طب پیشگیری

مقدمه
سالن‌های آرایش و زیبایی از‌جمله محیط‌هایی هستند که روزانه افراد مختلفی به آن‌ها‌ مراجعه می‌کنند، در‌نتیجه توجه به مسائل بهداشتی و بهسازی در آن مهم است [1]. بیماری‌های منتقله از‌طریق آرایشگاه‌ها، عبارت‌اند از: هپاتیت‌های B و C، زگیل، عفونت‌های قارچی و باکتریایی، بعضی از بیماری‌های واگیردار، بیماری‌های خونی و پوستی. بعضی از این بیماری‌ها حتی خطر مرگ دارند [2]. علّت انتقال بیماری‌ها از‌طریق آرایشگاه‌ها، معمولاً برقراری تماس مستقیم با پیش‌بند مشترک مشتریان، شستن سر و صورت و خشک کردن با یک حوله برای بیش از 1 نفر، کاشتن ناخن و بند انداختن در صورت رعایت نکردن اصول بهداشتی و بریدگی‌های جزئی توسط قیچی و تیغ، که در هنگام آرایش مو و یا ناخن پیش می‌آید است. همه این عوامل باعث بیماری‌های قارچی، جوش‌های پوستی و همچنین انتقال بیماری‌های با منشأ خونی هستند [3]. به‌طور‌کلی بیش از 200 بیماری می‌توانند از‌طریق خون منتقل شوند، اما فقط 30 نوع آن عامل عفونت‌های شغلی هستند و در این بین خطر عفونت‌های هپاتیت B و C وHIV بیشتر از سایر عفونت هاست [4]
در سال 2019، 1/7 میلیون نفر در سراسر جهان به عفونت HIV جدید مبتلا شده و 700000 نفر به دلایل مرتبط با ایدز جان خود را از دست دادند و در پایان سال 2020، تعداد افراد مبتلا به HIV/AIDS در جهان به 12 میلیون نفر رسید [5]. سازمان بهداشت جهانی تخمین زده است که بیش از 2 میلیارد نفر در سراسر جهان دارای نشانگرهای سرولوژیکی هپاتیت B هستند [2]. در ایران به‌طور متوسط 2 تا 3 درصد افراد ناقل ویروس هپاتیت B هستند [2]. علاوه‌بر‌این، 170 میلیون نفر در سراسر جهان به ویروس هپاتیت C آلوده شده‌اند و سالانه حدود 3 تا 4 میلیون نفر به HCV مبتلا می‌شوند. در ایران میزان عفونت HCV حدود 0/2 تا 1/5 درصد کمتر از HBV گزارش شده است [3].
مطالعات متعدی آگاهی و نگرش آرایشگران در خصوص رفتار‌های پیشگیرانه از عفونت‌های منقله از راه خون را متوسط گزارش دادند [6، 7] و از سوی دیگر، مدل اعتقاد بهداشتی درزمینه بیماری‌های هپاتیت B و C و ایدز به درک بهتر رفتارهای پیشگیری‌کننده کمک می‌کند و این الگو رفتار را تابعی از دانش و نگرش فرد می‌داند و بر‌اساس این اندیشه تدوین شده است که موجب ادراک افراد از یک تهدید سلامتی می‌شود و در‌نتیجه رفتارهای آنها را به سمت سلامتی سوق می‌دهد. سازه‌های الگوی باور بهداشتی شامل حساسیت درک‌شده، شدت درک‌شده، منافع درک‌شده، موانع درک‌شده، راهنمای عمل و خود‌کارآمدی است [8]. براساس این مدل، مردم زمانی نسبت به پیام‌های بهداشتی و پیشگیری از بیماری‌ها واکنشی مناسب از خود نشان می‌دهند که احساس کنند در معرض یک خطر واقعی قرار دارند (حساسیت درک‌شده) و این خطر برای آن‌ها بسیار جدی است (شدت درک‌شده). همچنین زمانی که احساس کنند تغییر رفتار برای آن‌ها منافع زیادی داشته (منافع درک‌شده) و آن‌ها قادر به رفع موانع موجود در جهت انجام رفتارهای بهداشتی هستند (موانع درک‌شده)، احتمال بروز رفتار بیشتر می‌شود. علاوه‌براین، خودکارآمدی نیز که به معنای قضاوت فرد در‌مورد توانایی‌های خود برای انجام یک عمل است و راهنمای عمل که نیروهای تسریع‌کننده‌ای هستند که موجب نیاز فرد به انجام عمل ‌می‌شوند و در‌واقع محرک‌هایی هستند که از درون و بیرون بر فرد اثر می‌گذارند و وی را به سمت انجام رفتار بهداشتی که همان رعایت احتیاطات استاندارد است سوق می‌دهند، از سازه‌های دیگر این مدل هستند [9، 10].
یکی از مهم‌ترین بخش‌های هر‌یک از برنامه‌های آموزش بهداشت ارزشیابی و چگونگی انجام آن است [2]. جهت جمع‌آوری اطلاعات دقیق و با حداقل خطا و در راستای اهداف پژوهش نیاز است تا وسایل اندازه‌گیری مورد ارزشیابی قرار گیرند و برای کاهش خطاهای اندازه‌گیری، اقداماتی کلی مانند طراحی یک ابزار خوب و استاندارد کردن آن صورت پذیرد. فرایند طراحی ابزار، طولانی و مشکل است و قواعد و اصول مخصوص به خود را دارد که غفلت از آن‌ها می‌تواند منجر به ساخت ابزاری با کیفیت نامناسب شود که نتیجه آن نامعتبر بودن نتایج داده‌های جمع‌آوری‌شده با آن ابزار است [2، 11]. جمع‌آوری داده‌ها به‌عنوان یکی از مهم‌ترین گام‌های پژوهش نیازمند دسترسی به ابزاری روا و پایاست [11]. با‌توجه‌به بررسی‌های انجام‌شده توسط تیم تحقیق به‌جز بعضی از مطالعات از‌جمله مطالعه صادقی و همکاران که آگاهی، نگرش و عملکرد متصدیان آرایشگاه‌های زنانه شهر گرگان را نسبت به بیماری‌های عفونی اندازه‌گیری کرده بودند [12] و صادقی و همکاران که به بررسی تأثیر مداخله آموزشی بر‌اساس مدل اعتقاد بهداشتی جهت ارتقای رفتارهای پیشگیری‌کننده از ایدز در آرایشگران مرد سیرجان پرداخته بودند [13]، ابزار بومی مناسبی که به زبان فارسی به اندازه‌گیری رفتارهای پیشگیری‌کننده از بیماری‌های منتقله از راه خون بر‌اساس الگوی باور بهداشتی در آرایشگران زن پرداخته باشد وجود نداشت. بنابراین این مطالعه با هدف تعیین روایی و پایایی ابزار اندازه‌گیری رفتارهای پیشگیری‌کننده از بیماری‌های منتقله از راه خون بر‌اساس الگوی باور بهداشتی در آرایشگران زن انجام شد.

مواد و روش‌ها
مطالعه مقطعی حاضر با هدف بررسی خصوصیات روان‌سنجی مقیاس اندازه‌گیری رفتارهای پیشگیری‌کننده از بیماری‌های منتقله از راه خون بر‌اساس الگوی باور بهداشتی در آرایشگران زن در سال 1398 در رفسنجان انجام شده است که پس از انجام مطالعات کتابخانه‌ای و استفاده از پژوهش‌های انجام‌شده [4، 10، 12-15]، پرسش‌نامه اولیه مبتنی بر الگوی اعتقاد بهداشتی طراحی شد. سپس اصولی که در جمع‌آوری داده نیاز بود از قبیل کد پرسش‌نامه، نام آرایشگاه، مؤسسه اجرا‌کننده پژوهش، بدون نام بودن پرسش‌نامه، محرمانه بودن اطلاعات و سایر نکات اخلاقی در نظر گرفته شد و ابزار مورد‌نظر در قالب 154 گویه و در 5 قسمت شامل 15 سؤال مرتبط با ویژگی‌های جمعیت‌شناختی و فردی آرایشگران زن (سن، وضعیت تأهل، درجه مهارت، سطح سواد و پروانه کسب)، سؤالات سنجش آگاهی (47سؤال)، سؤالات سنجش نگرش (15 سؤال)، سؤالات مرتبط با ابعاد مختلف الگوی باور بهداشتی (حساسیت درک‌شده (12 سؤال)، شدت درک‌شده (18 سؤال)، مزایا و منافع درک‌شده (5 سؤال)، موانع درک‌شده (11 سؤال)، راهنماها برای عمل (4 سؤال) و خودکارآمدی (5 سؤال)، در‌نهایت سؤالات رفتارهای پیشگیری‌کننده آرایشگران زن در‌زمینه بیماری‌های منتقله از راه خون (18 سؤال)) طراحی و آماده شد.
جهت تعیین روایی محتوا از 2 روش کیفی و کمی استفاده می‌شود. باید توجه کرد که وجود روش کمی برای روایی محتوا نباید باعث غفلت از روش کیفی شود. در‌واقع در ابتدا برای روایی محتوا باید روش کیفی انجام شود [11].
 در این مطالعه پس از بازنگری توسط تیم تحقیق و اصلاحات مورد‌نظر، جهت تعیین روایی محتوا به روش کیفی، پرسش‌نامه در اختیار 13 نفر از متخصصان و اساتید حوزه آموزش بهداشت، بهداشت محیط، اپیدمیولوژی و بیماری‌های عفونی قرار گرفت. از آن‌ها خواسته شد تا پس از مطالعه دقیق ابزار، دیدگاه‌های اصلاحی خود را در‌مورد رعایت دستور زبان، استفاده از کلمات مناسب، قرارگیری گویه‌ها در جای مناسب خود و امتیازدهی مناسب، به‌صورت کتبی ارائه کنند. پس از اعمال نظرات متخصصین، جهت تعیین روایی کمی و مشخص کردن نسبت روایی محتوایی گویه‌ها از آن‌ها درخواست شد که در خصوص ضرورت هر‌یک از گویه‌ها با استفاده از گزینه‌های ضروری است، مفید اما ضروری نیست و ضرورتی ندارد، نظر دهند. در‌نهایت 10 نفر پرسش‌نامه را به‌صورت کامل تکمیل کردند و عودت دادند.داده‌ها در نرم‌افزار اکسل وارد و نسبت روایی محتوایی، محاسبه شد و با جدول لاوشه برای تعیین «مناسب یا ضروری بودن» گویه مورد مقایسه قرار گرفت. 
طبق جدول لاوشه حداقل نسبت روایی محتوایی لازم برای 10 نفر 62/0 است. لاوشه با استفاده از این فرض فرمول شماره 1 را برای سنجش اعتبار محتوا ابداع کرد [16].



جهت تعیین شاخص روایی محتوایی، پرسش‌نامه در اختیار متخصصین مذکور قرار گرفت تا در‌مورد گویه‌ها از‌نظر 3 معیار سادگی و روان بودن، وضوح یا شفاف بودن و مربوط و اختصاصی بودن در طیف لیکرتی 4 قسمتی اظهارنظر کنند. داده‌های دریافت‌شده در نرم افزار اکسل وارد، شاخص روایی محتوایی گویه‌ها محاسبه و گزارش شد. مقدار شاخص روایی محتوایی طبق فرمول شماره 2 محاسبه می‌شود [16، 17].



پس از تعیین روایی محتوایی ابزار، جهت تعیین پایایی ابزار، از روش محاسبه همسانی درونی آلفای کرونباخ برای مقیاس‌های آگاهی، نگرش، حساسیت و شدت درک‌شده، مزایا و موانع درک‌شده، راهنماها برای عمل، خودکارآمدی و رفتار استفاده شد. ابزار موردنظر زمانی از پایایی مناسب برخوردار خواهد بود که ضریب آلفای کرونباخ بزرگ‌تر یا مساوی 0/7 باشد [18]. برای تعیین پایایی، در یک نوبت پرسش‌نامه در اختیار 40 نفر از آرایشگران قرار گرفت، پس از جمع‌آوری داده و ورود به رایانه، با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 18 تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها انجام شد.

یافته‌ها
نتایج مطالعه نشان داد میانگین سنی و سابقه کار نمونه‌های پژوهش به ترتیب 6/35±35/95 و 3/67±‌7/77 سال بود. 100 درصد نمونه‌های پژوهش متأهل و بیشتر آن‌ها دارای سطح تحصیلات دیپلم 27 نفر (67/5 درصد) بودند.
در مرحله روایی‌سنجی، نسبت روایی محتوا برای هر‌یک از سؤالات سازه‌های الگوی باور بهداشتی (حساسیت و شدت درک‌شده، منافع و موانع درک‌شده، راهنماها برای عمل، خودکارآمدی و رفتار) توسط پانل متخصصان محاسبه شد. طبق مقادیر جدول لاوشه، حداقل نسبت روایی برای 10 نفر متخصص 0/62 است. در این مطالعه در قسمت سازه آگاهی 16 سؤال حذف، سازه نگرش، 9 سؤال حذف؛ در قسمت سازه‌های الگوی باور بهداشتی نظیر حساسیت درک‌شده، 1 سؤال حذف؛ شدت درک‌شده، 3 سؤال حذف و منافع درک‌شده، 1 سؤال حذف شد. در موانع درک‌شده، راهنماها برای عمل و همچنین سازه رفتار هیچ سؤالی حذف نشد، اما از‌نظر نگارشی ویرایش شد (جدول شماره 1).




از‌نظر شاخص روایی محتوا در 3 بخش مربوط بودن، واضح بودن و ساده بودن، میانگین نمرات هر بخش در تمامی گویه‌ها از 0/79 بیشتر و قابل‌قبول ارزیابی شد (جدول شماره 2).







مقدار ضریب آلفای کرونباخ برای سازه‌های آگاهی 0/89، نگرش 0/77، حساسیت درک‌شده 0/86، شدت درک‌شده 0/94، منافع درک‌شده 0/83، موانع درک‌شده 0/77، خودکارآمدی 0/90، راهنماها برای عمل 0/82 و رفتار 0/76 محاسبه شد. تغییرات تعداد سؤالات از ابتدا تا مرحله نهایی انجام روایی و پایایی پرسش‌نامه در جدول شماره 3 قابل‌مشاهده است.




بحث و نتیجه‌گیری
این مطالعه با هدف تعیین روایی و پایایی ابزار اندازه‌گیری رفتارهای پیشگیری‌کننده از بیماری‌های منتقله از راه خون بر‌اساس الگوی باور بهداشتی در آرایشگران زن در سال 1398 در رفسنجان انجام شده است. 
برای آرایشگری دانستن و درک مفاهیم سلامت و روش‌های انجام‌شده و اقدامات احتیاطی که برای به حداقل رساندن خطرات بهداشتی باید انجام شود ضروری است. علی‌رغم اینکه هریک از موارد ذکر‌شده (درک مفاهیم سلامت، اقدامات احتیاطی و غیره) نقش غیرقابل‌انکاری در کنترل و پیشگیری از بیماری‌های مسری دارند، بنابراین گندزدایی ابزار و محیط کار به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اقدامات پیشگیرانه است که اگر رعایت شود، تا حد زیادی خطر انتقال بیماری‌ها، ازجمله بیماری‌های منتقله از راه خون را کاهش می‌دهد [12، 13]. با وجود این مطالعات معدودی به بررسی رفتارهای پیشگیری‌کننده از بیماری‌های منتقله از راه خون در خصوص آرایشگران زن پرداخته است که یکی از دلایل آن عدم وجود ابزار گردآوری داده در خصوص آرایشگران بر‌اساس سازه‌های الگوی باور بهداشتی است. 
ارزیابی مداخلات آموزشی با استفاده از الگوی اعتقاد بهداشتی، مستلزم استفاده از ابزاری روا و مبتنی بر فرهنگ بومی است که با خصوصیات جمعیت‌شناختی و ارزش‌های اجتماعی جامعه هدف تناسب داشته باشد. به عبارتی ابزارهای سنجش و پرسش‌نامه‌هایی که در پژوهش‌ها استفاده می‌شوند تا از‌طریق آن‌ها میزان دستیابی به اهداف پژوهش اندازه‌گیری شوند، خود باید استاندارد باشند و تا حد ممکن ضمانت نتایج را تضمین کنند [19]. به‌عبارت‌دیگر در هر پژوهشی، ابزار تحقیق وسیله‌ای است که از‌طریق آن محقق اطلاعات مورد‌نیاز را با نهایت دقت و کمترین میزان خطا جمع‌آوری می‌کند و در ادامه با انجام تجزیه‌و‌تحلیل‌های مرتبط، نتیجه‌گیری‌های لازم را انجام می‌دهد [20].
برای تعیین اعتبار علمی در مطالعه حاضر ابزار اولیه طراحی‌شده در اختیار 13 نفر از متخصصان و اساتید حوزه آموزش بهداشت، بهداشت محیط، اپیدمیولوژی و بیماری‌های عفونی قرار گرفت. در بیشتر مطالعات برای تعیین اعتبار ابزار پژوهش حداکثر از 10 نفر در پانل متخصصان بهره گرفته می‌شود. به‌طور مثال در مطالعه‌ای با هدف طراحی و روان‌سنجی ابزار سنجش رفتارهای تغذیه‌ای پیشگیری‌کننده از پوکی استخوان در زنان براساس تئوری انگیزش محافظت، برای انجام اعتبار محتوا از پانل متخصصان 7 نفره استفاده شده است [21] که به نظر می‌رسد در موضوعاتی که ماهیت و ابعاد محدود دارند، شاید این تعداد موردنظر محدود و منطقی باشد، ولی در موضوعاتی نظیر بررسی اعتقادات رفتارهای پیشگیری‌کننده گروهی از آرایشگران زن در‌زمینه بیماری‌های منتقله از راه خون (‌ایدز، هپاتیت B و C) و اعتقادات مختلف در این زمینه یا سایر مشکلات بهداشتی در آرایشگاه‌ها که دارای ابعاد گسترده اجتماعی، فرهنگی، ‌اقتصادی، روان‌شناختی، پزشکی و رفتاری هستند، بهره گرفتن از تعداد بیشتری از متخصصان در عرصه‌های مختلف می‌تواند بسیار کمک‌کننده و مفید باشد. در مطالعه کنونی این مسئله اهمیت خود را به‌خوبی نشان داد و در مرحله تعیین اعتبار نظرها نکات ارزشمند و متنوعی جمع‌آوری شد که نشان‌دهنده ارزشیابی ابزار از زوایای مختلف توسط اعضای پانل بوده است.
روش لاوشه صورت گرفت. بر‌اساس یافته‌های به‌دست‌آمده در پرسش‌نامه رفتارهای پیشگیری‌کننده از بیماری‌های منتقله از راه خون که در این پژوهش طراحی شده، نسبت روایی بالای 0/62 و شاخص روایی بالای 0/79 بود. در مطالعه دلشاد و همکاران، با هدف روایی و پایایی ابزار سنجش متغیرهای تداوم رفتارهای پیشگیری‌کننده از عفونت ناشی از ویروس هپاتیت B درکارکنان خدمات بهداشتی‌درمانی از کل 50 گویه اولیه، 3 گویه اصلاح و 5 گویه حذف شد و پس از محاسبه شاخص امتیازات با شاخص روایی محتوایی بیشتر از 0/70 و نسبت روایی محتوایی بالاتر از 0/80 نهایتاً گویه به 45 مورد کاهش یافت. پایایی با استفاده ضریب از آلفای کرونباخ برای متغیر آگاهی 0/81، نگرش 0/86، و متغیر رفتار 0/83 بود [22]. هر‌چند که در مطالعه دلشاد 12 نفر متخصص در‌مورد روایی سؤالات نظر داده بودند، اما در مطالعه ما 10 نفر به‌صورت کامل در‌مورد روایی سؤالات نظر دادند که این مغایرت شاخص‌ها بر‌اساس جدول لاوشه قابل‌قبول است. 
در مطالعه صادقی و همکاران با عنوان «بررسی تأثیر مداخله آموزشی بر‌اساس مدل اعتقاد بهداشتی جهت ارتقای رفتارهای پیشگیری‌کننده از ایدز در آرایشگران مرد سیرجان» جهت بررسی روایی پرسش‌نامه جهت تأیید ابزار نظر 9 نفر از متخصصین آموزش بهداشت و روان‌شناسی دانشگاه‌های علوم‌پزشکی کرمان و یزد دریافت شده بود و برای تعیین پایایی از روش آزمون مجدد با فاصله 2 هفته بر روی 20 نفر از آرایشگرانی که جزو گروه مطالعه نبودند، استفاده شده بود. ضریب همبستگی برای برای سؤالات آگاهی 0/86، حساسیت درک‌شده 0/73، شدت درک‌شده 0/7، منافع درک‌شده 0/73، موانع درک‌شده 0/83، راهنما برای عمل 0/84 و خودکارآمدی 0/75 محاسبه شد [13] که روش محاسبه روایی در مطالعه ما به‌صورت کمّی بود که دارای مزیت نسبت به مطالعه صادقی و همکاران است. روش محاسبه پایایی در مطالعه ما استفاده از ضریب آلفای کرونباخ بود که از‌نظر نوع آزمون متفاوت با مطالعه صادقی و همکاران است، ولی از‌نظر اندازه پایایی تقریباً مشابه است.
مطالعه پناهی و همکاران در خصوص روان‌سنجی پرسش‌نامه عوامل مرتبط با پیشگیری از مصرف سیگار در دانشجویان براساس الگوی اعتقاد بهداشتی که از شاخص روایی محتوا استفاده کردند نیز نمره روایی محتوا بالاتر از 0/79 بود [23]. مطالعه پیمانی و همکاران که از 2 شاخص نسبت روایی محتوا و شاخص روایی محتوا و همچنین نظر 10 نفر از متخصصان آموزش بهداشت برای ضرورت گویه‌ها استفاده کرده بودند، نشان می‌دهد شاخص نسبت روایی محتوا از 0/62 بالاتر بود [24]. در مطالعه قلاوندی و همکاران در‌مورد ترجمه و روان‌سنجی نسخه فارسی مقیاس خودکارآمدی غربالگری سرطان دهانه رحم از روش‌های نسبت روایی محتوا و شاخص روایی محتوا استفاده شده بود که نمره نسبت روایی 0/92 و نمره شاخص روایی محتوا 0/92 محاسبه شد که با یافته‌های مطالعه حاضر همخوانی دارد [25].
برای تعیین پایایی پرسش‌نامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد یافته‌های به‌دست‌آمده برای سازه‌های آگاهی ‌0/89، نگرش 0/77، حساسیت درک‌شده 0/86، شدت درک‌شده 0/94، منافع درک‌شده 0/83، موانع درک‌شده 0/77، خودکارآمدی 0/90، راهنماها برای عمل 0/82 و رفتار 0/76 تعیین شد و این ضریب با حد قابل‌قبول سایر مطالعات همخوانی دارد. در مطالعه کاظمی و همکاران تحت عنوان «طراحی و ارزیابی ویژگی‌های روان‌سنجی ابزار تمایل به تزریق واکسن کووید‌-‌19 بر‌اساس الگوی اعتقاد بهداشتی» مقادیر ضریب آلفای کرونباخ برای سازه‌های آگاهی 0/94، حساسیت درک‌شده ‌0/90، شدت درک‌شده 0/87، منافع درک‌شده 0/89 و موانع درک‌شده ‌0/96 به دست آمد [26]. در مطالعه وکیلی و همکاران، با هدف روان‌سنجی و تحلیل عاملی مقیاس سنجش باورهای بهداشتی در‌مورد ایدز در نوجوانان و جوانان مقادیر ضریب آلفای کرونباخ برای پایایی ابزار به روش محاسبه شاخص آلفای کرونباخ، در دانش آموزان 0/833‌ و در دانشجویان 0/856‌ بود که بیانگر همبستگی درونی مناسب گویه‌ها است [27].
نتایج مطالعه محمد و همکاران، مقدار ضریب آلفای کرونباخ برای تمامی سازه‌های الگوی اعتقاد بهداشتی را بالای 0/8 نشان می‌دهد [28].
در مطالعه دیوی و همکاران، مقادیر ضریب آلفای کرونباخ برای سازه‌های حساسیت درک‌شده 0/84، شدت درک‌شده 0/86، منافع درک‌شده 81/0، موانع درک‌شده 0/82، راهنماها برای عمل 0/80 و خودکارآمدی 0/66 است [29]. در توجیه بالا بودن ضریب آلفای کرونباخ بعضی از این مطالعات با مطالعه حاضر می‌توان به ماهیت متفاوت نمونه‌های پژوهش اشاره کرد.
 در این مطالعه تلاش شد تعیین روایی و پایایی ابزار تحقیق، تا حد امکان بر‌اساس فرایند و با ذکر جزئیات مربوطه، به اجرا گذاشته شود تا شواهدی مناسب جهت کسب اطمینان از اعتبار ابزار فراهم کند. به‌طور حتم ابزاری که در این مطالعه، جهت سنجش سازه‌های مدل اعتقاد بهداشتی در‌مورد رفتار پیشگیری‌کننده از بیماری‌های منتقله از راه خون شهر رفسنجان طراحی شد، الزاماً عاری از اشکال نخواهد بود. از محدودیت‌های این مطالعه می‌توان به دشواری طرح آیتم‌های مرتبط با سنجش رفتار مورد‌نظر، پراکندگی نمونه‌ها و وسعت جغرافیایی مکان موردمطالعه اشاره کرد.
با‌توجه‌به اهمیت بالای رفتارهای پیشگیری‌کننده از بیماری‌های منتقله از راه خون و عدم وجود ابزار استاندارد در خصوص این بیماری‌ها بر‌اساس الگوهای آموزش بهداشت در آرایشگران زن، پیشنهاد می‌شود این ابزار جهت تعیین عوامل مؤثر بر رفتارهای پیشگیری‌کننده از بیماری‌های منتقله از راه خون مبتنی بر الگوی باور بهداشتی در پژوهش‌های توصیفی یا مداخله‌ای برای سایر آرایشگران و در سایر مناطق کشور مورد استفاده قرار گیرد.

ملاحظات اخلاقی

پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله بخشی از پایان‌نامه دانشجویی دانشکده بهداشت و طرح تحقیقاتی معاونت پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی رفسنجان با شماره 98022 و با کد اخلاق IR.RUMS.REC.1398.051 است.

حامی مالی
این مقاله با حمایت مالی معاونت تحقیقات دانشگاه علوم‌پزشکی رفستجان انجام شده است.

مشارکت نویسندگان
جمع‌آوری داده‌ها، ورود داده‌ها به رایانه، تهیه پیش‌نویس پرسش‌نامه، تهیه پیش‌نویس مقاله: نادیا شکاری؛ نگارش و بازبینی مقاله: سیده شیرین لطفی پوررفسنجانی؛ مشاوره در طراحی مطالعه: حسن خدادادی؛ تحلیل نهایی داده‌ها: احمد‌رضا صیادی؛ مشاوره در طراحی مطالعه، نگارش مقاله و بازبینی نهایی مقاله: محمد اسدپور. 

تعارض منافع
بنابر اعلام نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.

تشکر و قدردانی
تیم تحقیق مراتب سپاس و قدردانی خود را از رئیس آموزشگاه اصناف آرایشگران شهر رفسنجان، آرایشگران زن (گروه هدف)، واحد بهداشت محیط حوزه معاونت بهداشتی و اعضای هیئت‌علمی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم‌پزشکی رفسنجان اعلام می‌‌کنند. 



 

1. Javidi M, Kamalikhah T, Ghobakhloo Z, Abdolshahi A, Faghihnia Torshizi Y, Ghobakhloo S. [Evaluation of knowledge, attitude, and practice of hairdressers in women’s beauty salons in garmsar towards infection control and disinfection (Persian)]. Iran Occup Health. 2020; 17(1):219-32. [Link]
2. Ahmadi Y, abdolkarimi M, sayadi A, Asadpour M. [Validity and reliability of students' healthy lifestyle measurement scale based on theory of planned behavior (Persian)]. J Jiroft Univ Med Sci. 2019; 6(1):157-67. [Link]
3. Gholamrezaee Sarvelat Z, Sharifirad G, Babakhani MH, Zamanian H, Mohebi S. [Effect of educational intervention based on the health belief model on the improvement of the health performance of female hairdressers in Qom, Iran (Persian)]. Arch Hyg Sci. 2020; 9(2):109-20. [DOI:10.29252/ArchHygSci.9.2.109]
4. Masoudy G, Khashei Varnamkhasti F, Ansarimogadam A, Sahnavazi M, Bazi M. [Predication of compliance to standard precautions among nurses in educational hospitals in Zahedan based on health belief model (Persian)]. Iran J Health Educ Health Promot. 2016; 4(1):74-81. [DOI:10.18869/acadpub.ihepsaj.4.1.74]
5. Asefa A, Midaksa G, Qanche Q, Wondimu W, Nigussie T, Bogale B, et al. Does the perception of HIV risk among female sex workers affect hiv prevention behavior? Application of the health belief model (HBM). BMC Public Health. 2022; 22(1):1646. [DOI:10.1186/s12889-022-14046-3] [PMID] [PMCID]
6. Shekari N, Khodadadi H, Sayadi AR, Asadpour M. [Survey of knowledge and attitude of female hairdressers in Rafsanjan regarding the prevention of blood-borne diseases anditsrelationshipwithdemographiccharacteristics (Persian)]. J Zabol Med Sch. 2021; 4(2):75-82. [DOI:10.18502/jzms.v4i2.7072]
7. Gholami M, Rajaee Z, Ghaneian MT, Homayonibezi N, Madreseh E. [Investigating awareness, attitude, and performance of barbers regarding infection control and disinfection application among women›s hairdressers in Abarkooh (Persian)]. J Tolooebehdasht. 2020; 19(3):87-101. [DOI:10.18502/tbj.v19i3.4175]
8. Rimer BK, Viswanath K. Health behavior and health education: Theory, research, and practice. Hoboken: Wiley; 2008. [Link]
9. Khodisiave M, Mohamadkhani M, Amini R, Karami M. [Factors predicting the standard precautions for infection control among pre-hospital emergency staff of Hamadan based on the Health Belief Model (Persian)]. J Educ Community Health. 2017; 4(3):12-8. [DOI:10.21859/jech.4.3.12]
10. Khani-Jeihouni A, Ranjbari S, Khiyali Z, Moradi Z, Motamedi MJ. [Evaluation of the factors associated with aids prevention performance among male barbers based on the health belief model in Fasa (Persian)]. J Educ Community Health. 2017; 3(4):59-65. [DOI:10.21859/jech.3.4.59]
11. Taghizadeh Z, Ebadi A, Montazeri A, Shahvari Z, Tavousi M, Bagherzadeh R. [Psychometric properties of health related measures. Part 1: Translation, development, and content and face validity (Persian)]. Payesh. 2017; 16(3):343-57. [Link]
12. Sadeghi M, Charkazi A, Zafarzadeh A, Borgheie P, Garezgar S, Davoudinia S. [Assessing the adequacy of knowledge, attitude and practice of of the female hairdressers working in the gorgan beauty salons towrads infectious diseases (Persian)]. Community Health J. 2017; 10(3):36-44. [Link]
13. Sadeghi R, Mazloomy S S, Hashemi M, Rezaeian M. [The effects of an educational intervention based on the health belief model to enhance HIV-preventive behaviors among male barbers in Sirjan (Persian)]. J Rafsanjan University Med Sci. 2016; 15(3):235-46. [Link]
14. Khairkhah T, Shamsa A, Roohi A, Khoshnoodi J, Rajabpour VF, Tabrizi M, et al. Analysis of knowledge, attitudes, and prevalence of hepatitis B and C seromarkers among barbers in Tehran. Hepat Mon. 2016; 16(9):e39416. [DOI:10.5812/hepatmon.39416] [PMID] [PMCID]
15. Rahimi-ghilchalan M, Jalili Z, Farmanbar R. [Factors related to preventive behaviors of hepatitis B based on health belief model in high risk workers (Persian)]. J Guilan Univ Med Sci. 2017; 25(100):19-27. [Link]
16. Lawshe CH. A quantitative approach to content validity. Pers Psychol. 1975; 28(4):563-75. [DOI:10.1111/j.1744-6570.1975.tb01393.x]
17. Torkashvand F, Asadpor M, Rezaeian M. [Validity and reliability of methadone maintenance therapy abstinence orientation scale in Iran: A short report (Persian)]. J Rafsanjan Univ Med Sci. 2015; 14(7):611-20. [Link]
18. Cronbach LJ. Coefficient alpha and the internal structure of tests. Psychometrika. 1951; 16(3):297-334. [DOI:10.1007/BF02310555]
19. Yarahmadi S, kazemi S, Rozbahani N, Zarei F. [Design and psychometrics of tools for measuring the consequences of virtual social networks on married life (Persian)]. Iran J Health Educ Health Promot. 2022; 9(4):350-9. [DOI:10.52547/ijhehp.9.4.350]
20. Babaei Heidarabadi A, Savari Mombeni F, Hatamzadeh N, sharhani A. [Designing theory of planned behavior questionnaire and evaluation of its validity-reliability in order to assess the preventive behavior of mobile phone usage in girl students (Persian)]. J Health Field. 2020; 8(1):13–21. [DOI:10.22037/jhf.v8i1.28420]
21. Seyd Abadi Z, Mohammadi M, Mehri A, Akrami R. [Development and psychometric assessment of nutritional preventive treatment of osteoporosis in women based on protection motivation theory (Persian)]. J Ilam Univ Med Sci. 2017; 25(4):24-33. [DOI:10.29252/sjimu.25.4.24]
22. Delshad MH, Hidarnia A, Niknam S. [Psychometric measure continuous variables preventive behaviors of hepatitis B virus infection in health care workers (Persian)]. J Mazandaran Univ Med Sci. 2014; 23(109):71-82. [Link]
23. Panahi R, Javanmardi E, Ramezankhani A, Osmani F, Ahmadi A, Niknami S. [Psychometric properties of the scale on the related factors to smoking prevention among students of Shahid Beheshti University of Medical Sciences based on health belief model (Persian)]. J Health Field. 2018; 6(2):11-9. [Link]
24. peyman N, charoghchian khorasani E, moghzi M. [The impact of education on the basis of the theory of planned behavior on junk food consumption in high school in Chenaran (Persian)]. Razi J Med Sci. 2016; 23(149):62-72. [Link]
25. Ghalavandi S, Zarei F, Heidarnia A, Tavousi M. [Translation and psychometric properties of the cervical cancer screening self-efficacy scale (Persian)]. Iran J Health Educ Health Promot. 2022; 10(1):31-42. [DOI:10.52547/ijhehp.10.1.31]
26. kazemi J, Saffari M, Raei M, Rashidi-Jahan H, Rahmati F. The design and psychometric properties of the tendency to use Covid-19 vaccine questionnaire based on the health belief model (Persian)]. Iran J Health Educ Health Promot. 2022; 10(3):299-315. [DOI:10.52547/ijhehp.10.3.299]
27. Vakili M, Moazen A, Sharifi S, Kamali K. [Development, psychometric and factor analysis of HIV/AIDS health belief model scale in adolescents and youth (second phase: A study based on theory, culture and population of Iran) (Persian)]. Iran J Epidemiol. 2018; 14(3):255-64. [Link]
28. Che Mohamed N, Moey SF, Lim BC. Validity and reliability of health belief model questionnaire for promoting breast self-examination and screening mammogram for early cancer detection. Asian Pac J Cancer Prev. 2019; 20(9):2865-73. [DOI:10.31557/APJCP.2019.20.9.2865] [PMID] [PMCID]
29. Dewi TK. Validation of the indonesian version of champion's health belief model scale for breast self-examination. Psychol Res Behav Manag. 2018; 11:433-8. [DOI:10.2147/PRBM.S177124] [PMID] [PMCID]