طب پیشگیری

---

مقدمه: مالاریا یکی از مهمترین بیماریهای منتقله بوسیله پشه‌ها در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری دنیا محسوب می‌شود. در ایران نیز مالاریا به عنوان مهمترین مشکل بهداشتی در جنوب و جنوب شرقی کشور به ویژه در مناطق شرقی استان هرمزگان شناخته شده است. شهرستان سیریک جزء کانون‌های بیماری مالاریا در جنوب ایران محسوب می‌شود. با توجه به اهمیت پشه‌های آنوفل در انتقال بیماری مالاریا و کنترل ناقلین به عنوان یک استراتژی جهت برای پیشگیری از این بیماری، این مطالعه با هدف بررسی فون و وضعیت انتشار پشه‌های آنوفل در شهرستان سیریک انجام شد.

روش ها: این مطالعه از نوع توصیفی - مقطعی بود که در سال ۱۳۹۳ انجام شد. لاروهای آنوفل با استفاده از ملاقه و به روش استاندارد جمع‌آوری شدند. نمونه‌های جمع‌آوری شده در لوله‌های آزمایش حاوی لاکتوفل، کنسرو و به آزمایشگاه منتقل شدند. لاروها بر روی لام مونته و پس از خشک شدن بر اساس ویژگی‌های مرفولوژیک و با استفاده از کلیدهای شناسایی معتبر تعیین هویت شدند.

نتایج: در این مطالعه در مجموع ۵۳۲ لارو آنوفل جمع‌آوری و تشخیص داده شد. آنوفل‌های جمع‌آوری شده بر اساس صفات مرفولوژیک در ۶ گونه طبقه‌بندی شدند که عبارتند از: آنوفل دتالی (۳۲/۲۹%)، آنوفل استفنسی (۳۱/۲۳%)، آنوفل مغولنسیس (۵۵%۲۲)، آنوفل سوپرپیکتوس (۵۳/۱۰%)،  آنوفل کولیسی فاسیس (۹۶/۹%) و آنوفل تورخدای (۳۳/۴%). در این مطالعه آنوفل دتالی یکی از ناقلین اصلی مالاریا، به عنوان گونه غالب با انتشار وسیع از تمامی مناطق مورد مطالعه جمع‌آوری گردید. همچنین آنوفل مغولنسیس به عنوان گونه غالب از منطقه کوهستانی گزارش گردید.

نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج این پژوهش، پشه‌های آنوفل ناقل مالاریا در شهرستان سیریک دارای غنای گونه‌ای و انتشار زیادی هستند. به طوری که از ۸ گونه ناقل مالاریا در کشور، ۴ گونه در این منطقه فعالیت دارند و کاهش جمعیت این گونه‌ها می‌تواند نقش مهمی در موفقیت برنامه حذف مالاریا در این شهرستان داشته باشد.

---

مقدمه: نوجوانی دوره مهم و حیاتی است که با تغییرات جسمی، عاطفی و تکاملی همراه بوده و انسان را برای ورود به بزرگسالی آماده می‌کند. بدیهی است روند این تغییرات نقش به سزایی در رفتارهای بهداشتی دوران بزرگسالی دارد. لذا تشویق نوجوانان برای ایجاد رفتارهای سالم از اولویت‌های بهداشت عمومی جامعه است. هدف از مطالعه حاضر بررسی تأثیر مداخله آموزشی بر رفتارهای ارتقاءدهنده سلامت در دانش‌آموزان دبیرستانی شهر کرج بود.

روش ها: پژوهش حاضر یک مطالعه تجربی است که در ۴۰۰ دانش‌آموز دبیرستانی شهر کرج که به صورت تصادفی و به روش نمونه‌گیری چند مرحله‌ای انتخاب شدند، انجام شد. مداخله آموزشی به روش سخنرانی و پرسش و پاسخ انجام گرفت. داده‌ها با استفاده از پرسشنامه اطلاعات جمعیت شناختی و پرسشنامه استاندارد رفتارهای ارتقاءدهنده سلامت جمع‌آوری شد و با استفاده از برنامه SPSS ۱۹ تجزیه و تحلیل شد.

نتایج: اجرای برنامه آموزشی منجر به افزایش میانگین نمره برخی از ابعاد رفتارهای ارتقاءدهنده سلامت، شامل مسئولیت سلامت، فعالیت فیزیکی، تغذیه، روابط بین فردی گردید (۰۰۰۱/۰P<)، اما رشد معنوی و مدیریت استرس تغییر معنی‌داری نداشت (۰۵/۰P>). هیچ تغییر معنی‌داری در ابعاد رفتارهای ارتقاءدهنده سلامت در گروه شاهد مشاهده نگردید (۰۵/۰P>).

نتیجه‌گیری: نتایج این مطالعه نشان داد که مداخله آموزشی می‌تواند موجب افزایش رفتارهای ارتقاءدهنده سلامت شود. لذا پیشنهاد می‌شود جهت ارتقاء سلامت دانش‌آموزان از این نوع مداخلات آموزشی استفاده شود.

---

مقدمه: استعمال سیگار یکی از چالش‌های سلامت جهانی و یکی از عوامل خطر مرگ هم در کشورهای پیشرفته و هم در کشورهای در حال توسعه به شمار می‌رود. هدف از انجام این تحقیق، تعیین شیوع مصرف سیگار و عوامل تأثیرگذار بر نگرش و عملکرد دانش‌آموزان دبیرستانی شهر بندرعباس نسبت به سیگاری می‌باشد.

روش‌کار: پژوهش حاضر، توصیفی-تحلیلی از نوع مقطعی بوده که بر روی جامعه دانش‌آموزان دبیرستانی شهر بندر‌عباس در سال تحصیلی ۱۳۸۸-۱۳۸۹انجام شده است. به کمک فرمول تعیین حجم نمونه کوکران حجم نمونه ۲۰۱۴ نفر تعیین گردید. نمونه‌های این تحقیق به روش تصادفی خوشه‌ای از میان دبیرستانهای شهر بندرعباس انتخاب گردیدند. ابزار جمع‌آوری داده‌ها پرسشنامه‌ای بود که پس از بررسی روایی و پایایی آن در اختیار دانش‌آموزان قرار گرفت تا به روش خودایفایی تکمیل نمایند. داده‌های جمع‌آوری شده وارد نرم‌افزار SPSS ۱۶ شد و برای توصیف داده‌ها از آماره‌های توصیفی و برای تحلیل داده‌ها از آمار استنباطی مانند آزمون کای، t-test و نسبت شانس استفاده گردید.

نتایج: در این مطالعه، ۲۰۲۹ نفر دانش‌آموزان دبیرستانی مورد بررسی قرار گرفت. از دیدگاه هر دو جنس، مهمترین عامل درونی گرایش به سیگار، داشتن دوستان بیشتر و جذابیت اعلام گردید. مهمترین عوامل بیرونی تأثیرگذار بر مصرف سیگار، دانش‌آموزان دختر و پسر عبارت بودند از: مصرف سیگار توسط مادر در پسرها (۳/۲۰OR=) و در دخترها (۸/۲۸OR=)، مصرف سیگار پدر در پسرها (۵۲/۲OR=) و در دخترها (۴۳/۲OR=)، وجود دوست صمیمی سیگاری در پسرها (۳/۴OR=) و در دخترها (۷OR=) و وجود فرد سیگاری در منزل در پسرها (۵/۳OR=) و در دخترها (۲/۲OR=).

نتیجه‌گیری: با آنکه مصرف سیگار در دانش‌آموزان دبیرستانی شهر بندرعباس در مقایسه با سایر پژوهش‌های انجام گرفته در داخل و خارج از کشور از شیوع  نسبتاً متوسطی برخوردار است. با این وجود، عوامل درونی مانند احساس جذابیت و داشتن دوست بیشتر و عوامل بیرونی مانند وجود مادر و پدر سیگاری، دوست صمیمی سیگاری و وجود فرد سیگاری در منزل از فاکتورهای تأثیرگذار در گرایش و عملکرد آنان به سیگار بوده است. لذا برنامه‌های مؤثر پیشگیری از مصرف دخانیات بایستی بر روی تقویت مهارت‌های زندگی و ایجاد انگیزه‌های مثبت درونی نوجوانان و تقویت عوامل بیرونی ارتباط و حمابت بیشتر اعضا خانواده و مربیان و شماوره مدارس با دانش‌آموزان باشد.

---

---

هدف کیفیت خواب، تحت‌تأثیر عوامل فردی (سن و جنس)، روانی و محیطی است و الگوی خواب طی زندگی تغییر می‌کند. تأثیر خواب بر فرایند رشد و تکامل، اهمیت خواب دوران کودکی را مضاعف می‌کند. هدف از این پژوهش اثربخشی آموزش بهداشت خواب، بر کیفیت خواب دانش‌آموزان بود.
روش ها پژوهش حاضر ازنظر هدف، کاربردی و ازنظر روش از نوع شبه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه کنترل است. جامعه آماری این پژوهش شامل دانش‌آموزان دختر و پسر ۷ تا ۱۲ سال مدارس ابتدایی شهرستان بندرعباس بود که ۳۴۹ نفر در این طرح شرکت کردند. نمونه‌گیری در مرحله اول این طرح، به شیوه در‌دسترس و در مرحله دوم به شیوه تصادفی بود. در مرحله اول سنجش کیفیت خواب انجام شد و سپس در مرحله دوم، دانش‌آموزانی که مشکلات خواب داشتند، به دو گروه ۳۰‌نفره آزمایش و کنترل، تقسیم شدند. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از تحلیل کوواریانس و نرم‌افزار SPSS نسخه ۲۴ استفاده شد.
یافته ها نتایج حاصل از تحلیل کوواریانس نشان داد گروهی که آموزش بهداشت خواب دریافت کردند، در مقایسه با گروهی که آموزش دریافت نکردند، کیفیت خواب بهتری دارند. از میان مؤلفه‌های مختلف کیفیت خواب، بیشترین نمره‌ای که کسب ‌شده بود و باعث کاهش کیفیت خواب بود، «سخت بیدار شدن هنگام صبح» و همچنین «تکان خوردن در خواب» بود.
نتیجه گیری یافته‌های این بررسی نشان داد مداخله بهداشت خواب در بهبود عادات خواب دانش‌آموزان مؤثر است. ازاین‌رو، برگزاری جلسات آموزشی برای والدین و دانش‌آموزان به‌منظور ارتقای کیفیت خواب می‌تواند مفید واقع شود.

---

---

---

هدف طرح پیشگیری از وابستگی به دخانیات (پاد) در ۴ فاز و مبتنی بر روش اقدام‌پژوهی به‌عنوان یک پروژه مداخله‌ای مشارکتی، بر پیشگیری از مصرف دخانیات از دوران کودکی و نوجوانی تمرکز دارد. طرح پاد در فاز دوم مطالعاتی خود با هدف بررسی سطح آگاهی و نگرش دانش‌آموزان پادیار و غیرپادیار، اقدام به ارزیابی تأثیرگذاری فعالیت‌های پیشگیرانه طرح پاد در بین گروه آزمایش و کنترل کرده است.
روش ها پژوهش حاضر به روش کمی و استراتژی شبه‌آزمایش در شهر ورامین در سال ۱۴۰۱ انجام شده است. روش نمونه‌گیری، طبقه‌ای نسبتی بود. نمونه مورد‌مطالعه را ۲۰۰ نفر از دانش‌آموزان عضو طرح پاد به‌عنوان گروه آزمایش و ۲۰۰ نفر دانش‌آموز به‌عنوان گروه کنترل تشکیل دادند. مداخله آموزشی در خصوص مواد دخانی برای گروه آزمایش انجام شد. آموزش از‌طریق تدوین کتابچه‌، پمفلت‌، بروشور، پوستر، فیلم‌های آموزشی، مسابقات علمی، فرهنگی و هنری، ارائه خدمات مشاوره‌ای و اردوهای تفریحی انجام شد. ابزار مورد‌استفاده، پرسش‌نامه ۵۷ سؤالی سازمان بهداشت جهانی بود که بومی‌سازی و عملیاتی شد. داده‌ها در برنامه SPSS نسخه ۲۳ و با استفاده از آزمون تی و آزمون آماری پیرسون در سطح معنا‌داری a=۰/۰۵ مورد تجزیه‌و‌تحلیل قرار گرفتند. 
یافته ها بر‌اساس نتایج حاصل‌شده، تفاوت میانگین نمره آگاهی گروه آزمایش قبل و بعد از مداخله ۰/۳۲±‌۲۴/۴۱ و در گروه کنترل ۰/۳۲±‌۲۱/۰۲ (P‌<۰/۰۰۱) بود. همچنین تفاوت میانگین نمره نگرش گروه آزمایش قبل و بعد از مداخله ۰/۳۱±‌۱۸/۱۵۶ و در گروه کنترل ۰/۳۱±‌۱۵/۷۵۲(P‌<۰/۰۰۱) بود.
نتیجه گیری اقدامات عملی و پیشگیرانه طرح پاد در راستای افزایش آگاهی و تغییر نگرش دانش‌آموزان پیرامون مصرف دخانیات با‌توجه‌به شرایط و محدودیت‌ها در محدوده زمانی شیوع کرونا مؤثر بوده است.