دوره 9، شماره 2 - ( تابستان 1401 )
جلد 9 شماره 2 صفحات 193-182 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Ethics code: IR.IUMS.FMD.REC.1399.237
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Ghafari A, Faraji A H, Nikkhah M, Ajdarkosh H, Khoonsari M, Sobh Rakhshankhah E. Demographic Characteristics and Disease Manifestations in People With Pancreatic Adenocarcinoma Referred to Firoozgar Hospital: A Retrospective Study. J Prevent Med 2022; 9 (2) :182-193
URL: http://jpm.hums.ac.ir/article-1-563-fa.html
URL: http://jpm.hums.ac.ir/article-1-563-fa.html
غفاری ابولفضل، فرجی امیرحسین، نیکخواه مهدی، اژدرکش حسین، خونساری محمودرضا، صبح رخشانخواه الهام. بررسی ویژگی‌های عمومی و تظاهرات بیماری در افراد ابتلا‌یافته به آدنوکارسینوم پانکراس مراجعه‌کننده به بیمارستان فیروزگر: یک مطالعه گذشته‌نگر. طب پیشگیری. 1401; 9 (2) :182-193
ابولفضل غفاری1 
، امیرحسین فرجی*2 ، مهدی نیکخواه2 ، حسین اژدرکش2 ، محمودرضا خونساری2 ، الهام صبح رخشانخواه2
، امیرحسین فرجی*2 ، مهدی نیکخواه2 ، حسین اژدرکش2 ، محمودرضا خونساری2 ، الهام صبح رخشانخواه2
1- گروه داخلی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران.
2- مرکز تحقیقات بیماری‌های گوارش و کبد، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران.
2- مرکز تحقیقات بیماری‌های گوارش و کبد، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران.
متن کامل [PDF 3649 kb]
(1219 دریافت)
| چکیده (HTML) (1758 مشاهده)
References
متن کامل: (2838 مشاهده)
مقدمه
سرطان پانکراس یا لوزالمعده، دوازدهمین سرطان شایع در مردان و یازدهمین سرطان شایع در زنان است که بیش از 495 هزار مورد جدید برای این سرطان در سال 2020 ثبت شده است. رایج‌ترین نوع سرطان پانکراس، آدنوکارسینوم نام دارد که بیش از 90 درصد موارد سرطان پانکراس را شامل می‌شود. بروز آدنوکارسینوم پانکراس در چند دهه اخیر در حال افزایش بوده است. اگرچه مطالعات اپیدمیولوژیک زیادی برای تعیین عوامل خطر ابتلا به این بیماری انجام شده است، اما هنوز علل زمینه‌ساز آن به‌طور کامل شناخته‌شده نیست. حدود 6 درصد از افراد مبتلا به این بیماری 5 سال بعد از تشخیص زنده می‌مانند و بقای عمر یک‌ساله بعد از تشخیص، 24 درصد گزارش شده است [1]. مطالعات اخیر در ایران نشان داده که شیوع سرطان پانکراس در حال افزایش است. همچنین این افزایش بیشتر در مردان و در سنین بالای 60 سال مشاهده شده است [2].
تقریباً مانند همه سرطان‌ها، همراهی عوامل ژنتیکی و محیطی در ایجاد سرطان پانکراس نیز نقش مهمی ایفا می‌کند. سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان نشانگر وجود یک یا چند ژن معیوب به نفع ایجاد سرطان در خانواده است. عوامل ارثی می‌تواند از نسلی به نسل بعد انتقال یابد. شواهد موجود علل موروثی سرطان پانکراس را تأیید می‌کنند [3]. تغییرات ژنتیکی عموماً به‌سبب در معرض بودن با محرک‌های محیطی ازجمله تنباکو به وجود می‌آید. افرادی که سندرم‌های ژنتیکی خاص دارند، بیشتر در معرض ابتلا به سرطان پانکراس هستند. این نوع سندرم‌ها شامل سندرم سرطان تخمدان و سینه ارثی، ملانوم، پانکراتیت و سندرم لینچ است.
درباره تأثیر جنسیت بیماران باید بیان کرد که سرطان پانکراس بیشتر در مردان دیده می‌شود، اما این اختلاف بروز بین 2 جنسیت ازنظر آماری قابل‌اغماض است [4 5]. از سوی دیگر، موادی که می‌توانند خطر ابتلا به سرطان پانکراس را افزایش دهند سموم شیمیایی، رنگ‌ها و مواد شیمیایی که در تصفیه فلز کاربرد دارند، هستند. وقتی که بدن با این مواد سرطان‌زا مواجه می‌شود، رادیکال‌های آزاد تشکیل می‌شوند. این مواد سلول‌ها را با آسیب اکسیداتیو مواجه می‌کند و توانایی رشد و عملکرد طبیعی آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد و سرطانی شدن سلول‌ها را باعث می‌شود. از شواهدی که می‌تواند نقش ژنتیک را در ابتلا به سرطان پانکراس تأیید کند، بروز هم‌زمان سرطان پانکراس با سایر بیماری‌های مزمن مانند سیروز کبدی، عفونت شکم با باکتری عامل زخم معده، دیابت نوع 1، پانکراتیت مزمن، ورم لثه و بیماری‌های مرتبط با سلامت دندان هستند [6, 7]. از طرف دیگر فاکتورهای مرتبط با سبک زندگی شامل کشیدن سیگار و مواجهه با دود تنباکو، اضافه‌وزن، بی‌تحرکی، مصرف الکل، رژیم غذایی حاوی گوشت قرمز، چربی زیادی، مصرف کم میوه‌جات و سبزیجات نیز در بروز این بیماری نقش دارند [4، 8]. بنابراین برای پیشگیری از سرطان پانکراس، حفظ وزنی سالم و محدود کردن مصرف گوشت قرمز یا گوشت فرآوری‌شده، ترک سیگار و نوشیدنی‌های الکلی پیشنهاد می‌شود. احتمال ابتلای افراد سیگاری، در صورت ترک کاهش می‌یابد و پس از 20 سال احتمال ابتلای آن‌ها با بقیه افراد برابر می‌شود [9].1
ارزیابی ویژگی‌های عمومی (شامل سن، جنس، سابقه ابتلا به بیماری مزمن، سابقه خانوادگی بیماری‌های مزمن) و تظاهرات آدنوکارسینوم پانکراس در افراد مبتلا به این بیماری در پیشنهاد متغیرهای احتمالی برای بروز آدنوکارسینوم پانکراس اهمیت ویژه‌ای دارد. بنابراین این مطالعه با هدف بررسی ویژگی‌های عمومی و تظاهرات بیماری در افراد ابتلا‌یافته به آدنوکارسینوم پانکراس انجام شده است.
مواد و روش‌ها
این مطالعه یک بررسی گذشته‌نگر بود که پس از دریافت کد اخلاق از کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی ایران انجام شد. افراد موردمطالعه شامل کلیه بیماران مبتلا به آدنوکارسینوم پانکراس بودند که به بیمارستان فیروزگر تهران طی سال 1399 مراجعه کرده بودند. پس از ارزیابی معیارهای ورود و عدم ورود، از پرونده افراد ورودیافته، اطلاعات جمعیت‌شناختی و فاکتورهای خطر احتمالی استخراج شد. معیارهای ورود به مطالعه شامل ابتلا به آدنوکارسینوم پانکراس و تکمیل بودن اطلاعات در پرونده بوده است. همچنین معیار عدم ورود به مطالعه شامل وجود تشخیصی غیر از بدخیمی پانکراس و تکمیل نبودن پرونده بوده است. مجموع افراد مبتلا به آدنوکارسینوم پانکراس مراجعه‌کننده به بیمارستان فیروزگر طی سال 1399، 600 بیمار شامل 352 نفر مرد و 248 نفر زن بودند. پس از تعیین افراد ورودیافته به مطالعه، اطلاعات مورد‌نیاز از پرونده بیماران اخذ شد.
جمع‌آوری اطلاعات با استفاده از یک چک‌لیست دو بخشی شامل اطلاعات جمعیت‌شناختی (شامل سن، جنسیت، گروه خونی ، سابقه دیابت، سابقه پانکراتیت، مصرف سیگار، تریاک، شیشه، الکل، قلیان و مواد مخدر دیگر با ذکر نام، سابقه فشار خون بالا، سابقه هپاتیت ویروسی، سابقه سایر سرطان‌ها ، سابقه بیماری التهابی روده، سابقه کلانژیت اسکلروزان اولیه، سابقه سنگ کیسه صفرا و سابقه پولیپ صفراوی) و مشخصات آدنوکارسینوم پانکراس (شامل محل تومور و تظاهرات بیماری) بوده است. تحلیل داده‌ها با استفاده از نسخه 16 نرم‌افزار SPSS انجام شد. برای توصیف داده‌های کمی از میانگین و انحراف معیار و برای توصیف داده‌های کیفی از فراوانی و درصد استفاده شد. نرمالیته داده‌های کمی مطالعه با آزمون کولموگروف اسمیرنف بررسی شد.
یافته‌ها
در این مطالعه 600 بیمار ارزیابی شدند که میانگین سنی افراد شرکت‌کننده در مطالعه 13/31±62/02 بود و 58/7 درصد بیماران (352 نفر) را مردان و 41/3 درصد (248 نفر) را زنان تشکیل دادند. در بررسی اولتراسونوگرافی اندوسکوپیک بیشترین ناحیه درگیر در پانکراس، ناحیه سر پانکراس با شیوع 65/2 درصد (391 مورد) بوده است. همچنین شایع‌ترین شکایت و تظاهر بیماری دل درد با شیوع 75/3 درصد (452 مورد) بوده است. یافته‌های مربوط به سن، جنس، محل درگیری و علائم در جدول شماره 1 گزارش شده است.
.jpg)
توصیف داده‌های کمی به‌صورت میانگین و انحراف معیار و توصیف داده‌های کیفی به‌صورت فراوانی و درصد صورت گرفته است.
وضعیت گروه‌های خونی، شغل و سابقه بیماری‌های مزمن در جدول شماره 2 گزارش شده است.
در این مطالعه داده‌های گروه خونی 423 بیمار (70/5 درصد) دردسترس نبود. شیوع گروه‌های خونی +O+ ،A و +B به ترتیب 9/5 درصد (57 نفر)، 9/2 درصد (55 نفر) و 6/7 درصد (40 نفر) بوده است. در میان افراد مورد‌بررسی، 194 بیمار خانه‌دار (32/3 درصد) بودند و تنها 10 بیمار بازنشسته (1/7 درصد) بودند.
در این مطالعه، سابقه ابتلا به بیماری‌های مزمن نیز ارزیابی شده است. نتایج این قسمت نشان داد در 100 بیمار (16/7 درصد) سابقه دیابت در خود فرد، در 78 بیمار (13 درصد) سابقه دیابت در بستگان درجه 1 و در 91 بیمار (15/2 درصد)، سابقه دیابت هم در فرد و هم بستگان درجه 1 وجود داشت. همچنین در 96 بیمار (16 درصد) سابقه فشار خون بالا در خود فرد، در 93 بیمار (15/5 درصد) سابقه فشار خون بالا در بستگان درجه 1 و در 77 بیمار (12/8 درصد) سابقه فشار خون بالا هم در فرد و هم بستگان درجه 1 وجود داشت. سابقه ابتلا به بیماری‌هایی همچون پولیپ کیسه صفرا، سنگ صفراوی خارج کبدی، ابتلا به بیماری التهابی روده، سابقه پانکراتیت و ابتلا به سایر سرطان‌ها نیز در جدول شماره 2 خلاصه شده است.
نتایج مربوط به استعمال مواد مخدر و الکل در جدول شماره 3 گزارش شده است.
.jpg)
از بین 600 بیمار با آدنوکارسینوم پانکراس بررسی‌شده در این مطالعه، 34/8 درصد (209 نفر) مصرف سیگار داشتند.
بحث و نتیجه‌گیری
نتایج مطالعه حاضر نشان داد میزان شیوع آدنوکارسینوم پانکراس در آقایان، بیشتر از خانم‌هاست. عمده بیماران مبتلا به آدنوکارسینوم پانکراس در این مطالعه، در سنین بالای 60 سال قرار دارند. شایع‌ترین محل کلانژیوکارسینوم در بیماران، قسمت سر پانکراس بوده است، به‌طوری‌که حدود دو‌سوم از آدنوکارسینوم‌های بررسی‌شده در اولتراسونوگرافی اندوسکوپیک، از این ناحیه منشأ گرفته‌اند. شایع‌ترین گروه خونی در مبتلایان، گروه خونی O+ بوده است. عمده علائم و تظاهرات بیماری شامل درد شکمی، زردی، کاهش وزن و خارش بوده است. از بین عوامل خطر بررسی‌شده در مطالعه حاضر، بیشترین شیوع شامل مصرف سیگار، سابقه سایر سرطان‌ها در خانواده، مصرف تریاک، سابقه دیابت در بیمار، سابقه شخصی فشار خون بالا، سابقه سنگ کیسه صفرا در بیمار و سابقه شخصی کوله سیستکتومی است. عوامل خطر با کمترین میزان شیوع در این مطالعه شامل مصرف هروئین، سابقه سنگ مجاری صفراوی خارج کبدی، سابقه کلانژیت اسکلروزان اولیه، سابقه هپاتیت‌های ویروسی، مصرف متادون، قلیان و الکل و سابقه پانکراتیت بوده است. همچنین در هیچ‌کدام از مبتلایان به آدنوکارسینوم پانکراس در مطالعه حاضر، سابقه شخصی بیماری التهابی روده و پولیپ کیسه صفرا وجود نداشته است.
خطر سرطان پانکراس در افراد سیگاری تقریباً دوبرابر بیشتر از افراد غیرسیگاری است [10, 11, 12]. علاوه‌بر‌این، یک متاآنالیز که 20 مطالعه را در سال 2020 بررسی کرد، نشان داد خطر نسبی سرطان پانکراس برای سیگاری‌های فعلی 1/56 و برای افراد سیگاری سابق 1/15 بوده است [13]. علاوه بر این مطالعه، مقالات متاآنالیز دیگر هم ارتباط استعمال دخانیات و سرطان پانکراس را نشان داده است [14, 15]. خطر ابتلا به سرطان پانکراس با مصرف زیاد الکل (بیش از 3 نوشیدنی در روز) افزایش می‌یابد، درحالی‌که هیچ ارتباطی با مصرف الکل پایین تا متوسط مشاهده نشده است [16, 17, 18]. در مطالعه حاضر، تنها در 2 درصد از مبتلایان به آدنوکارسینوم پانکراس، سابقه مصرف مشروبات الکلی یافت شد که البته میزان دقیق مصرف الکل در پرونده بیماران ذکر نشده بود که این میزان شیوع پایین الکل در بین این بیماران، باتوجه‌به فرهنگ دینی عامه مردم ایران قابل‌توجیه است.
چاقی با افزایش خطر ابتلا به چندین نوع سرطان ازجمله سرطان پانکراس همراه است [19]. برخی از مطالعات نشان دادند چاقی، شیوع و مرگ‌و‌میر سرطان پانکراس را افزایش می‌دهد [20، 21]. لی و همکاران [22] نشان دادند اضافه‌وزن یا چاقی در اوایل بزرگسالی با خطر بیشتری از سرطان پانکراس همراه است. طبق یک مطالعه انجمن سرطان آمریکا، در هر 2 جنس، خطر ابتلا به سرطان پانکراس در بین افراد چاق در مقایسه با افراد دارای شاخص توده بدنی طبیعی بیشتر بود [21]. باتوجه‌به ماهیت این مطالعه که به‌صورت مقطعی بوده است، به‌دلیل عدم دسترسی به داده‌های وزن و قد بیماران قبل از ابتلا به بیماری، امکان بررسی به‌صورت آینده‌نگر وجود نداشت.
براساس نتایج مطالعه حاضر، شیوع آدنوکارسینوم پانکراس در آقایان بیشتر از خانم‌ها بوده است. سرطان پانکراس بیشتر در مردان، احتمالاً به‌دلیل عوامل خطرزای محیطی یا شغلی و همچنین شیوه زندگی مانند عادت سیگار کشیدن زیاد و مصرف زیاد الکل در مردان رخ می‌دهد. باوجوداین، ممکن است هنوز هم عوامل ژنتیکی کشف‌نشده‌ای که بر بروز سرطان و مرگ‌و‌میر در مردان و زنان مؤثر است، وجود داشته باشد [23]. این بیماری به‌ندرت قبل از 40 سالگی رخ می‌دهد و میانگین سنی بیش از نیمی از موارد آدنوکارسینوم پانکراس، 71 سال است [24, 25, 26].
ارتباط مثبت بین هر دو نوع 1 و 2 دیابت و خطر ابتلا به سرطان پانکراس در مطالعات متعدد گزارش شده است. دیابت ممکن است با افزایش 1/8 برابری خطر ابتلا به سرطان پانکراس به‌ویژه در آسیایی‌ها و مردان اسپانیایی در مقایسه با سفیدپوستان و سیاهان همراه باشد. پانکراتیت مزمن یک خطر ابتلا به سرطان پانکراس است. در مطالعه حاضر نیز تنها در 5/2 درصد از مبتلایان به آدنوکارسینوم پانکراس، سابقه پانکراتیت چه از نوع حاد و چه از نوع مزمن داشته‌اند [20، 27].
از مهم‌ترین عوامل خطر ابتلا به سرطان پانکراس، عوامل ژنتیکی هستند. نتایج مطالعات اخیر نشان داده است ژن ABO با خطر ابتلا به انواع مختلفی از سرطان‌ها ازجمله پانکراس همراه هستند. ژن‌های زیادی شناسایی شده‌اند که در بروز سرطان پانکراس نقش دارند، این ژن‌ها عبارت‌اند از: BRCA1، BRCA2، PALB2، ATM، CDKN2A، APC، MLH1، MSH2، MSH6، PMS2 و PRSS1. همچنین مشخص شده است سرطان پانکراس با برخی از سندرم‌های سرطان فامیلی مانند سرطان کولون غیر‌پولیپوز ارثی (سندرم لینچ)، سندرم ملانوم متعدد آتیپیک فامیلی، سندرم پوتز جگرز، سندرم ارثی سرطان پستان و تخمدان، پولیپوز آدنوماتوز فامیلی و سندرم لی فراومنی مرتبط است. اگرچه مطالعات متعدد به بررسی ارتباط گروه‌های خونی و سرطان پانکراس پرداخته‌اند، اما این ارتباط تا حال به‌صورت قطعی تأیید نشده است [27, 28].
یکی از مهم‌ترین محدودیت‌های مطالعه حاضر، نبود گروه کنترل در کنار گروه افراد مبتلا به آدنوکارسینوم پانکراس است. عدم وجود گروه کنترل، تصمیم‌گیری برای خطر هرکدام از متغیرهای مورد‌بررسی را مختل کرده و صرفاً به پیشنهادات احتمالی برای بررسی در مطالعات بعدی پرداخته است. بنابراین پیشنهاد می‌شود مطالعات بعدی در این زمینه به‌صورت آزمایش‌کنترل (مورد‌شاهدی) اجرا شود.
در مجموع، نتایج مطالعه حاضر مصرف سیگار، سابقه خانوادگی سرطان سیستم‌های دیگر بدن، مصرف تریاک، سابقه دیابت نوع 2 و سابقه فشار خون بالا را به‌عنوان شایع‌ترین عوامل خطر در بیماران مبتلا به آدنوکارسینوم پانکراس معرفی کرده است. از طرف دیگر، در مطالعه حاضر امکان بررسی عوامل خطری از‌قبیل پلی‌مورفیسم‌های ژنتیکی وجود نداشت. بنابراین توصیه می‌شود در مطالعات بعدی در این زمینه، این محدودیت‌ها در نظر گرفته شوند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه یک بررسی گذشته‌نگر بود که پس از اخذ کد اخلاق از کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی ایران (کد اخلاق:IR.IUMS.FMD.REC.1399.237) انجام شد.
حامی مالی
این مقاله با حمایت مالی معاونت پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی ایران با کد طرح (99-1-4-17033) انجام شده است.
مشارکت نویسندگان
جمع‌آوری نمونه‌ها، تحلیل داده‌ها، تهیه پیش‌نویس مقاله و انجام آزمایشات: ابوالفضل غفاری؛ راهنمایی، تجزیه‌و‌تحلیل نتایج و نگارش مقاله: امیرحسین فرجی؛ همکاری در تحلیل اولیه داده‌ها و تهیه چک‌لیست: مهدی نیکخواه؛ مشاوره و نگارش: حسین اژدرکش؛ مشاوره آماری و تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها: محمودرضا خونساری؛ همکاری در آماده‌سازی نمونه‌ها، تحلیل داده‌ها و مشاوره: الهام صبح رخشانخواه.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
محققین این مطالعه از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی ایران و پرسنل درمانی بیمارستان فیروزگر به خاطر همکاری در مراحل مختلف این طرح تحقیقاتی نهایت تشکر را دارند.
سرطان پانکراس یا لوزالمعده، دوازدهمین سرطان شایع در مردان و یازدهمین سرطان شایع در زنان است که بیش از 495 هزار مورد جدید برای این سرطان در سال 2020 ثبت شده است. رایج‌ترین نوع سرطان پانکراس، آدنوکارسینوم نام دارد که بیش از 90 درصد موارد سرطان پانکراس را شامل می‌شود. بروز آدنوکارسینوم پانکراس در چند دهه اخیر در حال افزایش بوده است. اگرچه مطالعات اپیدمیولوژیک زیادی برای تعیین عوامل خطر ابتلا به این بیماری انجام شده است، اما هنوز علل زمینه‌ساز آن به‌طور کامل شناخته‌شده نیست. حدود 6 درصد از افراد مبتلا به این بیماری 5 سال بعد از تشخیص زنده می‌مانند و بقای عمر یک‌ساله بعد از تشخیص، 24 درصد گزارش شده است [1]. مطالعات اخیر در ایران نشان داده که شیوع سرطان پانکراس در حال افزایش است. همچنین این افزایش بیشتر در مردان و در سنین بالای 60 سال مشاهده شده است [2].
تقریباً مانند همه سرطان‌ها، همراهی عوامل ژنتیکی و محیطی در ایجاد سرطان پانکراس نیز نقش مهمی ایفا می‌کند. سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان نشانگر وجود یک یا چند ژن معیوب به نفع ایجاد سرطان در خانواده است. عوامل ارثی می‌تواند از نسلی به نسل بعد انتقال یابد. شواهد موجود علل موروثی سرطان پانکراس را تأیید می‌کنند [3]. تغییرات ژنتیکی عموماً به‌سبب در معرض بودن با محرک‌های محیطی ازجمله تنباکو به وجود می‌آید. افرادی که سندرم‌های ژنتیکی خاص دارند، بیشتر در معرض ابتلا به سرطان پانکراس هستند. این نوع سندرم‌ها شامل سندرم سرطان تخمدان و سینه ارثی، ملانوم، پانکراتیت و سندرم لینچ است.
درباره تأثیر جنسیت بیماران باید بیان کرد که سرطان پانکراس بیشتر در مردان دیده می‌شود، اما این اختلاف بروز بین 2 جنسیت ازنظر آماری قابل‌اغماض است [4 5]. از سوی دیگر، موادی که می‌توانند خطر ابتلا به سرطان پانکراس را افزایش دهند سموم شیمیایی، رنگ‌ها و مواد شیمیایی که در تصفیه فلز کاربرد دارند، هستند. وقتی که بدن با این مواد سرطان‌زا مواجه می‌شود، رادیکال‌های آزاد تشکیل می‌شوند. این مواد سلول‌ها را با آسیب اکسیداتیو مواجه می‌کند و توانایی رشد و عملکرد طبیعی آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد و سرطانی شدن سلول‌ها را باعث می‌شود. از شواهدی که می‌تواند نقش ژنتیک را در ابتلا به سرطان پانکراس تأیید کند، بروز هم‌زمان سرطان پانکراس با سایر بیماری‌های مزمن مانند سیروز کبدی، عفونت شکم با باکتری عامل زخم معده، دیابت نوع 1، پانکراتیت مزمن، ورم لثه و بیماری‌های مرتبط با سلامت دندان هستند [6, 7]. از طرف دیگر فاکتورهای مرتبط با سبک زندگی شامل کشیدن سیگار و مواجهه با دود تنباکو، اضافه‌وزن، بی‌تحرکی، مصرف الکل، رژیم غذایی حاوی گوشت قرمز، چربی زیادی، مصرف کم میوه‌جات و سبزیجات نیز در بروز این بیماری نقش دارند [4، 8]. بنابراین برای پیشگیری از سرطان پانکراس، حفظ وزنی سالم و محدود کردن مصرف گوشت قرمز یا گوشت فرآوری‌شده، ترک سیگار و نوشیدنی‌های الکلی پیشنهاد می‌شود. احتمال ابتلای افراد سیگاری، در صورت ترک کاهش می‌یابد و پس از 20 سال احتمال ابتلای آن‌ها با بقیه افراد برابر می‌شود [9].1
ارزیابی ویژگی‌های عمومی (شامل سن، جنس، سابقه ابتلا به بیماری مزمن، سابقه خانوادگی بیماری‌های مزمن) و تظاهرات آدنوکارسینوم پانکراس در افراد مبتلا به این بیماری در پیشنهاد متغیرهای احتمالی برای بروز آدنوکارسینوم پانکراس اهمیت ویژه‌ای دارد. بنابراین این مطالعه با هدف بررسی ویژگی‌های عمومی و تظاهرات بیماری در افراد ابتلا‌یافته به آدنوکارسینوم پانکراس انجام شده است.
مواد و روش‌ها
این مطالعه یک بررسی گذشته‌نگر بود که پس از دریافت کد اخلاق از کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی ایران انجام شد. افراد موردمطالعه شامل کلیه بیماران مبتلا به آدنوکارسینوم پانکراس بودند که به بیمارستان فیروزگر تهران طی سال 1399 مراجعه کرده بودند. پس از ارزیابی معیارهای ورود و عدم ورود، از پرونده افراد ورودیافته، اطلاعات جمعیت‌شناختی و فاکتورهای خطر احتمالی استخراج شد. معیارهای ورود به مطالعه شامل ابتلا به آدنوکارسینوم پانکراس و تکمیل بودن اطلاعات در پرونده بوده است. همچنین معیار عدم ورود به مطالعه شامل وجود تشخیصی غیر از بدخیمی پانکراس و تکمیل نبودن پرونده بوده است. مجموع افراد مبتلا به آدنوکارسینوم پانکراس مراجعه‌کننده به بیمارستان فیروزگر طی سال 1399، 600 بیمار شامل 352 نفر مرد و 248 نفر زن بودند. پس از تعیین افراد ورودیافته به مطالعه، اطلاعات مورد‌نیاز از پرونده بیماران اخذ شد.
جمع‌آوری اطلاعات با استفاده از یک چک‌لیست دو بخشی شامل اطلاعات جمعیت‌شناختی (شامل سن، جنسیت، گروه خونی ، سابقه دیابت، سابقه پانکراتیت، مصرف سیگار، تریاک، شیشه، الکل، قلیان و مواد مخدر دیگر با ذکر نام، سابقه فشار خون بالا، سابقه هپاتیت ویروسی، سابقه سایر سرطان‌ها ، سابقه بیماری التهابی روده، سابقه کلانژیت اسکلروزان اولیه، سابقه سنگ کیسه صفرا و سابقه پولیپ صفراوی) و مشخصات آدنوکارسینوم پانکراس (شامل محل تومور و تظاهرات بیماری) بوده است. تحلیل داده‌ها با استفاده از نسخه 16 نرم‌افزار SPSS انجام شد. برای توصیف داده‌های کمی از میانگین و انحراف معیار و برای توصیف داده‌های کیفی از فراوانی و درصد استفاده شد. نرمالیته داده‌های کمی مطالعه با آزمون کولموگروف اسمیرنف بررسی شد.
یافته‌ها
در این مطالعه 600 بیمار ارزیابی شدند که میانگین سنی افراد شرکت‌کننده در مطالعه 13/31±62/02 بود و 58/7 درصد بیماران (352 نفر) را مردان و 41/3 درصد (248 نفر) را زنان تشکیل دادند. در بررسی اولتراسونوگرافی اندوسکوپیک بیشترین ناحیه درگیر در پانکراس، ناحیه سر پانکراس با شیوع 65/2 درصد (391 مورد) بوده است. همچنین شایع‌ترین شکایت و تظاهر بیماری دل درد با شیوع 75/3 درصد (452 مورد) بوده است. یافته‌های مربوط به سن، جنس، محل درگیری و علائم در جدول شماره 1 گزارش شده است.
توصیف داده‌های کمی به‌صورت میانگین و انحراف معیار و توصیف داده‌های کیفی به‌صورت فراوانی و درصد صورت گرفته است.
وضعیت گروه‌های خونی، شغل و سابقه بیماری‌های مزمن در جدول شماره 2 گزارش شده است.
در این مطالعه داده‌های گروه خونی 423 بیمار (70/5 درصد) دردسترس نبود. شیوع گروه‌های خونی +O+ ،A و +B به ترتیب 9/5 درصد (57 نفر)، 9/2 درصد (55 نفر) و 6/7 درصد (40 نفر) بوده است. در میان افراد مورد‌بررسی، 194 بیمار خانه‌دار (32/3 درصد) بودند و تنها 10 بیمار بازنشسته (1/7 درصد) بودند.
در این مطالعه، سابقه ابتلا به بیماری‌های مزمن نیز ارزیابی شده است. نتایج این قسمت نشان داد در 100 بیمار (16/7 درصد) سابقه دیابت در خود فرد، در 78 بیمار (13 درصد) سابقه دیابت در بستگان درجه 1 و در 91 بیمار (15/2 درصد)، سابقه دیابت هم در فرد و هم بستگان درجه 1 وجود داشت. همچنین در 96 بیمار (16 درصد) سابقه فشار خون بالا در خود فرد، در 93 بیمار (15/5 درصد) سابقه فشار خون بالا در بستگان درجه 1 و در 77 بیمار (12/8 درصد) سابقه فشار خون بالا هم در فرد و هم بستگان درجه 1 وجود داشت. سابقه ابتلا به بیماری‌هایی همچون پولیپ کیسه صفرا، سنگ صفراوی خارج کبدی، ابتلا به بیماری التهابی روده، سابقه پانکراتیت و ابتلا به سایر سرطان‌ها نیز در جدول شماره 2 خلاصه شده است.
نتایج مربوط به استعمال مواد مخدر و الکل در جدول شماره 3 گزارش شده است.
از بین 600 بیمار با آدنوکارسینوم پانکراس بررسی‌شده در این مطالعه، 34/8 درصد (209 نفر) مصرف سیگار داشتند.
بحث و نتیجه‌گیری
نتایج مطالعه حاضر نشان داد میزان شیوع آدنوکارسینوم پانکراس در آقایان، بیشتر از خانم‌هاست. عمده بیماران مبتلا به آدنوکارسینوم پانکراس در این مطالعه، در سنین بالای 60 سال قرار دارند. شایع‌ترین محل کلانژیوکارسینوم در بیماران، قسمت سر پانکراس بوده است، به‌طوری‌که حدود دو‌سوم از آدنوکارسینوم‌های بررسی‌شده در اولتراسونوگرافی اندوسکوپیک، از این ناحیه منشأ گرفته‌اند. شایع‌ترین گروه خونی در مبتلایان، گروه خونی O+ بوده است. عمده علائم و تظاهرات بیماری شامل درد شکمی، زردی، کاهش وزن و خارش بوده است. از بین عوامل خطر بررسی‌شده در مطالعه حاضر، بیشترین شیوع شامل مصرف سیگار، سابقه سایر سرطان‌ها در خانواده، مصرف تریاک، سابقه دیابت در بیمار، سابقه شخصی فشار خون بالا، سابقه سنگ کیسه صفرا در بیمار و سابقه شخصی کوله سیستکتومی است. عوامل خطر با کمترین میزان شیوع در این مطالعه شامل مصرف هروئین، سابقه سنگ مجاری صفراوی خارج کبدی، سابقه کلانژیت اسکلروزان اولیه، سابقه هپاتیت‌های ویروسی، مصرف متادون، قلیان و الکل و سابقه پانکراتیت بوده است. همچنین در هیچ‌کدام از مبتلایان به آدنوکارسینوم پانکراس در مطالعه حاضر، سابقه شخصی بیماری التهابی روده و پولیپ کیسه صفرا وجود نداشته است.
خطر سرطان پانکراس در افراد سیگاری تقریباً دوبرابر بیشتر از افراد غیرسیگاری است [10, 11, 12]. علاوه‌بر‌این، یک متاآنالیز که 20 مطالعه را در سال 2020 بررسی کرد، نشان داد خطر نسبی سرطان پانکراس برای سیگاری‌های فعلی 1/56 و برای افراد سیگاری سابق 1/15 بوده است [13]. علاوه بر این مطالعه، مقالات متاآنالیز دیگر هم ارتباط استعمال دخانیات و سرطان پانکراس را نشان داده است [14, 15]. خطر ابتلا به سرطان پانکراس با مصرف زیاد الکل (بیش از 3 نوشیدنی در روز) افزایش می‌یابد، درحالی‌که هیچ ارتباطی با مصرف الکل پایین تا متوسط مشاهده نشده است [16, 17, 18]. در مطالعه حاضر، تنها در 2 درصد از مبتلایان به آدنوکارسینوم پانکراس، سابقه مصرف مشروبات الکلی یافت شد که البته میزان دقیق مصرف الکل در پرونده بیماران ذکر نشده بود که این میزان شیوع پایین الکل در بین این بیماران، باتوجه‌به فرهنگ دینی عامه مردم ایران قابل‌توجیه است.
چاقی با افزایش خطر ابتلا به چندین نوع سرطان ازجمله سرطان پانکراس همراه است [19]. برخی از مطالعات نشان دادند چاقی، شیوع و مرگ‌و‌میر سرطان پانکراس را افزایش می‌دهد [20، 21]. لی و همکاران [22] نشان دادند اضافه‌وزن یا چاقی در اوایل بزرگسالی با خطر بیشتری از سرطان پانکراس همراه است. طبق یک مطالعه انجمن سرطان آمریکا، در هر 2 جنس، خطر ابتلا به سرطان پانکراس در بین افراد چاق در مقایسه با افراد دارای شاخص توده بدنی طبیعی بیشتر بود [21]. باتوجه‌به ماهیت این مطالعه که به‌صورت مقطعی بوده است، به‌دلیل عدم دسترسی به داده‌های وزن و قد بیماران قبل از ابتلا به بیماری، امکان بررسی به‌صورت آینده‌نگر وجود نداشت.
براساس نتایج مطالعه حاضر، شیوع آدنوکارسینوم پانکراس در آقایان بیشتر از خانم‌ها بوده است. سرطان پانکراس بیشتر در مردان، احتمالاً به‌دلیل عوامل خطرزای محیطی یا شغلی و همچنین شیوه زندگی مانند عادت سیگار کشیدن زیاد و مصرف زیاد الکل در مردان رخ می‌دهد. باوجوداین، ممکن است هنوز هم عوامل ژنتیکی کشف‌نشده‌ای که بر بروز سرطان و مرگ‌و‌میر در مردان و زنان مؤثر است، وجود داشته باشد [23]. این بیماری به‌ندرت قبل از 40 سالگی رخ می‌دهد و میانگین سنی بیش از نیمی از موارد آدنوکارسینوم پانکراس، 71 سال است [24, 25, 26].
ارتباط مثبت بین هر دو نوع 1 و 2 دیابت و خطر ابتلا به سرطان پانکراس در مطالعات متعدد گزارش شده است. دیابت ممکن است با افزایش 1/8 برابری خطر ابتلا به سرطان پانکراس به‌ویژه در آسیایی‌ها و مردان اسپانیایی در مقایسه با سفیدپوستان و سیاهان همراه باشد. پانکراتیت مزمن یک خطر ابتلا به سرطان پانکراس است. در مطالعه حاضر نیز تنها در 5/2 درصد از مبتلایان به آدنوکارسینوم پانکراس، سابقه پانکراتیت چه از نوع حاد و چه از نوع مزمن داشته‌اند [20، 27].
از مهم‌ترین عوامل خطر ابتلا به سرطان پانکراس، عوامل ژنتیکی هستند. نتایج مطالعات اخیر نشان داده است ژن ABO با خطر ابتلا به انواع مختلفی از سرطان‌ها ازجمله پانکراس همراه هستند. ژن‌های زیادی شناسایی شده‌اند که در بروز سرطان پانکراس نقش دارند، این ژن‌ها عبارت‌اند از: BRCA1، BRCA2، PALB2، ATM، CDKN2A، APC، MLH1، MSH2، MSH6، PMS2 و PRSS1. همچنین مشخص شده است سرطان پانکراس با برخی از سندرم‌های سرطان فامیلی مانند سرطان کولون غیر‌پولیپوز ارثی (سندرم لینچ)، سندرم ملانوم متعدد آتیپیک فامیلی، سندرم پوتز جگرز، سندرم ارثی سرطان پستان و تخمدان، پولیپوز آدنوماتوز فامیلی و سندرم لی فراومنی مرتبط است. اگرچه مطالعات متعدد به بررسی ارتباط گروه‌های خونی و سرطان پانکراس پرداخته‌اند، اما این ارتباط تا حال به‌صورت قطعی تأیید نشده است [27, 28].
یکی از مهم‌ترین محدودیت‌های مطالعه حاضر، نبود گروه کنترل در کنار گروه افراد مبتلا به آدنوکارسینوم پانکراس است. عدم وجود گروه کنترل، تصمیم‌گیری برای خطر هرکدام از متغیرهای مورد‌بررسی را مختل کرده و صرفاً به پیشنهادات احتمالی برای بررسی در مطالعات بعدی پرداخته است. بنابراین پیشنهاد می‌شود مطالعات بعدی در این زمینه به‌صورت آزمایش‌کنترل (مورد‌شاهدی) اجرا شود.
در مجموع، نتایج مطالعه حاضر مصرف سیگار، سابقه خانوادگی سرطان سیستم‌های دیگر بدن، مصرف تریاک، سابقه دیابت نوع 2 و سابقه فشار خون بالا را به‌عنوان شایع‌ترین عوامل خطر در بیماران مبتلا به آدنوکارسینوم پانکراس معرفی کرده است. از طرف دیگر، در مطالعه حاضر امکان بررسی عوامل خطری از‌قبیل پلی‌مورفیسم‌های ژنتیکی وجود نداشت. بنابراین توصیه می‌شود در مطالعات بعدی در این زمینه، این محدودیت‌ها در نظر گرفته شوند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه یک بررسی گذشته‌نگر بود که پس از اخذ کد اخلاق از کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی ایران (کد اخلاق:IR.IUMS.FMD.REC.1399.237) انجام شد.
حامی مالی
این مقاله با حمایت مالی معاونت پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی ایران با کد طرح (99-1-4-17033) انجام شده است.
مشارکت نویسندگان
جمع‌آوری نمونه‌ها، تحلیل داده‌ها، تهیه پیش‌نویس مقاله و انجام آزمایشات: ابوالفضل غفاری؛ راهنمایی، تجزیه‌و‌تحلیل نتایج و نگارش مقاله: امیرحسین فرجی؛ همکاری در تحلیل اولیه داده‌ها و تهیه چک‌لیست: مهدی نیکخواه؛ مشاوره و نگارش: حسین اژدرکش؛ مشاوره آماری و تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها: محمودرضا خونساری؛ همکاری در آماده‌سازی نمونه‌ها، تحلیل داده‌ها و مشاوره: الهام صبح رخشانخواه.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
محققین این مطالعه از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی ایران و پرسنل درمانی بیمارستان فیروزگر به خاطر همکاری در مراحل مختلف این طرح تحقیقاتی نهایت تشکر را دارند.
References
1.Vareedayah AA, Alkaade S, Taylor JR. Pancreatic adenocarcinoma. Mo Med. 2018; 115(3):230-5. [PMID] [PMCID]
2.Siri FH, Salehiniya H. Pancreatic cancer in Iran: An epidemiological review. J Gastrointest Cancer. 2020; 51(2):418-24. [DOI:10.1007/s12029-019-00279-w] [PMID]
3.Lynch HT, Smyrk T, Kern SE, Hruban RH, Lightdale CJ, Lemon SJ, et al. Familial pancreatic cancer: A review. Semin Oncol. 1996; 23(2):251-75. [PMID]
4.Lowenfels AB, Maisonneuve P, Lankisch PG. Chronic pancreatitis and other risk factors for pancreatic cancer. Gastroenterol Clin North Am. 1999; 28(3):673-85, x. [DOI:10.1016/S0889-8553(05)70080-7] [PMID]
5.Zheng W, McLaughlin JK, Gridley G, Bjelke E, Schuman LM, Silverman DT, et al. A cohort study of smoking, alcohol consumption, and dietary factors for pancreatic cancer (United States). Cancer Causes Control. 1993; 4(5):477-82. [DOI:10.1007/BF00050867] [PMID]
6.Klein AP, Hruban RH, Brune KA, Petersen GM, Goggins M. Familial pancreatic cancer. Cancer J. 2001; 7(4):266-73. [PMID]
7.Raimondi S, Lowenfels AB, Morselli-Labate AM, Maisonneuve P, Pezzilli R. Pancreatic cancer in chronic pancreatitis; Aetiology, incidence, and early detection. Best Pract Res Clin Gastroenterol. 2010; 24(3):349-58. [DOI:10.1016/j.bpg.2010.02.007] [PMID]
8.Michaud DS. Epidemiology of pancreatic cancer. Minerva Chir. 2004; 59(2):99-111. [Link]
9.Lowenfels AB, Maisonneuve P, Whitcomb DC. Risk factors for cancer in hereditary pancreatitis. International Hereditary Pancreatitis Study Group. Med Clin North Am. 2000; 84(3):565-73. [DOI:10.1016/S0025-7125(05)70240-6]
10.Weissman S, Takakura K, Eibl G, Pandol SJ, Saruta M. The diverse involvement of cigarette smoking in pancreatic cancer development and prognosis. Pancreas. 2020; 49(5):612-20. [DOI:10.1097/MPA.0000000000001550] [PMID] [PMCID]
11.Zhang J, Bai R, Li M, Ye H, Wu C, Wang C, et al. Excessive miR-25-3p maturation via N6-methyladenosine stimulated by cigarette smoke promotes pancreatic cancer progression. Nat Commun. 2019; 10(1):1858. [DOI:10.1038/s41467-019-09712-x] [PMID] [PMCID]
12.Molina-Montes E, Van Hoogstraten L, Gomez-Rubio P, Löhr M, Sharp L, Molero X, et al. Pancreatic cancer risk in relation to lifetime smoking patterns, tobacco type, and dose-response relationships. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2020; 29(5):1009-18. [DOI:10.1158/1055-9965.EPI-19-1027] [PMID]
13.Ben QW, Liu J, Sun YW, Wang LF, Zou DW, Yuan YZ. Cigarette smoking and mortality in patients with pancreatic cancer: A systematic review and meta-analysis. Pancreas. 2019; 48(8):985-95. [DOI:10.1097/MPA.0000000000001383] [PMID]
14.Lugo A, Peveri G, Bosetti C, Bagnardi V, Crippa A, Orsini N, et al. Strong excess risk of pancreatic cancer for low frequency and duration of cigarette smoking: A comprehensive review and meta-analysis. Eur J Cancer. 2018; 104:117-26. [DOI:10.1016/j.ejca.2018.09.007] [PMID]
15.Zanini S, Renzi S, Limongi AR, Bellavite P, Giovinazzo F, Bermano G. A review of lifestyle and environment risk factors for pancreatic cancer. Eur J Cancer. 2021; 145:53-70. [DOI:1016/j.ejca.2020.11.040] [PMID]
16.Li TD, Yang HW, Wang P, Song CH, Wang KJ, Dai LP, et al. Coffee consumption and risk of pancreatic cancer: A systematic review and dose-response meta-analysis. Int J Food Sci Nutr. 2019; 70(5):519-29. [DOI:10.1080/09637486.2018.1551337] [PMID]
17.Salem AA, Mackenzie GG. Pancreatic cancer: A critical review of dietary risk. Nutr Res. 2018; 52:1-13. [DOI:10.1016/j.nutres.2017.12.001] [PMID]
18.Huang J, Lok V, Ngai CH, Zhang L, Yuan J, Lao XQ, et al. Worldwide burden of, risk factors for, and trends in pancreatic cancer. Gastroenterology. 2021; 160(3):744-54. [DOI:10.1053/j.gastro.2020.10.007] [PMID]
19.Rawla P, Thandra KC, Sunkara T. Pancreatic cancer and obesity: Epidemiology, mechanism, and preventive strategies. Clin J Gastroenterol. 2019; 12(4):285-91. [DOI:10.1007/s12328-019-00953-3] [PMID]
20.McHenry S, Zong X, Shi M, Fritz CDL, Pedersen KS, Peterson LR, et al. Risk of nonalcoholic fatty liver disease and associations with gastroitestinal cancers. Hepatol Commun. 2022. [DOI:10.1002/hep4.2073] [PMID]
21.Paternoster S, Falasca M. The intricate relationship between diabetes, obesity and pancreatic cancer. Biochim Biophys Acta Rev Cancer. 2020; 1873(1):188326 [DOI:10.1016/j.bbcan.2019.188326] [PMID]
22.Li D, Morris JS, Liu J, Hassan MM, Day RS, Bondy ML, et al. Body mass index and risk, age of onset, and survival in patients with pancreatic cancer. JAMA. 2009; 301(24):2553-62. [DOI:10.1001/jama.2009.886] [PMID] [PMCID]
23.Argyrakopoulou G, Dalamaga M, Spyrou N, Kokkinos A. Gender differences in obesity-related cancers. Curr Obes Rep. 2021; 10(2):100-15. [DOI:10.1007/s13679-021-00426-0] [PMID]
24.Andricovich J, Perkail S, Kai Y, Casasanta N, Peng W, Tzatsos A. Loss of kdm6a activates super-enhancers to induce gender-specific squamous-like pancreatic cancer and confers sensitivity to BET inhibitors. Cancer Cell. 2018; 33(3):512-26.e8. [DOI:10.1016/j.ccell.2018.02.003] [PMID] [PMCID]
25.Abboud Y, Oh JE, Samaan J, Nissen N, Lo S, Gaddam S. S16 gender disparities in pancreatic cancer mortality rates: A population-based time-trend analysis using the surveillance, epidemiology, and end results (SEER) database. J Am Gastroenterol. 2021; 116:S7-8. [DOI:10.14309/01.ajg.0000772044.47979.8f]
26.Tirkes T, Mitchell JR, Li L, Zhao X, Lin C. Normal T1 relaxometry and extracellular volume of the pancreas in subjects with no pancreas disease: Correlation with age and gender. Abdom Radiol (NY). 2019; 44(9):3133-8. [DOI:10.1007/s00261-019-02071-7] [PMID] [PMCID]
27.Rawla P, Sunkara T, Gaduputi V. Epidemiology of pancreatic cancer: Global trends, etiology and risk factors. World J Oncol. 2019; 10(1):10-27. [DOI:10.14740/wjon1166] [PMID] [PMCID]
2.Siri FH, Salehiniya H. Pancreatic cancer in Iran: An epidemiological review. J Gastrointest Cancer. 2020; 51(2):418-24. [DOI:10.1007/s12029-019-00279-w] [PMID]
3.Lynch HT, Smyrk T, Kern SE, Hruban RH, Lightdale CJ, Lemon SJ, et al. Familial pancreatic cancer: A review. Semin Oncol. 1996; 23(2):251-75. [PMID]
4.Lowenfels AB, Maisonneuve P, Lankisch PG. Chronic pancreatitis and other risk factors for pancreatic cancer. Gastroenterol Clin North Am. 1999; 28(3):673-85, x. [DOI:10.1016/S0889-8553(05)70080-7] [PMID]
5.Zheng W, McLaughlin JK, Gridley G, Bjelke E, Schuman LM, Silverman DT, et al. A cohort study of smoking, alcohol consumption, and dietary factors for pancreatic cancer (United States). Cancer Causes Control. 1993; 4(5):477-82. [DOI:10.1007/BF00050867] [PMID]
6.Klein AP, Hruban RH, Brune KA, Petersen GM, Goggins M. Familial pancreatic cancer. Cancer J. 2001; 7(4):266-73. [PMID]
7.Raimondi S, Lowenfels AB, Morselli-Labate AM, Maisonneuve P, Pezzilli R. Pancreatic cancer in chronic pancreatitis; Aetiology, incidence, and early detection. Best Pract Res Clin Gastroenterol. 2010; 24(3):349-58. [DOI:10.1016/j.bpg.2010.02.007] [PMID]
8.Michaud DS. Epidemiology of pancreatic cancer. Minerva Chir. 2004; 59(2):99-111. [Link]
9.Lowenfels AB, Maisonneuve P, Whitcomb DC. Risk factors for cancer in hereditary pancreatitis. International Hereditary Pancreatitis Study Group. Med Clin North Am. 2000; 84(3):565-73. [DOI:10.1016/S0025-7125(05)70240-6]
10.Weissman S, Takakura K, Eibl G, Pandol SJ, Saruta M. The diverse involvement of cigarette smoking in pancreatic cancer development and prognosis. Pancreas. 2020; 49(5):612-20. [DOI:10.1097/MPA.0000000000001550] [PMID] [PMCID]
11.Zhang J, Bai R, Li M, Ye H, Wu C, Wang C, et al. Excessive miR-25-3p maturation via N6-methyladenosine stimulated by cigarette smoke promotes pancreatic cancer progression. Nat Commun. 2019; 10(1):1858. [DOI:10.1038/s41467-019-09712-x] [PMID] [PMCID]
12.Molina-Montes E, Van Hoogstraten L, Gomez-Rubio P, Löhr M, Sharp L, Molero X, et al. Pancreatic cancer risk in relation to lifetime smoking patterns, tobacco type, and dose-response relationships. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2020; 29(5):1009-18. [DOI:10.1158/1055-9965.EPI-19-1027] [PMID]
13.Ben QW, Liu J, Sun YW, Wang LF, Zou DW, Yuan YZ. Cigarette smoking and mortality in patients with pancreatic cancer: A systematic review and meta-analysis. Pancreas. 2019; 48(8):985-95. [DOI:10.1097/MPA.0000000000001383] [PMID]
14.Lugo A, Peveri G, Bosetti C, Bagnardi V, Crippa A, Orsini N, et al. Strong excess risk of pancreatic cancer for low frequency and duration of cigarette smoking: A comprehensive review and meta-analysis. Eur J Cancer. 2018; 104:117-26. [DOI:10.1016/j.ejca.2018.09.007] [PMID]
15.Zanini S, Renzi S, Limongi AR, Bellavite P, Giovinazzo F, Bermano G. A review of lifestyle and environment risk factors for pancreatic cancer. Eur J Cancer. 2021; 145:53-70. [DOI:1016/j.ejca.2020.11.040] [PMID]
16.Li TD, Yang HW, Wang P, Song CH, Wang KJ, Dai LP, et al. Coffee consumption and risk of pancreatic cancer: A systematic review and dose-response meta-analysis. Int J Food Sci Nutr. 2019; 70(5):519-29. [DOI:10.1080/09637486.2018.1551337] [PMID]
17.Salem AA, Mackenzie GG. Pancreatic cancer: A critical review of dietary risk. Nutr Res. 2018; 52:1-13. [DOI:10.1016/j.nutres.2017.12.001] [PMID]
18.Huang J, Lok V, Ngai CH, Zhang L, Yuan J, Lao XQ, et al. Worldwide burden of, risk factors for, and trends in pancreatic cancer. Gastroenterology. 2021; 160(3):744-54. [DOI:10.1053/j.gastro.2020.10.007] [PMID]
19.Rawla P, Thandra KC, Sunkara T. Pancreatic cancer and obesity: Epidemiology, mechanism, and preventive strategies. Clin J Gastroenterol. 2019; 12(4):285-91. [DOI:10.1007/s12328-019-00953-3] [PMID]
20.McHenry S, Zong X, Shi M, Fritz CDL, Pedersen KS, Peterson LR, et al. Risk of nonalcoholic fatty liver disease and associations with gastroitestinal cancers. Hepatol Commun. 2022. [DOI:10.1002/hep4.2073] [PMID]
21.Paternoster S, Falasca M. The intricate relationship between diabetes, obesity and pancreatic cancer. Biochim Biophys Acta Rev Cancer. 2020; 1873(1):188326 [DOI:10.1016/j.bbcan.2019.188326] [PMID]
22.Li D, Morris JS, Liu J, Hassan MM, Day RS, Bondy ML, et al. Body mass index and risk, age of onset, and survival in patients with pancreatic cancer. JAMA. 2009; 301(24):2553-62. [DOI:10.1001/jama.2009.886] [PMID] [PMCID]
23.Argyrakopoulou G, Dalamaga M, Spyrou N, Kokkinos A. Gender differences in obesity-related cancers. Curr Obes Rep. 2021; 10(2):100-15. [DOI:10.1007/s13679-021-00426-0] [PMID]
24.Andricovich J, Perkail S, Kai Y, Casasanta N, Peng W, Tzatsos A. Loss of kdm6a activates super-enhancers to induce gender-specific squamous-like pancreatic cancer and confers sensitivity to BET inhibitors. Cancer Cell. 2018; 33(3):512-26.e8. [DOI:10.1016/j.ccell.2018.02.003] [PMID] [PMCID]
25.Abboud Y, Oh JE, Samaan J, Nissen N, Lo S, Gaddam S. S16 gender disparities in pancreatic cancer mortality rates: A population-based time-trend analysis using the surveillance, epidemiology, and end results (SEER) database. J Am Gastroenterol. 2021; 116:S7-8. [DOI:10.14309/01.ajg.0000772044.47979.8f]
26.Tirkes T, Mitchell JR, Li L, Zhao X, Lin C. Normal T1 relaxometry and extracellular volume of the pancreas in subjects with no pancreas disease: Correlation with age and gender. Abdom Radiol (NY). 2019; 44(9):3133-8. [DOI:10.1007/s00261-019-02071-7] [PMID] [PMCID]
27.Rawla P, Sunkara T, Gaduputi V. Epidemiology of pancreatic cancer: Global trends, etiology and risk factors. World J Oncol. 2019; 10(1):10-27. [DOI:10.14740/wjon1166] [PMID] [PMCID]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
