دوره 10، شماره 3 - ( پاییز 1402 )
جلد 10 شماره 3 صفحات 303-292 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Research code: 1159
Ethics code: IR.ABADANUMS.REC.1399.221
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Tafazoli M, Borzoo T, Mousaviasl S, Maghsoudi F. Investigating the Behavioral Problems of Preschool Children in Home Quarantine During the COVID-19 Pandemic in Abadan, Iran. J Prevent Med 2023; 10 (3) :292-303
URL: http://jpm.hums.ac.ir/article-1-692-fa.html
URL: http://jpm.hums.ac.ir/article-1-692-fa.html
تفضلی مهسا، برزو تارا، موسوی اصل ساجده، مقصودی فاطمه. بررسی میزان مشکلات رفتاری کودکان پیش‌دبستانی در قرنطینه خانگی در پاندمی کووید‌ـ19 در شهرستان آبادان. طب پیشگیری. 1402; 10 (3) :292-303
بررسی میزان مشکلات رفتاری کودکان پیش‌دبستانی در قرنطینه خانگی در پاندمی کووید‌ـ19 در شهرستان آبادان
مهسا تفضلی1 
، تارا برزو* 1، ساجده موسوی اصل1 ، فاطمه مقصودی2
، تارا برزو* 1، ساجده موسوی اصل1 ، فاطمه مقصودی2
1- گروه پرستاری کودکان، دانشکده پرستاری، دانشگاه علوم‌پزشکی آبادان، آبادان، ایران.
2- گروه بهداشت عمومی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم‌پزشکی آبادان، آبادان، ایران.
2- گروه بهداشت عمومی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم‌پزشکی آبادان، آبادان، ایران.
متن کامل [PDF 4240 kb]
(253 دریافت)
| چکیده (HTML) (441 مشاهده)
References
1.Lai CC, Shih TP, Ko WC, Tang HJ, Hsueh PR. Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2) and coronavirus disease-2019 (COVID-19): The epidemic and the challenges. Int J Antimicrob Agents. 2020; 55(3):105924. [DOI:10.1016/j.ijantimicag.2020.105924] [PMID] [PMCID]
2.Jones DS. History in a crisis - lessons for Covid-19. N Engl J Med. 2020; 382(18):1681-3. [DOI:10.1056/NEJMp2004361] [PMID]
3.Ghosh R, Dubey MJ, Chatterjee S, Dubey S. Impact of COVID -19 on children: Special focus on the psychosocial aspect. Minerva Pediatr. 2020; 72(3):226-35. [DOI:10.23736/S0026-4946.20.05887-9] [PMID]
4.Huang C, Wang Y, Li X, Ren L, Zhao J, Hu Y, et al. Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China. Lancet. 2020; 395(10223):497-506. [DOI:10.1016/S0140-6736(20)30183-5] [PMID]
5.McCloskey B, Heymann DL. SARS to novel coronavirus - old lessons and new lessons. Epidemiol Infect. 2020; 148:e22. [DOI:10.1017/S0950268820000254] [PMID] [PMCID]
6.Du Z, Wang L, Cauchemez S, Xu X, Wang X, Cowling BJ, et al. Risk for transportation of coronavirus disease from wuhan to other cities in China. Emerg Infect Dis. 2020; 26(5):1049-52. [DOI:10.3201/eid2605.200146] [PMID] [PMCID]
7.Wilder-Smith A, Freedman DO. Isolation, quarantine, social distancing and community containment: Pivotal role for old-style public health measures in the novel coronavirus (2019-nCoV) outbreak. J Travel Med. 2020; 27(2):taaa020. [DOI:10.1093/jtm/taaa020] [PMID] [PMCID]
8.Shah SMA, Mohammad D, Qureshi MFH, Abbas MZ, Aleem S. Prevalence, psychological responses and associated correlates of depression, anxiety and stress in a global population, during the coronavirus disease (COVID-19) pandemic. Community Ment Health J. 2021; 57(1):101-10. [DOI:10.1007/s10597-020-00728-y] [PMID] [PMCID]
9.Li Q, Guan X, Wu P, Wang X, Zhou L, Tong Y, et al. Early transmission dynamics in Wuhan, China, of novel coronavirus-infected pneumonia. N Engl J Med. 2020; 382(13):1199-207. [DOI:10.1056/NEJMoa2001316] [PMID] [PMCID]
10.Danese A, Smith P, Chitsabesan P, Dubicka B. Child and adolescent mental health amidst emergencies and disasters. Br J Psychiatry. 2020; 216(3):159-62. [DOI:10.1192/bjp.2019.244] [PMID]
11.Zarra-Nezhad M, Aunola K, Kiuru N, Mullola S, Moazami-Goodarzi A. Parenting styles and children's emotional development during the first grade: The moderating role of child temperament. J Psychol Psychother. 2015; 5(5):1000206. [DOI:10.4172/2161-0487.1000206]
12.Lansford JE. Parental divorce and children's adjustment. Perspect Psychol Sci. 2009; 4(2):140-52. [DOI:10.1111/j.1745-6924.2009.01114.x] [PMID]
13.Tichovolsky MH, Arnold DH, Baker CN. Parent predictors of changes in child behavior problems. J Appl Dev Psychol. 2013; 34(6):10. [DOI:10.1016/j.appdev.2013.09.001] [PMID] [PMCID]
14.Wiley AL, Siperstein GN, Forness SR, Brigham FJ. School context and the problem behavior and social skills of students with emotional disturbance. J Child Fam Stud. 19(4):451-61. [DOI:10.1007/s10826-009-9316-4]
15.Mohammadi Z, Hashemi B, Fazel-Dehkordi S. [The effectiveness of communication skills training to mothers on reducing behavioral problems in children 4 to 6 years old (Persian)]. J Child Ment Health. 2017; 4(3):60-8. [Link]
16.Yeasmin S, Banik R, Hossain S, Hossain MN, Mahumud R, Salma N, et al. Impact of COVID-19 pandemic on the mental health of children in Bangladesh: A cross-sectional study. Child Youth Serv Rev. 2020; 117:105277. [DOI:10.1016/j.childyouth.2020.105277] [PMID] [PMCID]
17.Shahim S, Yousefi F, Ghanbari M. [Psychometric characteristics of quay-peterson revised behavior problem checklist (Persian)]. Iran J Psychiatr Clin Psychol. 2008, 13(4):350-8. [Link]
18.Sprang G, Silman M. Posttraumatic stress disorder in parents and youth after health-related disasters. Disaster Med Public Health Prep. 2013; 7(1):105-10. [DOI:10.1017/dmp.2013.22] [PMID]
19.Liu Q, Zhou Y, Xie X, Xue Q, Zhu K, Wan Z, et al. The prevalence of behavioral problems among school-aged children in home quarantine during the COVID-19 pandemic in china. J Affect Disord. 2021; 279:412-6. [DOI:10.1016/j.jad.2020.10.008] [PMID] [PMCID]
20.Pourhossein R, Habibi M, Ashouri A, Ghanbari N, Riahi Y, Ghodrati S. [Prevalence of behavioral disorders in preschool children(Perisan)]. J Princ Ment Health. 2015; 17(5):234-9. [DOI:10.22038/jfmh.2015.4794]
21.Javanbakht M, Mahmoudi M. [Comparison of anxiety and obsessive tendencies of the first children with the middle and last children of the family (Persian)]. Iran J Psychiatr Clin Psychol. 2010; 16(3):286. [Link]
22.Satoorian SA, Haratian AA, Tahmassian K, Ahmadi M. [The internalizing and externalizing behavioral problems in children: Birth order and age spacing (Persian)]. Dev Psychol. 2015; 12(46):173-87. [Link]
23.Hosseinzadeh Oskouei A, Safarpour F, Kamandlo Z, Habibi Asgarabad M, Zamani Zarchi MS. [Comparison of parenting stress and externalizing and internalizing problems of children in working and non-working mothers (Persian)]. Empower Except Child. 2020; 11(3):37-49. [DOI:10.22034/ceciranj.2020.228165.1380]
24.Khodabakhshi Kolayi A, Hasani S, Falsafi Nejad MR. [Examining the parent-child relationship and externalizing disorders in children with working and non-working mothers (Persian)]. Career Organ Couns. 2015; 7(23):92-103. [Link]
25.Fearon RP, Bakermans-Kranenburg MJ, van Ijzendoorn MH, Lapsley AM, Roisman GI. The significance of insecure attachment and disorganization in the development of children's externalizing behavior: A meta-analytic study. Child Dev. 2010; 81(2):435-56. [DOI:10.1111/j.1467-8624.2009.01405.x] [PMID]
26.Brooks SK, Webster RK, Smith LE, Woodland L, Wessely S, Greenberg N, et al. The psychological impact of quarantine and how to reduce it: Rapid review of the evidence. Lancet. 2020; 395(10227):912-20. [DOI:10.1016/S0140-6736(20)30460-8] [PMID]
متن کامل: (206 مشاهده)
مقدمه
بیماری کروناویروس که برای اولین‌بار در دسامبر 2019 در چین گزارش داده شد به‌سرعت در همه جهان گسترش یافت [1] و در ژانویه 2020 از‌طرف سازمان بهداشت جهانی، یک بحران جهانی معرفی شد [2]. بیماری کروناویروس (کووید‌ـ19). همراه با میزان بالای عفونت و مرگ‌و‌میر آن، با‌ایجادوحشت گسترده، بار اقتصادی و خسارات مالی، تأثیرات روانی‌اجتماعی جهانی را به همراه داشت. ترس شدید از کووید‌ـ19 که به آن «کرونا‌هراسی» گفته می‌شود، تظاهرات روان‌پزشکی زیادی را در اقشار مختلف جامعه ایجاد کرد [3]. به‌عنوان یک بیماری جدید و بسیار مسری، اولین‌بار کووید‌ـ19 با ویژگی‌های پنومونی ویروسی، مانند تب، سرفه خشک و لنفوپنی گزارش شد [4].
از روش‌های مهار بیماری می‌توان به استفاده از دارو‌های ضد‌ویروسی و واکسیناسیون، رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی و قرنطینه عمومی اشاره کرد [5, 6, 7]. قرنطینه به معنای جدایی و محدود کردن حرکت افرادی است که به‌طور بالقوه در معرض یک بیماری مسری قرار گرفته‌اند تا بدین طریق از عدم انتقال بیماری توسط آن‌ها اطمینان حاصل شود [8]. با وجود مزیت‌های فراوان قرنطینه در پیشگیری ازابتلای هرچه بیشتر به بیماری کرونا و کاهش موارد بیماری و همچنین کم شدن هزینه درمان و کاهش مرگ‌و‌میر در افراد، اقدامات پیشگیرانه به روش فاصله‌گذاری اجتماعی باعث افزایش استرس روانی در جامعه شد [9]. در دوران پاندمیک کووید‌ـ19، یکی از اقشار آسیب‌پذیر جامعه کودکان بودند و قرنطینه می‌توانست تأثیرات جسمی و روانی زیادی در کودکان بگذارد [3]. تغییر در سبک زندگی درنتیجه شیوع پاندمی بیماری کووید‌ـ19 کودکان را تحت‌الشعاع قرار داد و پیامد‌های روان‌شناختی به دنبال داشت [3]. کودکان تغییرات اساسی در برنامه رزومره و زیر‌ساخت‌های اجتماعی خود را تجربه کردند. ایشان در معرض مقادیر زیادی از اطلاعات و سطح بالایی از استرس و اضطراب در بزرگسالان اطراف خود قرار می‌گرفتند [10]. قرنطینه شدن در خانه و مراکز نگهداری می‌توانست بار روانی بیشتری نسبت به سختی‌های جسمی ناشی از ابتلا به ویروس را تحمیل کند. همچنین تعطیلی مدارس، کاهش فعالیت در فضای باز، رژیم‌های غذایی نادرست و تغییر در عادات خواب کودک، احتمال اختلال در سبک معمول زندگی کودک را مطرح می‌کرد که تمامی این موارد می‌توانستند سبب ایجاد یکنواختی، پریشانی، بی‌حوصلگی، دلخوری و تظاهرات مختلف عصبی‌روانی در کودک شود. از سویی دیگر بسته شدن ناگهانی مدرسه، لغو سفرهای از پیش برنامه‌ریزی‌شده، ماندن در خانه و ترس و ابهام درباره زمان پایان بیماری، می‌توانست به یأس و ناامیدی در کودکان منجر شود. مشکلات روان‌شناختی، زمانی که کودکان در مناطقی زندگی می‌کردند که شیوع بیماری کووید بیشتر بود، تشدید می‌شد [3]. رفتار کودک در‌واقع، زبان گویای اوست. هرچه کودک در ارتباط با دیگران و بیان احساسات و تأمین نیازهای خود مشکلات بیشتری داشته باشد، مشکلات روانی و رفتاری بیشتری خواهد داشت [11]. بنابراین، هر گونه رفتار غیر عادی کودک یا مسائل و اختلالات رفتاری وی را،علاوه بر خصوصیات مربوط به رشد و تکامل، می توان به شرایطی نسبت داد که در آن بسر می برد [12]. مشکلات رفتاری به‌طور عمده به 2 دسته برون‌نمود و درون‌نمود تقسیم می‌شوند. مشکلات رفتاری برون‌نمود شامل پرخاشگری کلامی، پرخاشگری فیزیکی و اختلالات رفتاری درون‌نمود شامل اضطراب، افسردگی، کناره‌گیری اجتماعی، و ناخن جویدن است. در صورت عدم توجه به این مشکلات، کودکان و نوجوانان به مشکلات بیشتری مانند عزت نفس پایین، ترک تحصیل، افسردگی و بزه‌کاری مبتلا می‌شوند و سطوح بالاتری از نارسایی در شناسایی، درک و مدیریت هیجان‌‌ها را تجربه می‌کنند [13، 14]. با‌توجه‌به اینکه دوران کودکی، از مهم‌ترین مراحل زندگی انسان است و در آن شخصیت فرد پایه‌ریزی شده و شکل می‌گیرد، نقش حیاتی در تحول و سازگاری کودکان در آینده دارد و اغلب اختلال‌های رفتاری ناشی از نارسایی توجه به دوران حساس کودکی است. بی‌توجهی به این دوران به عدم سازش با محیط و بروز مشکلات رفتاری برای کودک منجر می‌شود[15]. مشخص کردن این موضوع که تعطیلی طولانی‌مدت مهدهای کودک و مراکز آموزشی، اقدامات مربوط به فاصله‌گذاری اجتماعی (قرنطینه خانگی) و وجود یک بیماری همه‌گیر در جامعه، چه تأثیری بر سلامت روان کودکان می‌گذارد مهم است [16]. همگی موارد مطروحه اهمیت و ضرورت بررسی بروز مشکلات رفتاری کودکان در جهت مداخله به‌موقع و مؤثر در امر پیشگیری و کاهش مشکلات رفتاری در ایام قرنطینه مرتبط با کووید‌ـ19 را بیش از پیش طلب می‌کند. این مطالعه با هدف تعیین میزان مشکلات رفتاری کودکان پیش‌دبستانی در دوران قرنطینه خانگی در دوران پاندمی صورت گرفت.
مواد و روش‌ها
مطالعه حاضر از نوع توصیفی‌تحلیلی است. نمونه پژوهش شامل 234 کودک پیش‌دبستانی تحت آموزش مهد‌کودک‌های شهرستان آبادان در بهار 1400 است. روش نمونه‌گیری به‌صورت در دسترس انجام شد. از میان 1800 کودک 4 تا 6 ساله پیش‌دبستانی 324 نفر پرسش‌نامه الکترونیکی مشکلات رفتاری کودکان را ارسال کردند که پس از حذف موارد ناقص، در‌مجموع 234 نفر کودک پیش‌دبستانی وارد مطالعه شدند. از این تعداد 122 نفر پسر (52/1 درصد) و 112 نفر دختر (47/9 درصد) بودند. شرایط ورود به مطالعه: 1. تمایل والدین جهت شرکت در پژوهش؛ 2. محدوه سنی کودک (بین 4 تا 6 سالگی)؛ 3. عدم وجود معلولیت و محدودیت ذهنی یا جسمی آشکار در کودکان؛ 4. تکمیل فرم رضایت‌نامه شرکت در پژوهش. معیار خروج برای پرسش‌نامه‌هایی اختصاص داده شد که به‌طور کامل پر نشده بودند. پس از دریافت کد اخلاق و اخذ معرفی‌نامه از سوی دانشگاه علوم‌پزشکی آبادان و مراجعه به اداره آموزش‌و‌پرورش شهرستان، نشانی مهد کودک‌های شهری زیر نظر آموزش‌و‌پرورش در اختیار محقق گذاشته شد و پس از تماس با مدیران مهد، ضرورت و هدف از انجام مطالعه برای ایشان بیان شد و از آن‌ها درخواست شد که در خصوص انجام این تحقیق مشارکت داشته باشند. با‌توجه‌به تعطیلی مهد‌کودک‌‌ها و آموزش کودکان به‌صورت غیر‌حضوری، فیلم اطلاع‌رسانی در‌مورد ضرورت انجام طرح و روش انجام پژوهش و نحوه تکمیل پر کردن پرسشنامهها و ترغیب والدین جهت شرکت در پژوهش به‌صورت ویدئویی توسط محقق تهیه شد و در اختیار مدیران مهد‌کودک‌‌ها قرار داده شد تا در اختیار والدین گذاشته شود. همچنین جهت پاسخ‌گویی به سؤالات و ابهامات احتمالی والدین تلفن محقق توسط مدیران مهد در اختیار خانوادهها گذاشته شد. پرسش‌نامه مورد‌استفاده شامل پرسش‌نامه اطلاعات توصیفی جامعه پژوهش و پرسش‌نامه مشکلات رفتاری کودک پیش‌دبستانی [17] بود که در بستر پرسال به‌صورت الکترونیکی طراحی شد و از‌طریق شبکه‌های اجتماعی ارتباطی رایج و مدیران مهد لینک پرسش‌نامه در اختیار والدین گذاشته شد. پس از پر کردن پرسشنامهها از‌طریق والدین و ثبت نهایی، اطلاعات به ایمیل محقق ارسال می‌شدند. به لحاظ رعایت ملاحظات اخلاقی و راز‌داری، در پرسشنامهها گزینه‌ای جهت پر کردن اسمی افراد شرکت‌کننده قید نشد. همچنین به تمامی شرکت‌کنندگان توضیح داده شد در صورت تمایل در هر مرحله از انجام پژوهش می‌توانند از شرکت در طرح انصراف دهند. همچنین صورت تمایل از نتیجه طرح آگاه شوند.
ابزار پژوهش
الف) پرسش‌نامه اطلاعات جمعیت‌شناختی شامل مواردی همچون جنسیت، تحصیلات والدین، شغل والدین، درآمد خانواده، رتبه تولد، داشتن خواهر یا برادر، زندگی در کنار هر 2 والد، وجود مشکل سلامت روان در یکی از والدین، از دست دادن یکی از نزدیکان در 6 ماه گذشته، تغییر محل زندگی در 6 ماه گذشته و یا تولد نوزاد جدید در خانواده، رفتن کودک به مهد در دوران قبل از کووید‌ـ19، بردن کودک به پارک و وجود مکان برای بازی‌های حرکتی در محل زندگی بود.
ب) پرسش‌نامه مشکلات رفتاری کودکان پیش‌دبستانی دارای 27 ماده است. این پرسش‌نامه دارای روش نمره‌گذاری 3 گزینه‌ای است و در آن، نمره 1 معرف گزینه هرگز، نمره 2 گزینه گاهی‌اوقات و نمره 3 معرف گزینه بیشتر اوقات است. هر قدر نمره آزمودنی در این پرسش‌نامه بیشتر باشد، معرف آن است که فرد از مشکلات رفتاری بیشتری برخوردار است. در تفسیر پرسش‌نامه نمره بین 27 تا 45 نشانگر میزان مشکلات رفتاری کم در کودک است. نمره بین 45 تا 63 نشانگر میزان مشکلات رفتاری متوسط در کودک است. نمره بین 63 تا 81 نشانگر میزان مشکلات رفتاری زیاد در کودک است. همچنین شماره سؤالات مقیاس پرخاشگری: 1، 2، 3، 4، 7، 8، 9، 16، 19، 22، 23، 25، 26؛ شماره سؤالات اضطراب 14، 15، 17، 18، 20 و 21 و شماره سؤالات گوشه‌گیری 5، 6، 10، 11، 12، 24 و 27 است (19). نتایج تحقیقات شمیم و همکاران (1387) درباره پرسش‌نامه مشکلات رفتاری کودکان پیش‌دبستانی نشان دادند ضریب پایایی پرسش‌نامه 77 درصد و روایی آن 71 درصد است [17].
پس از جمع‌آوری پرسشنامهها، برای تحلیل داده‌ها، از آمار توصیفی، شامل فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار استفاده شد. برای مقایسه مشکلات رفتاری و مؤلفه‌های آن (پرخاشگری، گوشه‌گیری و اضطراب) در زیر‌گروه‌های مختلف جمعیت‌شناختی از آزمون آماری من‌ویتنی استفاده شد. بررسی نرمال بودن توزیع داده‌ها با استفاده از آزمون شاپیرو ویلک انجام شد. تحلیل‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 25 و در سطح معنی‌داری 0/05 انجام شد.
یافته‌ها
تعداد کل آزمودنی‌ها در این مطالعه 234 کودک است که از این تعداد 122 نفر (52/1 درصد) پسر و 112 نفر (47/9 درصد) دختر بودند. 69/2 درصد پدران و 75/6 درصد مادران تحصیلات غیردانشگاهی داشته و درآمد ماهانه 90/2 درصد خانوادهها 7 میلیون تومان یا کمتر بود. همچنین 84/2 درصد مادران خانه‌دار بودند توصیف متغیرهای جمعیت‌شناختی به‌طور کامل در جدول شماره 1 ارائه شده است.
اطلاعات توصیفی متغیرهای پژوهش از‌نظر فراوانی، درصد فراوانی، میانگین و انحراف معیار در جدول شماره 2 آمده است.
در‌مجموع متغیر مشکلات رفتاری دارای میانگین 7/96±23/12 است. 230 کودک (98/3 درصد) مشکلات رفتاری کم و متوسط و 4 کودک (1/7 درصد) مشکلات رفتاری زیاد را تجربه می‌کنند. مطابق جدول شماره 2 از میان مشکلات رفتاری، متغیر پرخاشگری با میانگین 4/6±12/32 نسبت به متغیرهای اضطراب و گوشه‌گیری میانگین بالاتری را داشته است.
نتایج مقایسه مولفه های مشکلات رفتاری در کودکان پیش دبستانی با متغیر های جمعیت شناختی در جدول 3 آورده شده است.
همان‌طور که مشاهده می‌شود میانگین متغیرهای پرخاشگری و اضطراب در دختران و پسران اختلاف معناداری با هم ندارد، اما میانگین گوشه‌گیری پسران به‌طور معناداری بیشتر از دختران است (0/023=P). همچنین میانگین متغیر پرخاشگری در خانه‌دار یا شاغل بودن مادر اختلاف معناداری ندارند، اما متغیرهای گوشه‌گیری و اضطراب با خانه‌دار بودن و شاغل بودن مادر اختلاف معناداری دارند و در هر 2 متغیر، گوشه‌گیری (0/013=P) و اضطراب (0/008=P) میزان نمره مادران شاغل بیشتر از مادران خانه‌دار است. همچنین مشخص شد متغیر اضطراب با رتبه تولد رابطه معنی‌دار دارد و اضطراب در فرزندان اول به‌طور معناداری از سایر فرزندان بیشتر است 0/000=P (جدول شماره 3).
بحث و نتیجه‌گیری
این مطالعه مقطعی با هدف تعیین میزان مشکلات رفتاری در کودکان پیش‌دستانی، در دوران قرنطینه خانگی ناشی از همه‌گیری کووید‌ـ19 انجام شد. در این مطالعه مشکلات رفتاری 7/96±23/12 درصد گزارش شد. از این میان 97/3 درصد کودکان مشکلات رفتاری کم و متوسط و 1/7 درصد مشکلات رفتاری زیاد را تجربه کرده‌اند. همسو با مطالعه ما می‌توان به مطالعه‌ای که توسط اسپرینگ و سیلمان (2020)، با هدف بررسی واکنش‌های روانی‌اجتماعی کودکان و والدین آن‌ها به بیماری همه‌گیر کرونا انجام شد، اشاره کرد. براساس نتایج‌این مطالعه 30 درصد کودکانی که در قرنطینه یا محدودیت اجتماعی قرار داشتند دچار استرس پس از حادثه شدند (براساس گزارش‌دهی والدین) [18]، پژوه کی لیو و همکاران (2020) در کشور چین با عنوان «شیوع مشکلات رفتاری در میان کودکان مدرسه‌ای در دوران قرنطینه پاندمی کووید‌ـ19 در چین» نشان داد 4/7 تا 10/3 درصد کودکان مدرسه‌ای که به علت قرنطینه دوران پاندمی کووید‌ـ19 در خانه مانده‌اند دچار مشکلات رفتاری هستند [19]. در مطالعه چینی مشکلات رفتاری مربوط به رفتارهای اجتماعی، لجبازی، مشکلات سلوک، مشکلات همسالان، بیش‌فعالی و مشکلات عاطفی بررسی شدند [19]. حال آنکه در مطالعه ما مشکلات مربوط به اضطراب، افسردگی و گوشه‌گیری بررسی شدند. شاید بتوان دلیل بروز این مشکلات را مربوط به اقداماتی دانست که جهت مهار بیماری کووید‌ـ19 صورت می‌گیرد (مانند جداسازی و قرنطینه) و می‌تواند برای کودکان و خانواده‌هایشان آسیب‌زا باشد [18].
در مطالعه حاضر تفاوت معنی‌داری در پرخاشگری و اضطراب در دختران و پسران دیده نشد، اما میانگین گوشه‌گیری پسران به‌طور معناداری بیشتر از دختران گزارش شد. این نتایج با مطالعه‌ای پور‌حسین و همکاران (1394) با هدف بررسی میزان شیوع اختلالات رفتاری در کودکان پیش‌دبستانی در تهران انجام دادند، مغایرت داشت. در مطالعه مذکور دختران پیش‌دبستانی در مقایسه با پسران مشکلات رفتاری بیشتری را تجربه می‌کنند [20]. مطالعه مذکور در دوران قبل از محدودیت‌های اجتماعی کووید‌ـ19 انجام شده است. شاید تفاوت نتایج 2 مطالعه را بتوان به تفاوت سبک زندگی در دوران قبل و بعد از همه‌گیری کووید ـ 19 نسبت داد.
نتایج مطالعه حاضر نشان داد میزان اضطراب در فرزندان اول به‌طور معناداری بیش از سایر فرزندان است. همسو با مطالعه حاضر نتایج مطالعه جوان‌بخت 1389 با عنوان «مقایسه گرایش‌های اضطرابی و وسواسی فرزندان اول با فرزندان وسط و آخر خانواده» نشان دادند فرزندان اول بیش از سایر فرزندان، اختلال‌های اضطرابی از خود نشان می‌دهند [21]. در تبیین این یافته‌ها به نقل از ساطوریان (1394) می‌توان گفت رتبه تولد، عامل مهمی در بروز مشکلات رفتاری درونی‌سازی به شمار می‌رود [22].
همچنین در این مطالعه گوشه‌گیری و اضطراب در کودکانی که مادرانشان خارج از خانه مشغول به کار بودند، نسبت به کودکانی که مادرانشان خانه‌دار بودند بیشتر گزارش شد. در تأیید یافته‌های ما می‌توان به مطالعه یسمین و همکاران در جولای 2020 که به‌صورت مقطعی و آنلاین با هدف بررسی تأثیرات مخرب پاندمی کووید‌ـ19 بر سلامت روان کودکان در بنگلادش انجام شد اشاره کرد. نتایج نشان دادند 43 درصد کودکان در محدوده پایین‌تر از آستانه افسردگی بودند؛ 30/5 درصد خفیف، 19 درصد متوسط و 7/2 درصد از کودکان دارای افسردگی حاد بودند. مطابق این پژوهش درصد بیشتر اختلالات روانی مربوط به کودکانی بود که خود به کووید‌ـ19 مبتلا شده بودند و یا والدینشان سطح تحصیلی بالا، شاغل و دارای اختلالات روانی بودند [18]. برخلاف یافته‌های ما، مطالعه‌ای که توسط حسین‌زاده اسکویی در پاییز 1399 با عنوان «مقایسه استرس والدگری و مشکلات برونی‌سازی و درونی‌سازی کودکان در مادران شاغل و غیر‌شاغل» انجام شد نشان داد کودکانی که مادر‌شان خانه‌دار است در مقایسه با کودکان مادران شاغل مشکلات بیشتری در حوزه‌های پرخاشگری و توجه را تجربه می‌کنند [23]. با‌توجه‌به نتایج متفاوت در مطالعات مختلف در خصوص ارتباط میان مشکلات رفتاری کودکان با شغل مادر، یک تبیین کلی آن است که اشتغال مادر به‌تنهایی قدرت پیش‌بینی مشکلات رفتاری در کودکان را ندارد. به نظر می‌رسد عوامل متعدد دیگری از‌جمله سن کودک، ساعات دوری از مادر، نوع مراقبت اعمال‌شده در نبود مادر، رفتارهای جبرانی مادر هنگام بازگشت از منزل، سبک والدگری و غیره می‌توانند بر رابطه اشتغال مادر با مشکلات رفتاری کودک تأثیر‌گذار باشند [24].
به‌طور‌کلی تحقیقاتی که کودکان را دوره‌های مختلف رشد و تکامل سنجیدند وجنبه‌های مختلف روانی را بررسی کردند نشان دادند کودکان نسبت به بزرگسالان از‌لحاظ روانی آسیب‌پذیرتر هستند [25]. با‌توجه‌به نتایج این مطالعه پیشنهاد می‌شود به دلیل اهمیت کلیدی دوران اولیه کودکی در رشد اجتماعی و شناختی فرد و همچنین جهت مقابله بهتر با مسائل روانی‌اجتماعی اقشار مختلف جامعه، باید به‌سرعت مدل‌های پیشگیری از بحران‌های روانی‌اجتماعی توسط دولت، پرسنل مراقبت‌های بهداشتی و سایر ذی‌نفعان ایجاد شود [26]. همچنین بسترمناسبی جهت برگزاری دوره‌های آموزشی با موضوع سبک زندگی سالم و برنامه‌های پشتیبانی روانی‌اجتماعی برای خانوادهها، کودکان و مربیان کودک توسط روان‌پزشکان، روان‌شناسان و پزشکان اطفال در جهت آشنایی با مشکلات رفتاری کودکان و نحوه مناسب برطرف کردن آن‌ها مهیا شود. همچنین نیاز به طراحی و اجرای برنامه‌های ویژه جهت حمایت از خانواده‌های با درآمد پایین و خانواده‌های با مادران شاغل وجود دارد.
این پژوهش مانند هر پژوهش دیگر با محدودیت‌هایی همراه بود. از‌جمله اینکه پرسشنامهها به‌صورت الکترونیکی در اختیار خانوادهها قرار داده شد و به علت محدودیت‌های کرونا امکان برگزاری جلسات توجیهی انجام طرح برای خانوادهها به‌صورت حضوری میسر نبود. با‌توجه‌به اینکه جامعه پژوهش کودکان پیش‌دبستانی مهد‌کودک‌های شهری آبادان است، تعمیم آن به سایر مکان‌‌ها باید با احتیاط صورت بگیرد. همچنین پژوهش حاضر در مقطع پیش‌دبستانی انجام شد و برای تعمیم آن به سایر مقاطع بهتر است جانب احتیاط رعایت شود. نحوه نمونه‌گیری به‌صورت سرشماری و شامل کودکان 4 تا 6 ساله پیش‌دبستانی بود. بدیهی است این پژوهش مقطعی بود و نتایج، تنها نماینگر معنی‌دار بودن آن در بین گروه‌های تحت بررسی است. اثبات علت و معلولی نیازمند انجام دادن مطالعات طولی و کنترل‌های بیشتر است.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه دارای تأییدیه اخلاقی به شماره IR.ABADANUMS.REC.1399.221 از دانشگاه علوم‌پزشکی آبادان است.
حامی مالی
این مقاله از‌طرف هیچ‌گونه نهاد یا مؤسسه‌ای حمایت مالی نشده و تمام منابع مالی آن از‌طرف نویسنده اول یا نویسندگان تأمین شده است.
مشارکت نویسندگان
نمونه‌گیری، نگارش مقاله: مهسا تفضلی، تارا برزو؛ طراحی پژوهش: تارا برزو؛ مروری بر متون: ساجده موسوی اصل؛ جمع‌بندی نهایی: تارا برزو، ساجده موسوی اصل؛ تحلیل آماری: فاطمه مقصودی.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارش منافع ندارد.
تشکر وقدردانی
این پژوهش زیر نظر دانشگاه علوم پزشکی آبادان و با همکاری اداره آموزش و پرورش در مهدهای کودک شهرستان آبادان انجام شد. بدینوسیله از تمامی کسانی که ما را در انجام این پروژه تحقیقاتی یاری نموده اند تشکر می نماییم.
بیماری کروناویروس که برای اولین‌بار در دسامبر 2019 در چین گزارش داده شد به‌سرعت در همه جهان گسترش یافت [1] و در ژانویه 2020 از‌طرف سازمان بهداشت جهانی، یک بحران جهانی معرفی شد [2]. بیماری کروناویروس (کووید‌ـ19). همراه با میزان بالای عفونت و مرگ‌و‌میر آن، با‌ایجادوحشت گسترده، بار اقتصادی و خسارات مالی، تأثیرات روانی‌اجتماعی جهانی را به همراه داشت. ترس شدید از کووید‌ـ19 که به آن «کرونا‌هراسی» گفته می‌شود، تظاهرات روان‌پزشکی زیادی را در اقشار مختلف جامعه ایجاد کرد [3]. به‌عنوان یک بیماری جدید و بسیار مسری، اولین‌بار کووید‌ـ19 با ویژگی‌های پنومونی ویروسی، مانند تب، سرفه خشک و لنفوپنی گزارش شد [4].
از روش‌های مهار بیماری می‌توان به استفاده از دارو‌های ضد‌ویروسی و واکسیناسیون، رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی و قرنطینه عمومی اشاره کرد [5, 6, 7]. قرنطینه به معنای جدایی و محدود کردن حرکت افرادی است که به‌طور بالقوه در معرض یک بیماری مسری قرار گرفته‌اند تا بدین طریق از عدم انتقال بیماری توسط آن‌ها اطمینان حاصل شود [8]. با وجود مزیت‌های فراوان قرنطینه در پیشگیری ازابتلای هرچه بیشتر به بیماری کرونا و کاهش موارد بیماری و همچنین کم شدن هزینه درمان و کاهش مرگ‌و‌میر در افراد، اقدامات پیشگیرانه به روش فاصله‌گذاری اجتماعی باعث افزایش استرس روانی در جامعه شد [9]. در دوران پاندمیک کووید‌ـ19، یکی از اقشار آسیب‌پذیر جامعه کودکان بودند و قرنطینه می‌توانست تأثیرات جسمی و روانی زیادی در کودکان بگذارد [3]. تغییر در سبک زندگی درنتیجه شیوع پاندمی بیماری کووید‌ـ19 کودکان را تحت‌الشعاع قرار داد و پیامد‌های روان‌شناختی به دنبال داشت [3]. کودکان تغییرات اساسی در برنامه رزومره و زیر‌ساخت‌های اجتماعی خود را تجربه کردند. ایشان در معرض مقادیر زیادی از اطلاعات و سطح بالایی از استرس و اضطراب در بزرگسالان اطراف خود قرار می‌گرفتند [10]. قرنطینه شدن در خانه و مراکز نگهداری می‌توانست بار روانی بیشتری نسبت به سختی‌های جسمی ناشی از ابتلا به ویروس را تحمیل کند. همچنین تعطیلی مدارس، کاهش فعالیت در فضای باز، رژیم‌های غذایی نادرست و تغییر در عادات خواب کودک، احتمال اختلال در سبک معمول زندگی کودک را مطرح می‌کرد که تمامی این موارد می‌توانستند سبب ایجاد یکنواختی، پریشانی، بی‌حوصلگی، دلخوری و تظاهرات مختلف عصبی‌روانی در کودک شود. از سویی دیگر بسته شدن ناگهانی مدرسه، لغو سفرهای از پیش برنامه‌ریزی‌شده، ماندن در خانه و ترس و ابهام درباره زمان پایان بیماری، می‌توانست به یأس و ناامیدی در کودکان منجر شود. مشکلات روان‌شناختی، زمانی که کودکان در مناطقی زندگی می‌کردند که شیوع بیماری کووید بیشتر بود، تشدید می‌شد [3]. رفتار کودک در‌واقع، زبان گویای اوست. هرچه کودک در ارتباط با دیگران و بیان احساسات و تأمین نیازهای خود مشکلات بیشتری داشته باشد، مشکلات روانی و رفتاری بیشتری خواهد داشت [11]. بنابراین، هر گونه رفتار غیر عادی کودک یا مسائل و اختلالات رفتاری وی را،علاوه بر خصوصیات مربوط به رشد و تکامل، می توان به شرایطی نسبت داد که در آن بسر می برد [12]. مشکلات رفتاری به‌طور عمده به 2 دسته برون‌نمود و درون‌نمود تقسیم می‌شوند. مشکلات رفتاری برون‌نمود شامل پرخاشگری کلامی، پرخاشگری فیزیکی و اختلالات رفتاری درون‌نمود شامل اضطراب، افسردگی، کناره‌گیری اجتماعی، و ناخن جویدن است. در صورت عدم توجه به این مشکلات، کودکان و نوجوانان به مشکلات بیشتری مانند عزت نفس پایین، ترک تحصیل، افسردگی و بزه‌کاری مبتلا می‌شوند و سطوح بالاتری از نارسایی در شناسایی، درک و مدیریت هیجان‌‌ها را تجربه می‌کنند [13، 14]. با‌توجه‌به اینکه دوران کودکی، از مهم‌ترین مراحل زندگی انسان است و در آن شخصیت فرد پایه‌ریزی شده و شکل می‌گیرد، نقش حیاتی در تحول و سازگاری کودکان در آینده دارد و اغلب اختلال‌های رفتاری ناشی از نارسایی توجه به دوران حساس کودکی است. بی‌توجهی به این دوران به عدم سازش با محیط و بروز مشکلات رفتاری برای کودک منجر می‌شود[15]. مشخص کردن این موضوع که تعطیلی طولانی‌مدت مهدهای کودک و مراکز آموزشی، اقدامات مربوط به فاصله‌گذاری اجتماعی (قرنطینه خانگی) و وجود یک بیماری همه‌گیر در جامعه، چه تأثیری بر سلامت روان کودکان می‌گذارد مهم است [16]. همگی موارد مطروحه اهمیت و ضرورت بررسی بروز مشکلات رفتاری کودکان در جهت مداخله به‌موقع و مؤثر در امر پیشگیری و کاهش مشکلات رفتاری در ایام قرنطینه مرتبط با کووید‌ـ19 را بیش از پیش طلب می‌کند. این مطالعه با هدف تعیین میزان مشکلات رفتاری کودکان پیش‌دبستانی در دوران قرنطینه خانگی در دوران پاندمی صورت گرفت.
مواد و روش‌ها
مطالعه حاضر از نوع توصیفی‌تحلیلی است. نمونه پژوهش شامل 234 کودک پیش‌دبستانی تحت آموزش مهد‌کودک‌های شهرستان آبادان در بهار 1400 است. روش نمونه‌گیری به‌صورت در دسترس انجام شد. از میان 1800 کودک 4 تا 6 ساله پیش‌دبستانی 324 نفر پرسش‌نامه الکترونیکی مشکلات رفتاری کودکان را ارسال کردند که پس از حذف موارد ناقص، در‌مجموع 234 نفر کودک پیش‌دبستانی وارد مطالعه شدند. از این تعداد 122 نفر پسر (52/1 درصد) و 112 نفر دختر (47/9 درصد) بودند. شرایط ورود به مطالعه: 1. تمایل والدین جهت شرکت در پژوهش؛ 2. محدوه سنی کودک (بین 4 تا 6 سالگی)؛ 3. عدم وجود معلولیت و محدودیت ذهنی یا جسمی آشکار در کودکان؛ 4. تکمیل فرم رضایت‌نامه شرکت در پژوهش. معیار خروج برای پرسش‌نامه‌هایی اختصاص داده شد که به‌طور کامل پر نشده بودند. پس از دریافت کد اخلاق و اخذ معرفی‌نامه از سوی دانشگاه علوم‌پزشکی آبادان و مراجعه به اداره آموزش‌و‌پرورش شهرستان، نشانی مهد کودک‌های شهری زیر نظر آموزش‌و‌پرورش در اختیار محقق گذاشته شد و پس از تماس با مدیران مهد، ضرورت و هدف از انجام مطالعه برای ایشان بیان شد و از آن‌ها درخواست شد که در خصوص انجام این تحقیق مشارکت داشته باشند. با‌توجه‌به تعطیلی مهد‌کودک‌‌ها و آموزش کودکان به‌صورت غیر‌حضوری، فیلم اطلاع‌رسانی در‌مورد ضرورت انجام طرح و روش انجام پژوهش و نحوه تکمیل پر کردن پرسشنامهها و ترغیب والدین جهت شرکت در پژوهش به‌صورت ویدئویی توسط محقق تهیه شد و در اختیار مدیران مهد‌کودک‌‌ها قرار داده شد تا در اختیار والدین گذاشته شود. همچنین جهت پاسخ‌گویی به سؤالات و ابهامات احتمالی والدین تلفن محقق توسط مدیران مهد در اختیار خانوادهها گذاشته شد. پرسش‌نامه مورد‌استفاده شامل پرسش‌نامه اطلاعات توصیفی جامعه پژوهش و پرسش‌نامه مشکلات رفتاری کودک پیش‌دبستانی [17] بود که در بستر پرسال به‌صورت الکترونیکی طراحی شد و از‌طریق شبکه‌های اجتماعی ارتباطی رایج و مدیران مهد لینک پرسش‌نامه در اختیار والدین گذاشته شد. پس از پر کردن پرسشنامهها از‌طریق والدین و ثبت نهایی، اطلاعات به ایمیل محقق ارسال می‌شدند. به لحاظ رعایت ملاحظات اخلاقی و راز‌داری، در پرسشنامهها گزینه‌ای جهت پر کردن اسمی افراد شرکت‌کننده قید نشد. همچنین به تمامی شرکت‌کنندگان توضیح داده شد در صورت تمایل در هر مرحله از انجام پژوهش می‌توانند از شرکت در طرح انصراف دهند. همچنین صورت تمایل از نتیجه طرح آگاه شوند.
ابزار پژوهش
الف) پرسش‌نامه اطلاعات جمعیت‌شناختی شامل مواردی همچون جنسیت، تحصیلات والدین، شغل والدین، درآمد خانواده، رتبه تولد، داشتن خواهر یا برادر، زندگی در کنار هر 2 والد، وجود مشکل سلامت روان در یکی از والدین، از دست دادن یکی از نزدیکان در 6 ماه گذشته، تغییر محل زندگی در 6 ماه گذشته و یا تولد نوزاد جدید در خانواده، رفتن کودک به مهد در دوران قبل از کووید‌ـ19، بردن کودک به پارک و وجود مکان برای بازی‌های حرکتی در محل زندگی بود.
ب) پرسش‌نامه مشکلات رفتاری کودکان پیش‌دبستانی دارای 27 ماده است. این پرسش‌نامه دارای روش نمره‌گذاری 3 گزینه‌ای است و در آن، نمره 1 معرف گزینه هرگز، نمره 2 گزینه گاهی‌اوقات و نمره 3 معرف گزینه بیشتر اوقات است. هر قدر نمره آزمودنی در این پرسش‌نامه بیشتر باشد، معرف آن است که فرد از مشکلات رفتاری بیشتری برخوردار است. در تفسیر پرسش‌نامه نمره بین 27 تا 45 نشانگر میزان مشکلات رفتاری کم در کودک است. نمره بین 45 تا 63 نشانگر میزان مشکلات رفتاری متوسط در کودک است. نمره بین 63 تا 81 نشانگر میزان مشکلات رفتاری زیاد در کودک است. همچنین شماره سؤالات مقیاس پرخاشگری: 1، 2، 3، 4، 7، 8، 9، 16، 19، 22، 23، 25، 26؛ شماره سؤالات اضطراب 14، 15، 17، 18، 20 و 21 و شماره سؤالات گوشه‌گیری 5، 6، 10، 11، 12، 24 و 27 است (19). نتایج تحقیقات شمیم و همکاران (1387) درباره پرسش‌نامه مشکلات رفتاری کودکان پیش‌دبستانی نشان دادند ضریب پایایی پرسش‌نامه 77 درصد و روایی آن 71 درصد است [17].
پس از جمع‌آوری پرسشنامهها، برای تحلیل داده‌ها، از آمار توصیفی، شامل فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار استفاده شد. برای مقایسه مشکلات رفتاری و مؤلفه‌های آن (پرخاشگری، گوشه‌گیری و اضطراب) در زیر‌گروه‌های مختلف جمعیت‌شناختی از آزمون آماری من‌ویتنی استفاده شد. بررسی نرمال بودن توزیع داده‌ها با استفاده از آزمون شاپیرو ویلک انجام شد. تحلیل‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 25 و در سطح معنی‌داری 0/05 انجام شد.
یافته‌ها
تعداد کل آزمودنی‌ها در این مطالعه 234 کودک است که از این تعداد 122 نفر (52/1 درصد) پسر و 112 نفر (47/9 درصد) دختر بودند. 69/2 درصد پدران و 75/6 درصد مادران تحصیلات غیردانشگاهی داشته و درآمد ماهانه 90/2 درصد خانوادهها 7 میلیون تومان یا کمتر بود. همچنین 84/2 درصد مادران خانه‌دار بودند توصیف متغیرهای جمعیت‌شناختی به‌طور کامل در جدول شماره 1 ارائه شده است.
اطلاعات توصیفی متغیرهای پژوهش از‌نظر فراوانی، درصد فراوانی، میانگین و انحراف معیار در جدول شماره 2 آمده است.
در‌مجموع متغیر مشکلات رفتاری دارای میانگین 7/96±23/12 است. 230 کودک (98/3 درصد) مشکلات رفتاری کم و متوسط و 4 کودک (1/7 درصد) مشکلات رفتاری زیاد را تجربه می‌کنند. مطابق جدول شماره 2 از میان مشکلات رفتاری، متغیر پرخاشگری با میانگین 4/6±12/32 نسبت به متغیرهای اضطراب و گوشه‌گیری میانگین بالاتری را داشته است.
نتایج مقایسه مولفه های مشکلات رفتاری در کودکان پیش دبستانی با متغیر های جمعیت شناختی در جدول 3 آورده شده است.
همان‌طور که مشاهده می‌شود میانگین متغیرهای پرخاشگری و اضطراب در دختران و پسران اختلاف معناداری با هم ندارد، اما میانگین گوشه‌گیری پسران به‌طور معناداری بیشتر از دختران است (0/023=P). همچنین میانگین متغیر پرخاشگری در خانه‌دار یا شاغل بودن مادر اختلاف معناداری ندارند، اما متغیرهای گوشه‌گیری و اضطراب با خانه‌دار بودن و شاغل بودن مادر اختلاف معناداری دارند و در هر 2 متغیر، گوشه‌گیری (0/013=P) و اضطراب (0/008=P) میزان نمره مادران شاغل بیشتر از مادران خانه‌دار است. همچنین مشخص شد متغیر اضطراب با رتبه تولد رابطه معنی‌دار دارد و اضطراب در فرزندان اول به‌طور معناداری از سایر فرزندان بیشتر است 0/000=P (جدول شماره 3).
بحث و نتیجه‌گیری
این مطالعه مقطعی با هدف تعیین میزان مشکلات رفتاری در کودکان پیش‌دستانی، در دوران قرنطینه خانگی ناشی از همه‌گیری کووید‌ـ19 انجام شد. در این مطالعه مشکلات رفتاری 7/96±23/12 درصد گزارش شد. از این میان 97/3 درصد کودکان مشکلات رفتاری کم و متوسط و 1/7 درصد مشکلات رفتاری زیاد را تجربه کرده‌اند. همسو با مطالعه ما می‌توان به مطالعه‌ای که توسط اسپرینگ و سیلمان (2020)، با هدف بررسی واکنش‌های روانی‌اجتماعی کودکان و والدین آن‌ها به بیماری همه‌گیر کرونا انجام شد، اشاره کرد. براساس نتایج‌این مطالعه 30 درصد کودکانی که در قرنطینه یا محدودیت اجتماعی قرار داشتند دچار استرس پس از حادثه شدند (براساس گزارش‌دهی والدین) [18]، پژوه کی لیو و همکاران (2020) در کشور چین با عنوان «شیوع مشکلات رفتاری در میان کودکان مدرسه‌ای در دوران قرنطینه پاندمی کووید‌ـ19 در چین» نشان داد 4/7 تا 10/3 درصد کودکان مدرسه‌ای که به علت قرنطینه دوران پاندمی کووید‌ـ19 در خانه مانده‌اند دچار مشکلات رفتاری هستند [19]. در مطالعه چینی مشکلات رفتاری مربوط به رفتارهای اجتماعی، لجبازی، مشکلات سلوک، مشکلات همسالان، بیش‌فعالی و مشکلات عاطفی بررسی شدند [19]. حال آنکه در مطالعه ما مشکلات مربوط به اضطراب، افسردگی و گوشه‌گیری بررسی شدند. شاید بتوان دلیل بروز این مشکلات را مربوط به اقداماتی دانست که جهت مهار بیماری کووید‌ـ19 صورت می‌گیرد (مانند جداسازی و قرنطینه) و می‌تواند برای کودکان و خانواده‌هایشان آسیب‌زا باشد [18].
در مطالعه حاضر تفاوت معنی‌داری در پرخاشگری و اضطراب در دختران و پسران دیده نشد، اما میانگین گوشه‌گیری پسران به‌طور معناداری بیشتر از دختران گزارش شد. این نتایج با مطالعه‌ای پور‌حسین و همکاران (1394) با هدف بررسی میزان شیوع اختلالات رفتاری در کودکان پیش‌دبستانی در تهران انجام دادند، مغایرت داشت. در مطالعه مذکور دختران پیش‌دبستانی در مقایسه با پسران مشکلات رفتاری بیشتری را تجربه می‌کنند [20]. مطالعه مذکور در دوران قبل از محدودیت‌های اجتماعی کووید‌ـ19 انجام شده است. شاید تفاوت نتایج 2 مطالعه را بتوان به تفاوت سبک زندگی در دوران قبل و بعد از همه‌گیری کووید ـ 19 نسبت داد.
نتایج مطالعه حاضر نشان داد میزان اضطراب در فرزندان اول به‌طور معناداری بیش از سایر فرزندان است. همسو با مطالعه حاضر نتایج مطالعه جوان‌بخت 1389 با عنوان «مقایسه گرایش‌های اضطرابی و وسواسی فرزندان اول با فرزندان وسط و آخر خانواده» نشان دادند فرزندان اول بیش از سایر فرزندان، اختلال‌های اضطرابی از خود نشان می‌دهند [21]. در تبیین این یافته‌ها به نقل از ساطوریان (1394) می‌توان گفت رتبه تولد، عامل مهمی در بروز مشکلات رفتاری درونی‌سازی به شمار می‌رود [22].
همچنین در این مطالعه گوشه‌گیری و اضطراب در کودکانی که مادرانشان خارج از خانه مشغول به کار بودند، نسبت به کودکانی که مادرانشان خانه‌دار بودند بیشتر گزارش شد. در تأیید یافته‌های ما می‌توان به مطالعه یسمین و همکاران در جولای 2020 که به‌صورت مقطعی و آنلاین با هدف بررسی تأثیرات مخرب پاندمی کووید‌ـ19 بر سلامت روان کودکان در بنگلادش انجام شد اشاره کرد. نتایج نشان دادند 43 درصد کودکان در محدوده پایین‌تر از آستانه افسردگی بودند؛ 30/5 درصد خفیف، 19 درصد متوسط و 7/2 درصد از کودکان دارای افسردگی حاد بودند. مطابق این پژوهش درصد بیشتر اختلالات روانی مربوط به کودکانی بود که خود به کووید‌ـ19 مبتلا شده بودند و یا والدینشان سطح تحصیلی بالا، شاغل و دارای اختلالات روانی بودند [18]. برخلاف یافته‌های ما، مطالعه‌ای که توسط حسین‌زاده اسکویی در پاییز 1399 با عنوان «مقایسه استرس والدگری و مشکلات برونی‌سازی و درونی‌سازی کودکان در مادران شاغل و غیر‌شاغل» انجام شد نشان داد کودکانی که مادر‌شان خانه‌دار است در مقایسه با کودکان مادران شاغل مشکلات بیشتری در حوزه‌های پرخاشگری و توجه را تجربه می‌کنند [23]. با‌توجه‌به نتایج متفاوت در مطالعات مختلف در خصوص ارتباط میان مشکلات رفتاری کودکان با شغل مادر، یک تبیین کلی آن است که اشتغال مادر به‌تنهایی قدرت پیش‌بینی مشکلات رفتاری در کودکان را ندارد. به نظر می‌رسد عوامل متعدد دیگری از‌جمله سن کودک، ساعات دوری از مادر، نوع مراقبت اعمال‌شده در نبود مادر، رفتارهای جبرانی مادر هنگام بازگشت از منزل، سبک والدگری و غیره می‌توانند بر رابطه اشتغال مادر با مشکلات رفتاری کودک تأثیر‌گذار باشند [24].
به‌طور‌کلی تحقیقاتی که کودکان را دوره‌های مختلف رشد و تکامل سنجیدند وجنبه‌های مختلف روانی را بررسی کردند نشان دادند کودکان نسبت به بزرگسالان از‌لحاظ روانی آسیب‌پذیرتر هستند [25]. با‌توجه‌به نتایج این مطالعه پیشنهاد می‌شود به دلیل اهمیت کلیدی دوران اولیه کودکی در رشد اجتماعی و شناختی فرد و همچنین جهت مقابله بهتر با مسائل روانی‌اجتماعی اقشار مختلف جامعه، باید به‌سرعت مدل‌های پیشگیری از بحران‌های روانی‌اجتماعی توسط دولت، پرسنل مراقبت‌های بهداشتی و سایر ذی‌نفعان ایجاد شود [26]. همچنین بسترمناسبی جهت برگزاری دوره‌های آموزشی با موضوع سبک زندگی سالم و برنامه‌های پشتیبانی روانی‌اجتماعی برای خانوادهها، کودکان و مربیان کودک توسط روان‌پزشکان، روان‌شناسان و پزشکان اطفال در جهت آشنایی با مشکلات رفتاری کودکان و نحوه مناسب برطرف کردن آن‌ها مهیا شود. همچنین نیاز به طراحی و اجرای برنامه‌های ویژه جهت حمایت از خانواده‌های با درآمد پایین و خانواده‌های با مادران شاغل وجود دارد.
این پژوهش مانند هر پژوهش دیگر با محدودیت‌هایی همراه بود. از‌جمله اینکه پرسشنامهها به‌صورت الکترونیکی در اختیار خانوادهها قرار داده شد و به علت محدودیت‌های کرونا امکان برگزاری جلسات توجیهی انجام طرح برای خانوادهها به‌صورت حضوری میسر نبود. با‌توجه‌به اینکه جامعه پژوهش کودکان پیش‌دبستانی مهد‌کودک‌های شهری آبادان است، تعمیم آن به سایر مکان‌‌ها باید با احتیاط صورت بگیرد. همچنین پژوهش حاضر در مقطع پیش‌دبستانی انجام شد و برای تعمیم آن به سایر مقاطع بهتر است جانب احتیاط رعایت شود. نحوه نمونه‌گیری به‌صورت سرشماری و شامل کودکان 4 تا 6 ساله پیش‌دبستانی بود. بدیهی است این پژوهش مقطعی بود و نتایج، تنها نماینگر معنی‌دار بودن آن در بین گروه‌های تحت بررسی است. اثبات علت و معلولی نیازمند انجام دادن مطالعات طولی و کنترل‌های بیشتر است.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه دارای تأییدیه اخلاقی به شماره IR.ABADANUMS.REC.1399.221 از دانشگاه علوم‌پزشکی آبادان است.
حامی مالی
این مقاله از‌طرف هیچ‌گونه نهاد یا مؤسسه‌ای حمایت مالی نشده و تمام منابع مالی آن از‌طرف نویسنده اول یا نویسندگان تأمین شده است.
مشارکت نویسندگان
نمونه‌گیری، نگارش مقاله: مهسا تفضلی، تارا برزو؛ طراحی پژوهش: تارا برزو؛ مروری بر متون: ساجده موسوی اصل؛ جمع‌بندی نهایی: تارا برزو، ساجده موسوی اصل؛ تحلیل آماری: فاطمه مقصودی.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارش منافع ندارد.
تشکر وقدردانی
این پژوهش زیر نظر دانشگاه علوم پزشکی آبادان و با همکاری اداره آموزش و پرورش در مهدهای کودک شهرستان آبادان انجام شد. بدینوسیله از تمامی کسانی که ما را در انجام این پروژه تحقیقاتی یاری نموده اند تشکر می نماییم.
References
1.Lai CC, Shih TP, Ko WC, Tang HJ, Hsueh PR. Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2) and coronavirus disease-2019 (COVID-19): The epidemic and the challenges. Int J Antimicrob Agents. 2020; 55(3):105924. [DOI:10.1016/j.ijantimicag.2020.105924] [PMID] [PMCID]
2.Jones DS. History in a crisis - lessons for Covid-19. N Engl J Med. 2020; 382(18):1681-3. [DOI:10.1056/NEJMp2004361] [PMID]
3.Ghosh R, Dubey MJ, Chatterjee S, Dubey S. Impact of COVID -19 on children: Special focus on the psychosocial aspect. Minerva Pediatr. 2020; 72(3):226-35. [DOI:10.23736/S0026-4946.20.05887-9] [PMID]
4.Huang C, Wang Y, Li X, Ren L, Zhao J, Hu Y, et al. Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China. Lancet. 2020; 395(10223):497-506. [DOI:10.1016/S0140-6736(20)30183-5] [PMID]
5.McCloskey B, Heymann DL. SARS to novel coronavirus - old lessons and new lessons. Epidemiol Infect. 2020; 148:e22. [DOI:10.1017/S0950268820000254] [PMID] [PMCID]
6.Du Z, Wang L, Cauchemez S, Xu X, Wang X, Cowling BJ, et al. Risk for transportation of coronavirus disease from wuhan to other cities in China. Emerg Infect Dis. 2020; 26(5):1049-52. [DOI:10.3201/eid2605.200146] [PMID] [PMCID]
7.Wilder-Smith A, Freedman DO. Isolation, quarantine, social distancing and community containment: Pivotal role for old-style public health measures in the novel coronavirus (2019-nCoV) outbreak. J Travel Med. 2020; 27(2):taaa020. [DOI:10.1093/jtm/taaa020] [PMID] [PMCID]
8.Shah SMA, Mohammad D, Qureshi MFH, Abbas MZ, Aleem S. Prevalence, psychological responses and associated correlates of depression, anxiety and stress in a global population, during the coronavirus disease (COVID-19) pandemic. Community Ment Health J. 2021; 57(1):101-10. [DOI:10.1007/s10597-020-00728-y] [PMID] [PMCID]
9.Li Q, Guan X, Wu P, Wang X, Zhou L, Tong Y, et al. Early transmission dynamics in Wuhan, China, of novel coronavirus-infected pneumonia. N Engl J Med. 2020; 382(13):1199-207. [DOI:10.1056/NEJMoa2001316] [PMID] [PMCID]
10.Danese A, Smith P, Chitsabesan P, Dubicka B. Child and adolescent mental health amidst emergencies and disasters. Br J Psychiatry. 2020; 216(3):159-62. [DOI:10.1192/bjp.2019.244] [PMID]
11.Zarra-Nezhad M, Aunola K, Kiuru N, Mullola S, Moazami-Goodarzi A. Parenting styles and children's emotional development during the first grade: The moderating role of child temperament. J Psychol Psychother. 2015; 5(5):1000206. [DOI:10.4172/2161-0487.1000206]
12.Lansford JE. Parental divorce and children's adjustment. Perspect Psychol Sci. 2009; 4(2):140-52. [DOI:10.1111/j.1745-6924.2009.01114.x] [PMID]
13.Tichovolsky MH, Arnold DH, Baker CN. Parent predictors of changes in child behavior problems. J Appl Dev Psychol. 2013; 34(6):10. [DOI:10.1016/j.appdev.2013.09.001] [PMID] [PMCID]
14.Wiley AL, Siperstein GN, Forness SR, Brigham FJ. School context and the problem behavior and social skills of students with emotional disturbance. J Child Fam Stud. 19(4):451-61. [DOI:10.1007/s10826-009-9316-4]
15.Mohammadi Z, Hashemi B, Fazel-Dehkordi S. [The effectiveness of communication skills training to mothers on reducing behavioral problems in children 4 to 6 years old (Persian)]. J Child Ment Health. 2017; 4(3):60-8. [Link]
16.Yeasmin S, Banik R, Hossain S, Hossain MN, Mahumud R, Salma N, et al. Impact of COVID-19 pandemic on the mental health of children in Bangladesh: A cross-sectional study. Child Youth Serv Rev. 2020; 117:105277. [DOI:10.1016/j.childyouth.2020.105277] [PMID] [PMCID]
17.Shahim S, Yousefi F, Ghanbari M. [Psychometric characteristics of quay-peterson revised behavior problem checklist (Persian)]. Iran J Psychiatr Clin Psychol. 2008, 13(4):350-8. [Link]
18.Sprang G, Silman M. Posttraumatic stress disorder in parents and youth after health-related disasters. Disaster Med Public Health Prep. 2013; 7(1):105-10. [DOI:10.1017/dmp.2013.22] [PMID]
19.Liu Q, Zhou Y, Xie X, Xue Q, Zhu K, Wan Z, et al. The prevalence of behavioral problems among school-aged children in home quarantine during the COVID-19 pandemic in china. J Affect Disord. 2021; 279:412-6. [DOI:10.1016/j.jad.2020.10.008] [PMID] [PMCID]
20.Pourhossein R, Habibi M, Ashouri A, Ghanbari N, Riahi Y, Ghodrati S. [Prevalence of behavioral disorders in preschool children(Perisan)]. J Princ Ment Health. 2015; 17(5):234-9. [DOI:10.22038/jfmh.2015.4794]
21.Javanbakht M, Mahmoudi M. [Comparison of anxiety and obsessive tendencies of the first children with the middle and last children of the family (Persian)]. Iran J Psychiatr Clin Psychol. 2010; 16(3):286. [Link]
22.Satoorian SA, Haratian AA, Tahmassian K, Ahmadi M. [The internalizing and externalizing behavioral problems in children: Birth order and age spacing (Persian)]. Dev Psychol. 2015; 12(46):173-87. [Link]
23.Hosseinzadeh Oskouei A, Safarpour F, Kamandlo Z, Habibi Asgarabad M, Zamani Zarchi MS. [Comparison of parenting stress and externalizing and internalizing problems of children in working and non-working mothers (Persian)]. Empower Except Child. 2020; 11(3):37-49. [DOI:10.22034/ceciranj.2020.228165.1380]
24.Khodabakhshi Kolayi A, Hasani S, Falsafi Nejad MR. [Examining the parent-child relationship and externalizing disorders in children with working and non-working mothers (Persian)]. Career Organ Couns. 2015; 7(23):92-103. [Link]
25.Fearon RP, Bakermans-Kranenburg MJ, van Ijzendoorn MH, Lapsley AM, Roisman GI. The significance of insecure attachment and disorganization in the development of children's externalizing behavior: A meta-analytic study. Child Dev. 2010; 81(2):435-56. [DOI:10.1111/j.1467-8624.2009.01405.x] [PMID]
26.Brooks SK, Webster RK, Smith LE, Woodland L, Wessely S, Greenberg N, et al. The psychological impact of quarantine and how to reduce it: Rapid review of the evidence. Lancet. 2020; 395(10227):912-20. [DOI:10.1016/S0140-6736(20)30460-8] [PMID]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
