خود بیان کردند حمایت اجتماعی بالا باعث کاهش سطح کورتیزول خون شده که حاصل آن کاهش میزان استرس است [22]. علاوهبراین سایر محققان از حمایت اجتماعی به‌عنوان یک میانجی یا عامل واسطه‌ای نام می‌برند که میان عوامل استرس‌زا و مشکلات جسمی و روحی زنان باردار جهت تعدیل تنش‌ها و بهبود شرایط نقش مؤثری دارد [23]. یافته دیگر این مطالعه نشان داد میزان تحصیلات افراد بر میزان حمایت اجتماعی درک‌شده تأثیرگذار است. بدین‌گونه که با افزایش سطح تحصیلات، حمایت اجتماعی درک‌شده بیشتر و استرس کاهش یافته بود.
محققین در مطالعه خود بیان کرده‌اند زنانی که دارای سطح تحصیلات بالاتری هستند، به‌ویژه تحصیلات دانشگاهی، به دلیل گسترده بودن روابط با دوستان از حمایت اجتماعی بالاتری برخوردار هستند [24]. اما نکته حائز اهمیت این بود که با افزایش سطح تحصیلات مادر، استرس درک‌شده افزایش یافته بود. این یافته با مطالعه بابانظری و همکاران همسو نبود. آن‌ها در مطالعه خود بیان کرده بودند تحصیلات بالا مهارت‌های عاطفی، شناختی و عقلانی را برای رویارویی با استرس، مشکلات و تغییرات زندگی افزایش می‌دهد. از‌این‌رو زنان باردار تحصیل‌کرده، اضطراب کمتری را تجربه می‌کنند [25]. نکته قابل‌توجه این است که هر‌چه تحصیلات مادر بالا باشد، تلاش وی برای دریافت اطلاعات بیشتر در ارتباط با مشکلات بارداری بیشتر می‌شود. درنتیجه دامنه وسیعی از اطلاعات ضد‌و‌نقیض را خصوصاً در فضای مجازی و اینترنت جست‌وجو می‌کند که خود باعث افزایش استرس در مادر باردار دارای مشکلات بارداری می‌شود. هر‌چند آگاهی نسبت به یک موضوع و یا مشکل در شدت استرس و اضطراب نقش دارد، به همان نسبت، ناآگاهی یا اطلاعات نادرست نسبت به موضوع نیز به‌گونه‌ای دیگر در ایجاد اضطراب و استرس تأثیرگذار است. درمورد این موضوع، مطالعه دیگر نیز در بررسی خود نتایج مشابه‌ای را بیان کرده است [26].
یافته دیگر مطالعه نشان داد جنسیت جنین بر میزان استرس درک‌شده در مادران باردار تأثیرگذار است که با مطالعه مسعودنیا هم‌راستا بود [27]. بااینحال محققین دیگر رابطه‌ای بین استرس و جنسیت جنین در مادران باردار پیدا نکردند [28]. در این پژوهش جنسیت نوزاد نه‌تنها بر استرس درک‌شده، بلکه بر میزان دریافت حمایت اجتماعی بیشتر نقش داشت. این یافته گویای این مطلب است که پذیرفته شدن جنسیت توسط خانواده و اطرافیان می‌تواند سبب افزایش حمایت اجتماعی درک‌شده توسط مادر شود. درنتیجه می‌تواند به‌طور غیرمستقیم بر استرس درک‌شده تأثیرگذار باشد، اما خود جنسیت نیز می‌تواند عاملی تنش‌زا برای مادر باشد، زیرا وابستگی و علاقه مادر به جنسیت جنین و نگرانی از سلامت آن در شرایطی که مادر مشکلات بارداری را تجربه می‌کند، می‌تواند سازگاری مادر را با موقعیت جدید با وجود حمایت خانواده تحت تأثیر قرار دهد و باعث افزایش استرس درک‌شده در وی شود.
یافته دیگر پژوهش نشان داد تعداد بارداری رابطه معکوسی با سطح استرس درک‌شده دارد. طبق گزارش محققین، زنانی که تجربه زایمان ندارند به‌دلیل تجربه اندک، در کنار آمدن با استرس مرتبط با بارداری و مراقبت از کودک پاسخ‌های روان‌شناختی شدیدتری را در شرایط وجود بحران از خود نشان می‌دادند [29]. در‌حالی‌که فیگریدو در سال 2011 در مطالعه خود گزارش کرد که نشانگان اضطراب در مادران چند‌زا نسبت به مادران با تجربه اول بارداری بیشتر است و آنان استرس بالاتری را درک می‌کنند [30]. این تناقضات می‌تواند گویای این مطلب باشد که مادران فاقد تجربه زایمان با مادران چند‌زا که با مشکلات طبی و مامایی دوران بارداری از‌جمله سابقه سقط، فشار خون، زایمان زودرس، خون‌ریزی و غیره مواجه شده‌اند، هر‌کدام به‌گونه‌ای متفاوت و باتوجه‌به شرایطی که در آن قرار گرفته‌اند، استرس این دوران را درک کرده‌اند.
نتایج این پژوهش نشان داد از بین متغیرهای مورد‌بررسی در این مطالعه استرس درک‌شده در زنان مبتلا به فشار خون بارداری با حمایت اجتماعی، تحصیلات، تعداد بارداری، جنسیت و مشکلات بارداری در ارتباط است که در این بین حمایت اجتماعی و تجربه مشکلات دوران بارداری قدرت پیش‌بینی بالایی نسبت به سایر متغیرها دارند. باتوجه‌به اهمیت سلامت مادران و پیامدهای نامطلوب استرس بر بارداری، اهمیت حمایت‌های این دوران و پیامدهای فقدان آن قابل‌چشم‌پوشی نیست. این یافته در‌واقع ضرورت توجه به منابع مناسب از حمایت اجتماعی ازطریق مشارکت خانواده، جامعه و کادر درمان طی بارداری را نشان می‌دهد. علاوهبراین افزایش سطح آگاهی مادران درزمینه مشکلات دوران بارداری و راه‌حل‌های مناسب جهت پیشگیری و یا کاهش خطر احتمالی با مراقبت‌های به‌موقع و استفاده از راهبردهای سازش‌یافته مقابله‌ای، موجب کاهش میزان تنش و استرس در مادران مبتلا به حاملگی‌های پرخطر شد.
این پژوهش شامل محدودیت‌های بالقوه‌ای نیز بود که در زمان تفسیر داده‌ها باید به آن‌ها توجه کرد: نمونه‌گیری به‌روش دردسترس انجام شد؛ در مطالعه حاضر مانند سایر مطالعات مشاهده‌ای، یافته‌ها به واسطه عوامل مداخله‌گر تعدیل شدند، درنتیجه نمی‌توان مخدوش‌کنندگی این عوامل را نفی کرد و نادیده گرفت؛ داده‌ها به‌صورت خودگزارشی تکمیل شد؛ این مطالعه بر روی زنان شهر تبریز انجام شد که ممکن است نتایج آن قابل‌تعمیم به مناطق جغرافیایی دیگر و یا گروه‌های هدف دیگر نباشد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
پژوهش حاضر مصوب کمیته اخلاق دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم‌پزشکی تبریز با کد اخلاق IR.IAU.SRB.REC.1400.209 است.
حامی مالی
این پژوهش هیچ‌گونه کمک مالی از سازمانی‌های دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است.
مشارکت نویسندگان
جمع‌آوری داده‌ها و بازبینی مقاله: سمیه خزائیان؛ طراحی مطالعه و تهیه نسخه اصلی مقاله: آزیتا فتح نژادکاظمی.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان مقاله از معاونت محترم پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم‌پزشکی تبریز که ما را در انجام این پژوهش یاری کردند، تشکر و قدردانی می‌کنند.
بحث و نتیجه‌گیری
در مطالعه حاضر به تعیین استرس درک‌شده و عوامل پیش‌بینی‌کننده آن در زنان مبتلا به فشار خون بارداری پرداخته شد. نتایج این مطالعه نشان داد نمره حاصل از استرس درک‌شده در زنان مبتلا به فشار خون بارداری بالاست، چراکه اکثریت زنان باردار استرس بالایی را گزارش کردند. در تأیید یافته‌های پژوهش حاضر مطالعات صورت‌گرفته نیز حاکی از بالا بودن میزان استرس در زنان مبتلا به پره اکلامپسی بوده است [13]. تغییرات به‌وجودآمده در بارداری بر سیستم استرسی و عملکرد روان‌شناختی مادر تأثیرگذار است. به‌طور‌کلی بارداری زمانی استرس‌زا برای زنان باردار تلقی می‌شود، چراکه چالشی برای تطابق با تغییرات ناشی از بارداری به وجود می‌آورد. بااینحال بارداری‌های پرخطر، استرس مادران را افزایش می‌دهند [18].
طبق یافته دیگر مطالعه حاضر، ارتباط معکوسی بین استرس درک‌شده و حمایت اجتماعی درک‌شده مشاهده شد.
این یافته با مطالعه سایر محققین که حمایت اجتماعی را یک فاکتور حفاظتی در برابر استرس دوران باردای می‌دانند، هم‌راستاست [19]؛ در‌حالی‌که شیشه‌گر و همکاران ارتباط معناداری بین حمایت اجتماعی و میزان استرس درک‌شده در دوران بارداری نیافتند [20]. دلیل این مغایرت می‌تواند تفاوت در ابزارهای اندازه‌گیری باشد که در مطالعه ذکر‌شده محققین از ابزار حمایت اجتماعی وکس و پرسش‌نامه استرس دوران بارداری استفاده کرده بودند. علاوهبراین در مطالعه محققین مذکور جامعه هدف زنان باردار بدون سابقه مشکلات بارداری بودند. در‌حالی‌که در مطالعه حاضر این‌گونه نیست و این امر می‌تواند در میزان استرس درک‌شده و حمایتی که افراد دریافت می‌کنند نیز تأثیرگذار باشد. بررسی‌ها نشان می‌دهد موقعیت‌های استرس‌زا تأثیر مستقیمی بر محور هیپوتالاموس، هیپوفیز و آدرنال دارد، این امر افزایش سطح کورتیزول خون را سبب می‌شود و افزایش میزان کورتیزول با افزایش فشار خون و اختلال عملکرد اندوتلیال در ارتباط است [21]. از طرفی هیانی و همکاران در مطالعه خود بیان کردند حمایت اجتماعی بالا باعث کاهش سطح کورتیزول خون شده که حاصل آن کاهش میزان استرس است [22]. علاوهبراین سایر محققان از حمایت اجتماعی به‌عنوان یک میانجی یا عامل واسطه‌ای نام می‌برند که میان عوامل استرس‌زا و مشکلات جسمی و روحی زنان باردار جهت تعدیل تنش‌ها و بهبود شرایط نقش مؤثری دارد [23]. یافته دیگر این مطالعه نشان داد میزان تحصیلات افراد بر میزان حمایت اجتماعی درک‌شده تأثیرگذار است. بدین‌گونه که با افزایش سطح تحصیلات، حمایت اجتماعی درک‌شده بیشتر و استرس کاهش یافته بود.
محققین در مطالعه خود بیان کرده‌اند زنانی که دارای سطح تحصیلات بالاتری هستند، به‌ویژه تحصیلات دانشگاهی، به دلیل گسترده بودن روابط با دوستان از حمایت اجتماعی بالاتری برخوردار هستند [24]. اما نکته حائز اهمیت این بود که با افزایش سطح تحصیلات مادر، استرس درک‌شده افزایش یافته بود. این یافته با مطالعه بابانظری و همکاران همسو نبود. آن‌ها در مطالعه خود بیان کرده بودند تحصیلات بالا مهارت‌های عاطفی، شناختی و عقلانی را برای رویارویی با استرس، مشکلات و تغییرات زندگی افزایش می‌دهد. از‌این‌رو زنان باردار تحصیل‌کرده، اضطراب کمتری را تجربه می‌کنند [25]. نکته قابل‌توجه این است که هر‌چه تحصیلات مادر بالا باشد، تلاش وی برای دریافت اطلاعات بیشتر در ارتباط با مشکلات بارداری بیشتر می‌شود. درنتیجه دامنه وسیعی از اطلاعات ضد‌و‌نقیض را خصوصاً در فضای مجازی و اینترنت جست‌وجو می‌کند که خود باعث افزایش استرس در مادر باردار دارای مشکلات بارداری می‌شود. هر‌چند آگاهی نسبت به یک موضوع و یا مشکل در شدت استرس و اضطراب نقش دارد، به همان نسبت، ناآگاهی یا اطلاعات نادرست نسبت به موضوع نیز به‌گونه‌ای دیگر در ایجاد اضطراب و استرس تأثیرگذار است. درمورد این موضوع، مطالعه دیگر نیز در بررسی خود نتایج مشابه‌ای را بیان کرده است [26].
یافته دیگر مطالعه نشان داد جنسیت جنین بر میزان استرس درک‌شده در مادران باردار تأثیرگذار است که با مطالعه مسعودنیا هم‌راستا بود [27]. بااینحال محققین دیگر رابطه‌ای بین استرس و جنسیت جنین در مادران باردار پیدا نکردند [28]. در این پژوهش جنسیت نوزاد نه‌تنها بر استرس درک‌شده، بلکه بر میزان دریافت حمایت اجتماعی بیشتر نقش داشت. این یافته گویای این مطلب است که پذیرفته شدن جنسیت توسط خانواده و اطرافیان می‌تواند سبب افزایش حمایت اجتماعی درک‌شده توسط مادر شود. درنتیجه می‌تواند به‌طور غیرمستقیم بر استرس درک‌شده تأثیرگذار باشد، اما خود جنسیت نیز می‌تواند عاملی تنش‌زا برای مادر باشد، زیرا وابستگی و علاقه مادر به جنسیت جنین و نگرانی از سلامت آن در شرایطی که مادر مشکلات بارداری را تجربه می‌کند، می‌تواند سازگاری مادر را با موقعیت جدید با وجود حمایت خانواده تحت تأثیر قرار دهد و باعث افزایش استرس درک‌شده در وی شود.
یافته دیگر پژوهش نشان داد تعداد بارداری رابطه معکوسی با سطح استرس درک‌شده دارد. طبق گزارش محققین، زنانی که تجربه زایمان ندارند به‌دلیل تجربه اندک، در کنار آمدن با استرس مرتبط با بارداری و مراقبت از کودک پاسخ‌های روان‌شناختی شدیدتری را در شرایط وجود بحران از خود نشان می‌دادند [29]. در‌حالی‌که فیگریدو در سال 2011 در مطالعه خود گزارش کرد که نشانگان اضطراب در مادران چند‌زا نسبت به مادران با تجربه اول بارداری بیشتر است و آنان استرس بالاتری را درک می‌کنند [30]. این تناقضات می‌تواند گویای این مطلب باشد که مادران فاقد تجربه زایمان با مادران چند‌زا که با مشکلات طبی و مامایی دوران بارداری از‌جمله سابقه سقط، فشار خون، زایمان زودرس، خون‌ریزی و غیره مواجه شده‌اند، هر‌کدام به‌گونه‌ای متفاوت و باتوجه‌به شرایطی که در آن قرار گرفته‌اند، استرس این دوران را درک کرده‌اند.
نتایج این پژوهش نشان داد از بین متغیرهای مورد‌بررسی در این مطالعه استرس درک‌شده در زنان مبتلا به فشار خون بارداری با حمایت اجتماعی، تحصیلات، تعداد بارداری، جنسیت و مشکلات بارداری در ارتباط است که در این بین حمایت اجتماعی و تجربه مشکلات دوران بارداری قدرت پیش‌بینی بالایی نسبت به سایر متغیرها دارند. باتوجه‌به اهمیت سلامت مادران و پیامدهای نامطلوب استرس بر بارداری، اهمیت حمایت‌های این دوران و پیامدهای فقدان آن قابل‌چشم‌پوشی نیست. این یافته در‌واقع ضرورت توجه به منابع مناسب از حمایت اجتماعی ازطریق مشارکت خانواده، جامعه و کادر درمان طی بارداری را نشان می‌دهد. علاوهبراین افزایش سطح آگاهی مادران درزمینه مشکلات دوران بارداری و راه‌حل‌های مناسب جهت پیشگیری و یا کاهش خطر احتمالی با مراقبت‌های به‌موقع و استفاده از راهبردهای سازش‌یافته مقابله‌ای، موجب کاهش میزان تنش و استرس در مادران مبتلا به حاملگی‌های پرخطر شد.
این پژوهش شامل محدودیت‌های بالقوه‌ای نیز بود که در زمان تفسیر داده‌ها باید به آن‌ها توجه کرد: نمونه‌گیری به‌روش دردسترس انجام شد؛ در مطالعه حاضر مانند سایر مطالعات مشاهده‌ای، یافته‌ها به واسطه عوامل مداخله‌گر تعدیل شدند، درنتیجه نمی‌توان مخدوش‌کنندگی این عوامل را نفی کرد و نادیده گرفت؛ داده‌ها به‌صورت خودگزارشی تکمیل شد؛ این مطالعه بر روی زنان شهر تبریز انجام شد که ممکن است نتایج آن قابل‌تعمیم به مناطق جغرافیایی دیگر و یا گروه‌های هدف دیگر نباشد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
پژوهش حاضر مصوب کمیته اخلاق دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم‌پزشکی تبریز با کد اخلاق IR.IAU.SRB.REC.1400.209 است.
حامی مالی
این پژوهش هیچ‌گونه کمک مالی از سازمانی‌های دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است.
مشارکت نویسندگان
جمع‌آوری داده‌ها و بازبینی مقاله: سمیه خزائیان؛ طراحی مطالعه و تهیه نسخه اصلی مقاله: آزیتا فتح نژادکاظمی.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان مقاله از معاونت محترم پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم‌پزشکی تبریز که ما را در انجام این پژوهش یاری کردند، تشکر و قدردانی می‌کنند.
References
1.Berhe AK, Kassa GM, Fekadu GA, Muche AA. Prevalence of hypertensive disorders of pregnancy in Ethiopia: A systemic review and meta-analysis. BMC Pregnancy Childbirth. 2018; 18(1):34. [DOI:10.1186/s12884-018-1667-7] [PMID] [PMCID]
2.Magee LA, von Dadelszen P. State-of-the-art diagnosis and treatment of hypertension in pregnancy. Mayo Clinic Proc. 2018; 93(11):1664-77. [DOI:10.1016/j.mayocp.2018.04.033] [PMID]
3.Dachew BA, Mamun A, Maravilla JC, Alati R. Association between hypertensive disorders of pregnancy and the development of offspring mental and behavioural problems: A systematic review and meta-analysis. Psychiatry Res. 2018; 1(260):458-67. [DOI:10.1016/j.psychres.2017.12.027] [PMID]
4.Shay M, MacKinnon AL, Metcalfe A, Giesbrecht G, Campbell T, Nerenberg K, et al. Depressed mood and anxiety as risk factors for hypertensive disorders of pregnancy: A systematic review and meta-analysis. Psychol Med. 2020; 50(13):2128-40. [DOI:10.1017/S0033291720003062] [PMID]
5.Rouleau CR, Tomfohr-Madsen LM, Campbell TS, Letourneau N, O’Beirne M, Giesbrecht GF, et al. The role of maternal cardiac vagal control in the association between depressive symptoms and gestational hypertension. Biol Psychol. 2016; 117:32-42. [DOI:10.1016/j.biopsycho.2016.02.002] [PMID]
6.Abedi M, Saboory E, Rabieipour S, Rasoli J. [The relationship between stress in pregnancy, and pregnancy outcomes: A longitudinal study (Persian)]. Nurs Midwifery J. 2017; 14(12):964-81. [Link]
7.Saur AM, Dos Santos MA. Risk factors associated with stress symptoms during pregnancy and postpartum: Integrative literature review. Women Health. 2021; 61(7):651-67. [DOI:10.1080/03630242.2021.1954132] [PMID]
8.Glover V. Maternal depression, anxiety and stress during pregnancy and child outcome; What needs to be done. Best Pract Res Clin Obstet Gynaecol. 2014; 28(1):25-35. [DOI:10.1016/j.bpobgyn.2013.08.017] [PMID]
9.Vameghi R, Amir Aliakbari S, Sajedi F, Sajjadi H, Alavimajd H, Hajighasemali S. [Comparison of stress and perceived social support in mothers of 6-18 month-old children with and without developmental delay (Persian)]. J Hayat. 2015; 21(3):74-87. [Link]
10.Gausia K, Thompson SC, Nagel T, Schierhout G, Matthews V, Bailie R. Risk of antenatal psychosocial distress in indigenous women and its management at primary health care centres in Australia. Gen Hosp Psychiatry. 2015; 37(4):335-9. [DOI:10.1016/j.genhosppsych.2015.04.005] [PMID]
11.Kaslow NJ, Bollini AM, Druss B, Glueckauf RL, Goldfrank LR, Kelleher KJ, et al. Health care for the whole person: Research update. Prof Psychol: Res Pract. 2007; 38(3):278-89. [DOI:10.1037/0735-7028.38.3.278]
12.Moafi F, Dolatian M, Keshavarz Z, Alavi Majd H, Dejman M. [Association between social support and maternal stress with preeclampsia (Persian)]. Refah J. 2013; 13(48):151-70. [Link]
13.Malakouti J, Sehhati F, Mirghafourvand M, Nahangi R. Relationship between health promoting lifestyle and perceived stress in pregnant women with preeclampsia. J Caring Sci. 2015; 4(2):155-63. [DOI:10.15171/jcs.2015.016] [PMID] [PMCID]
14.Zimet GD, Dahlem NW, Zimet SG, Farley GK. The multidimensional scale of perceived social support. J Pers Assess. 1988; 52(1):30-41. [DOI:10.1207/s15327752jpa5201_2]
15.Salami A, Joukar B, Nikpour R. [Internet and communication: Perceived social support and loneliness as antecedent variable (Persian)]. Psychol Stud. 2009; 5(3):81-102. [Link]
16.Cohen S, Janicki-Deverts DE. Who's stressed? Distributions of psychological stress in the United States in probability samples from 1983, 2006, and 2009. J Appl Soc Psychol. 2012; 42(6):1320-34. [DOI:10.1111/j.1559-1816.2012.00900.x]
17.Maroufizadeh S, Zareiyan A, Sigari N. [Psychometric properties of the 14, 10 and 4-item “perceived stress scale” among asthmatic patients in Iran (Persian)]. Payesh (Health Monit). 2014; 13(4):457-65. [Link]
18.Stark MA, Brinkley RL. The relationship between perceived stress and health-promoting behaviors in high-risk pregnancy. J Perinat Neonatal Nurs. 2007; 21(4):307-14. [DOI:10.1097/01.JPN.0000299788.01420.6e] [PMID]
19.Gao L, Qu J, Wang AY. Anxiety, depression and social support in pregnant women with a history of recurrent miscarriage: A cross-sectional study. J Reprod Infant Psychol. 2020; 38(5):497-508. [DOI:10.1080/02646838.2019.1652730] [PMID]
20.Shishehgar S, Dolatian M, Alavi Majd H. A survey of relationship between social support with quality of life as well as stress among pregnant women referred to Shahryar hospital affiliated to social security organization in 1391. Adv Nurs Midwifery. 2014; 23(81):27-32. [Link]
21.Vianna P, Bauer ME, Dornfeld D, Chies JAB. Distress conditions during pregnancy may lead to pre-eclampsia by increasing cortisol levels and altering lymphocyte sensitivity to glucocorticoids. Med Hypotheses. 2011; 77(2):188-91. [DOI:10.1016/j.mehy.2011.04.007] [PMID]
22.Heaney JL, Phillips AC, Carroll D. Ageing, depression, anxiety, social support and the diurnal rhythm and awakening response of salivary cortisol. Int J Psychophysiol. 2010; 78(3):201-8. [DOI:10.1016/j.ijpsycho.2010.07.009] [PMID]
23.Yue C, Liu C, Wang J, Zhang M, Wu H, Li C, et al. Association between social support and anxiety among pregnant women in the third trimester during the coronavirus disease 2019 (covid-19) epidemic in Qingdao, China: The mediating effect of risk perception. Int J Soc Psychiatry. 2021; 67(2):120-7. [DOI:10.1177/0020764020941567] [PMID] [PMCID]
24.Yesilcinar I, Yavan T, Karasahin KE, Yenen MC. The identification of the relationship between the perceived social support, fatigue levels and maternal attachment during the postpartum period. J Matern Fetal Neonatal Med. 2017; 30(10):1213-20. [DOI:10.1080/14767058.2016.1209649] [PMID]
25.Babanazari L, Kafi M. [Relationship of pregnancy anxiety to its different periods, sexual satisfaction and demographic factors (Persian)]. Iran J Psychiatry Clin Psychology. 2008; 14(2):206-13. [Link]
26.Barjasteh S, Moghaddam Tabrizi F. [Antenatal anxiety and pregnancy worries in association with marital and social support (Persian)]. Nurs Midwifery J. 2016; 14(6):504-15. [Link]
27.Masuodnia E. [Relationship between perceived social support and risk of postpartum depression disorder (Persian)]. Iran J Nurs. 2011; 24(70):8-18. [Link]
28.Keim SA, Daniels JL, Dole N, Herring AH, Siega-Riz AM, Scheidt PC. A prospective study of maternal anxiety, perceived stress, and depressive symptoms in relation to infant cognitive development. Early Hum Dev. 2011; 87(5):373-80. [DOI:10.1016/j.earlhumdev.2011.02.004] [PMID] [PMCID]
29.Wu Y, Zhang C, Liu H, Duan C, Li C, Fan J, et al. Perinatal depressive and anxiety symptoms of pregnant women during the coronavirus disease 2019 outbreak in China. American J Obstet and Gynecol. 2020 Aug 1;223(2):240.e1-e9. [DOI:10.1016/j.ajog.2020.05.009]
2.Magee LA, von Dadelszen P. State-of-the-art diagnosis and treatment of hypertension in pregnancy. Mayo Clinic Proc. 2018; 93(11):1664-77. [DOI:10.1016/j.mayocp.2018.04.033] [PMID]
3.Dachew BA, Mamun A, Maravilla JC, Alati R. Association between hypertensive disorders of pregnancy and the development of offspring mental and behavioural problems: A systematic review and meta-analysis. Psychiatry Res. 2018; 1(260):458-67. [DOI:10.1016/j.psychres.2017.12.027] [PMID]
4.Shay M, MacKinnon AL, Metcalfe A, Giesbrecht G, Campbell T, Nerenberg K, et al. Depressed mood and anxiety as risk factors for hypertensive disorders of pregnancy: A systematic review and meta-analysis. Psychol Med. 2020; 50(13):2128-40. [DOI:10.1017/S0033291720003062] [PMID]
5.Rouleau CR, Tomfohr-Madsen LM, Campbell TS, Letourneau N, O’Beirne M, Giesbrecht GF, et al. The role of maternal cardiac vagal control in the association between depressive symptoms and gestational hypertension. Biol Psychol. 2016; 117:32-42. [DOI:10.1016/j.biopsycho.2016.02.002] [PMID]
6.Abedi M, Saboory E, Rabieipour S, Rasoli J. [The relationship between stress in pregnancy, and pregnancy outcomes: A longitudinal study (Persian)]. Nurs Midwifery J. 2017; 14(12):964-81. [Link]
7.Saur AM, Dos Santos MA. Risk factors associated with stress symptoms during pregnancy and postpartum: Integrative literature review. Women Health. 2021; 61(7):651-67. [DOI:10.1080/03630242.2021.1954132] [PMID]
8.Glover V. Maternal depression, anxiety and stress during pregnancy and child outcome; What needs to be done. Best Pract Res Clin Obstet Gynaecol. 2014; 28(1):25-35. [DOI:10.1016/j.bpobgyn.2013.08.017] [PMID]
9.Vameghi R, Amir Aliakbari S, Sajedi F, Sajjadi H, Alavimajd H, Hajighasemali S. [Comparison of stress and perceived social support in mothers of 6-18 month-old children with and without developmental delay (Persian)]. J Hayat. 2015; 21(3):74-87. [Link]
10.Gausia K, Thompson SC, Nagel T, Schierhout G, Matthews V, Bailie R. Risk of antenatal psychosocial distress in indigenous women and its management at primary health care centres in Australia. Gen Hosp Psychiatry. 2015; 37(4):335-9. [DOI:10.1016/j.genhosppsych.2015.04.005] [PMID]
11.Kaslow NJ, Bollini AM, Druss B, Glueckauf RL, Goldfrank LR, Kelleher KJ, et al. Health care for the whole person: Research update. Prof Psychol: Res Pract. 2007; 38(3):278-89. [DOI:10.1037/0735-7028.38.3.278]
12.Moafi F, Dolatian M, Keshavarz Z, Alavi Majd H, Dejman M. [Association between social support and maternal stress with preeclampsia (Persian)]. Refah J. 2013; 13(48):151-70. [Link]
13.Malakouti J, Sehhati F, Mirghafourvand M, Nahangi R. Relationship between health promoting lifestyle and perceived stress in pregnant women with preeclampsia. J Caring Sci. 2015; 4(2):155-63. [DOI:10.15171/jcs.2015.016] [PMID] [PMCID]
14.Zimet GD, Dahlem NW, Zimet SG, Farley GK. The multidimensional scale of perceived social support. J Pers Assess. 1988; 52(1):30-41. [DOI:10.1207/s15327752jpa5201_2]
15.Salami A, Joukar B, Nikpour R. [Internet and communication: Perceived social support and loneliness as antecedent variable (Persian)]. Psychol Stud. 2009; 5(3):81-102. [Link]
16.Cohen S, Janicki-Deverts DE. Who's stressed? Distributions of psychological stress in the United States in probability samples from 1983, 2006, and 2009. J Appl Soc Psychol. 2012; 42(6):1320-34. [DOI:10.1111/j.1559-1816.2012.00900.x]
17.Maroufizadeh S, Zareiyan A, Sigari N. [Psychometric properties of the 14, 10 and 4-item “perceived stress scale” among asthmatic patients in Iran (Persian)]. Payesh (Health Monit). 2014; 13(4):457-65. [Link]
18.Stark MA, Brinkley RL. The relationship between perceived stress and health-promoting behaviors in high-risk pregnancy. J Perinat Neonatal Nurs. 2007; 21(4):307-14. [DOI:10.1097/01.JPN.0000299788.01420.6e] [PMID]
19.Gao L, Qu J, Wang AY. Anxiety, depression and social support in pregnant women with a history of recurrent miscarriage: A cross-sectional study. J Reprod Infant Psychol. 2020; 38(5):497-508. [DOI:10.1080/02646838.2019.1652730] [PMID]
20.Shishehgar S, Dolatian M, Alavi Majd H. A survey of relationship between social support with quality of life as well as stress among pregnant women referred to Shahryar hospital affiliated to social security organization in 1391. Adv Nurs Midwifery. 2014; 23(81):27-32. [Link]
21.Vianna P, Bauer ME, Dornfeld D, Chies JAB. Distress conditions during pregnancy may lead to pre-eclampsia by increasing cortisol levels and altering lymphocyte sensitivity to glucocorticoids. Med Hypotheses. 2011; 77(2):188-91. [DOI:10.1016/j.mehy.2011.04.007] [PMID]
22.Heaney JL, Phillips AC, Carroll D. Ageing, depression, anxiety, social support and the diurnal rhythm and awakening response of salivary cortisol. Int J Psychophysiol. 2010; 78(3):201-8. [DOI:10.1016/j.ijpsycho.2010.07.009] [PMID]
23.Yue C, Liu C, Wang J, Zhang M, Wu H, Li C, et al. Association between social support and anxiety among pregnant women in the third trimester during the coronavirus disease 2019 (covid-19) epidemic in Qingdao, China: The mediating effect of risk perception. Int J Soc Psychiatry. 2021; 67(2):120-7. [DOI:10.1177/0020764020941567] [PMID] [PMCID]
24.Yesilcinar I, Yavan T, Karasahin KE, Yenen MC. The identification of the relationship between the perceived social support, fatigue levels and maternal attachment during the postpartum period. J Matern Fetal Neonatal Med. 2017; 30(10):1213-20. [DOI:10.1080/14767058.2016.1209649] [PMID]
25.Babanazari L, Kafi M. [Relationship of pregnancy anxiety to its different periods, sexual satisfaction and demographic factors (Persian)]. Iran J Psychiatry Clin Psychology. 2008; 14(2):206-13. [Link]
26.Barjasteh S, Moghaddam Tabrizi F. [Antenatal anxiety and pregnancy worries in association with marital and social support (Persian)]. Nurs Midwifery J. 2016; 14(6):504-15. [Link]
27.Masuodnia E. [Relationship between perceived social support and risk of postpartum depression disorder (Persian)]. Iran J Nurs. 2011; 24(70):8-18. [Link]
28.Keim SA, Daniels JL, Dole N, Herring AH, Siega-Riz AM, Scheidt PC. A prospective study of maternal anxiety, perceived stress, and depressive symptoms in relation to infant cognitive development. Early Hum Dev. 2011; 87(5):373-80. [DOI:10.1016/j.earlhumdev.2011.02.004] [PMID] [PMCID]
29.Wu Y, Zhang C, Liu H, Duan C, Li C, Fan J, et al. Perinatal depressive and anxiety symptoms of pregnant women during the coronavirus disease 2019 outbreak in China. American J Obstet and Gynecol. 2020 Aug 1;223(2):240.e1-e9. [DOI:10.1016/j.ajog.2020.05.009]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
