دوره 10، شماره 1 - ( بهار 1402 )
جلد 10 شماره 1 صفحات 71-60 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Research code: 990244
Ethics code: IR.HUMS.REC.1399.231
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Fallahi S, Ezati Rad R, Rafati S, Shahabi N, Kamalzadeh H, Mousavi S M, et al . Body Mass Index of People in Quarantine During the COVID-19 Pandemic in Hormozgan, Iran and its Related Factors. J Prevent Med 2023; 10 (1) :60-71
URL: http://jpm.hums.ac.ir/article-1-608-fa.html
URL: http://jpm.hums.ac.ir/article-1-608-fa.html
فلاحی صغری، عزتی راد رقیه، رفعتی شیده، شهابی ناهید، کمال زاده حسام الدین، موسوی سید معصومه، و همکاران.. شاخص توده بدن افراد در قرنطینه در طول همه‌گیری کووید-19 در هرمزگان، ایران و عوامل مرتبط با آن. طب پیشگیری. 1402; 10 (1) :60-71
صغری فلاحی1 
، رقیه عزتی راد2 ، شیده رفعتی3 ، ناهید شهابی2 ، حسام الدین کمال زاده4 ، سید معصومه موسوی1 ، معصومه خیراندیش5 ، معصومه لطیفی6 ، مرضیه نیک پرور*1
، رقیه عزتی راد2 ، شیده رفعتی3 ، ناهید شهابی2 ، حسام الدین کمال زاده4 ، سید معصومه موسوی1 ، معصومه خیراندیش5 ، معصومه لطیفی6 ، مرضیه نیک پرور*1
1- مرکز تحقیقات قلب و عروق، دانشگاه علوم‌پزشکی هرمزگان، بندرعباس، ایران.
2- کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشگاه علوم‌پزشکی هرمزگان، بندرعباس، ایران.
3- مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی در ارتقای سلامت، موسسه بهداشت هرمزگان، دانشگاه علوم‌پزشکی هرمزگان، بندرعباس، ایران.
4- گروه پزشکی اجتماعی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی هرمزگان، بندرعباس، ایران.
5- مرکز تحقیقات غدد و متابولیسم، دانشگاه علوم‌پزشکی هرمزگان، بندرعباس، ایران.
6- معاونت تحقیقات و فناوری، دانشگاه علوم‌پزشکی هرمزگان، بندرعباس، ایران.
2- کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشگاه علوم‌پزشکی هرمزگان، بندرعباس، ایران.
3- مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی در ارتقای سلامت، موسسه بهداشت هرمزگان، دانشگاه علوم‌پزشکی هرمزگان، بندرعباس، ایران.
4- گروه پزشکی اجتماعی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی هرمزگان، بندرعباس، ایران.
5- مرکز تحقیقات غدد و متابولیسم، دانشگاه علوم‌پزشکی هرمزگان، بندرعباس، ایران.
6- معاونت تحقیقات و فناوری، دانشگاه علوم‌پزشکی هرمزگان، بندرعباس، ایران.
متن کامل [PDF 1720 kb]
(780 دریافت)
| چکیده (HTML) (1821 مشاهده)
متن کامل: (772 مشاهده)
مقدمه
به دنبال شیوع ویروس کرونا که به‌طور رسمی تحت عنوان سندرم تنفسی حاد شدید شناخته شد، انتقال بسیار سریع آن از فرد آلوده به افراد سالم حتی در فاز بدون علامت، یک مشکل اساسی و مهم برای مراقبت‌های بهداشتی و درمان در سراسر دنیا رقم زد. با اعلام پاندمی بودن این بیماری از‌طرف سازمان بهداشت جهانی در 12 مارس2020 جهت جلوگیری و قطع زنجیره ارتباط مردمی برای جلوگیری از گسترش و به حداقل رساندن انتقال بیماری عفونی، شرایط قرنطینه در کلیه کشورهای دنیا اعمال شد [1، 2]. عوامل زیادی من‌جمله از دست دادن آزادی‌های فردی، عدم اطمینان به وضعیت بیماری، در خانه ماندن طولانی و خستگی‌های مفرط همگی می‌تواند بر وضعیت سلامتی تأثیر بگذارد که می‌توان از این اثرات منفی طولانی‌مدت شرایط قرنطینه به افزایش وزن و به دنبال آن بیماری‌های قلبی و عروقی اشاره کرد [3-5]. اطلاعات کمی در‌مورد اثرات قرنطینه بر افزایش وزن و چاقی تاکنون شناخته شده است، ولیکن اینکه یک دوره انزوا و خانه‌نشینی همراه با استرس شدید که می‌تواند سبب افزایش خطر چاقی و افزایش وزن در افراد شود، یک حقیقت مسلم است [6]. یکی از پیامدهای مهم دوران قرنطینه تغییر سبک زندگی و عادات غذایی افراد است [7]. تغییرات ناگهانی که به دنبال شرایط پاندمی کووید-19 در زندگی کل مردم جهان وارد شد سبب تغییر رفتارها و عادت‌های زندگی معمولی مردم شد. قطع کار معمول به علت شرایط قرنطینه می‌تواند به بی‌حوصلگی منجر شود، که به نوبه خود با کاهش مصرف انرژی و کم‌تحرکی و افزایش وزن نیز همراه است [8]. علاوه بر خستگی، شنیدن یا خواندن اخبار مربوط به کووید-19 به طور مکرر از رسانه‌ها به افزایش میزان اضطراب و استرس مردم منجر شد [9]. استرس دوران قرنطینه سبب افزایش میزان خوردن غذا و نوشیدنی جهت تلاشی برای مقابله با وضعیت استرس‌زا می‌شود و تمایل افراد را به سمت پرخوری سوق می‌دهد. البته ممکن است یک واکنش خاص جنسیتی به استرس وجود داشته باشد که زنان به احتمال زیاد جهت مقابله با استرس در شرایط قرنطینه مقادیر زیادی غذا مصرف می‌کنند. در‌حالی‌که مردان به احتمال زیاد، سایر رفتارها از‌جمله مصرف الکل یا سیگار کشیدن را به‌عنوان استراتژی کنار آمدن با شرایط استرس به کار می‌گیرند [10]. داشتن سبک زندگی سالم مبتنی بر یک برنامه و رژیم غذایی مناسب، فعالیت بدنی منظم و مدیریت وزن هم هزینه بر و همچنین زمان‌بر است و پایبندی به چنین سبک زندگی نرمال و سالمی به‌شدت تحت تأثیر عوامل اقتصادی و اجتماعی است [11، 12]. در شرایط قرنطینه به دلیل ترس و اضطراب ناشی از کمبود مواد غذایی در آینده، مردم مقادیر زیادی از مواد غذایی بسته‌بندی‌شده را برای طولانی‌مدت به جای مواد غذایی تازه خریداری و مصرف می‌کنند [2]. این مواد غذایی با ماندگاری بالا حاوی مقادیر زیادی نمک، شکر یا چربی‌های ترانس هستند که خطر شیوع چاقی و اضافه‌وزن را افزایش می‌دهند [13]. علاوه‌بر‌آن برخی از افراد تمایل به مصرف نوع خاصی از غذا را دارند که تحت عنوان ولع خوردن به غذا تعریف می‌شود. ولع خوردن به غذا یک تجربه چند‌بعدی است که شامل بُعد شناختی (مثل فکر کردن در‌مورد غذا)، احساسی (میل به زیاد غذا خوردن یا تغییر در خلق و خوی)، رفتاری (جست‌وجوی غذا و مصرف آن) و فیزیولوژیک (ترشح بزاق) است [14] میل برای کربوهیدرات، تولید سرتونین را افزایش می‌دهد که دارای تأثیر مثبت بر خلق‌و‌خوی است و این اثر متناسب با شاخص گلیسمیک غذاست [8، 13]. در دوران قرنطینه، افراد چاق نسبت به سایر افراد، در برابر کم‌تحرکی، تغییر سبک زندگی و تغذیه ناسالم استرس بیشتری را تحمل کرده و مستعد بیماری‌ها، از‌جمله بیماری‌های قلبی‌عروقی خواهند بود. روی آوردن به غذاهای ناسالم که از‌نظر رکود اقتصادی ارزان‌تر است، سبب افزایش شیوع چاقی به‌ویژه در قشر ضعیف جامعه می‌شود [15-16]. پیامدهای استرس مرتبط با چاقی و پیش‌آگهی آن در شیوع بیماری‌های قلبی‌عروقی در دوران قرنطینه و همچنین تأثیر سوء استرس بر سیستم ایمنی و سلامت، موضوع مهمی است که باید در این شرایط مورد توجه واقع شود [1، 16]. نظر به اهمیت طولانی بودن دوران قرنطینه و پیامدهای مهم ناشی از آن در سلامت افراد و به دنبال تغییرات در سبک زندگی در این دوران، بررسی وضعیت زندگی افراد در این شرایط بسیار ضروری و حائز اهمیت است و با‌توجه‌به شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شهر بندرعباس این مطالعه در شرایط پاندمی کووید-19 طراحی شد تا با ارزیابی وضعیت زندگی افراد در دوران قرنطینه، به شناسایی پیامدهای ناشی از آن پرداخته شود.
مواد و روش‌ها
این پژوهش به‌صورت مقطعی طی یک دوره 3 ماهه از تیر لغایت مرداد ماه سال 1399 در استان هرمزگان به‌صورت آنلاین انجام شد. این پژوهش در دانشگاه علوم‌پزشکی هرمزگان با شناسه 990244 و با کد اخلاق کد: IR.HUMS.REC.1399.231 به تصویب رسید. جامعه مورد‌مطالعه افراد بالای 15 سال ساکن استان هرمزگان بودند. این استان دارای 13 شهرستان است. جمعیت این استان براساس سرشماری سال 1395، 177641500 نفر بود. معیار ورود به مطالعه شامل حداقل سن 15 سال و رضایت در شرکت در مطالعه بود و معیار خروج از مطالعه شامل افرادی که در طول مطالعه حامله بودند، بیمارانی که مصرف قبلی متفورمین داشتند و بیمارانی با اختلالات تیروئیدی بودند. با‌توجه‌به شرایط شیوع بیماری کووید-19 و عدم امکان مراجعه مستقیم و اندازه‌گیری‌ها جهت توده بدنی توسط محقق، از پاسخ‌دهنده خواسته شد که آخرین اطلاعات قبل از شیوع بیماری کووید-19 (زمان 1: دی و بهمن 1398) و وضعیت حال حاضر با وجود شیوع بیماری کووید-19 (زمان 2: تیر، مرداد و شهریور 1399) با‌توجه‌به اطلاعاتی که در پرسش‌نامه ذکر شده است، نظرسنجی شامل موارد ارزیابی قد به متر و وزن به کیلوگرم بود که برای محاسبه شاخص توده بدنی استفاده شد [17]. به تفکیک سطوح مختلف توده بدنی در مطالعه بدین صورت گزارش شد:
کمبود وزن= BMI<18/5، وزن طبیعی= 18/5≤>BMI25، اضافه‌وزن =30≤BMI<25، چاقی کلاس 1=≤BMI30 برای تعیین روایی محتوایی پرسش‌نامه از 2 متخصص آموزش بهداشت و ارتقای سلامت و متخصص قلب و عروق و براساس میزان پوشش و تناسب سؤالات با اهداف موضوع تحقیق استفاده شد. پایایی پرسش‌نامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برابر با 0/75 تأیید شد.
به دلیل خطر انتقال ویروس کرونا ازطریق پرسش‌نامه‌های کاغذی، جمع‌آوری داده‌ها در بستر اینترنت و با کمک برنامه‌های پیام‌رسان ارتباط جمعی (مانند واتساپ) صورت گرفت. بدین ترتیب که لینک مربوط به پرسش‌نامه‌ها ازطریق گروه‌های مختلف پیام‌رسان در سطح استان ارسال شد و از نمونه‌های در دسترس (نمونه‌هایی که لینک مربوطه را دریافت کردند) خواسته شد به سؤالات پرسش‌نامه پاسخ دهند. با‌توجه‌به شیوه جمع‌آوری داده‌ها محدودیتی برای تعداد نمونه در نظر گرفته نشد. پاسخ به سؤالات داوطلبانه بود و در صفحه اول پرسش‌نامه پس از تشریح اهداف مطالعه فرم رضایت نامه شرکت در مطالعه توسط شرکت‌کنندگان امضا می‌شد. پرسش‌نامه شامل 2 بخش بود. بخش اول اطلاعات جمعیت‌شناختی شامل سن، جنس، وضعیت تأهل، میزان تحصیلات، وضعیت اشتغال بود. بخش دوم پرسش‌نامه شامل اطلاعات وزن و قد، خواب و فعالیت فیزیکی بود که به تفکیک زمان‌های 1 و 2 ثبت شد. وضعیت خواب فرد با 7 سؤال مورد سنجش قرار گرفت که شامل مقدار ساعت خواب و کیفیت خواب زمان‌های 1 و 2 را می‌سنجید. بخش بعد مربوط به فعالیت فیزیکی بود که با 6 سؤال وضعیت فعالیت فیزیکی فرد مورد سنجش قرار گرفت که شامل فعالیت بدنی سنگین مانند بلند کردن یا حمل اشیای سنگین، بالا رفتن از پله و میزان زمان فعالیت‌های بدنی فرد بود. بخش نگرانی و اضطراب دارای 9 سؤال بود که شامل وضعیت نگرانی و اضطراب فرد در زمان 2 و ارزیابی، شرایط اضطرابی زمان 1 بود. بخش رفتار کم‌تحرک دارای4 سؤال بود که شامل مدت‌زمان کم‌تحرکی و نشستن در زمان‌های 1 و 2 و ارزیابی فرد از میزان تحرک خود در طول زندگی و مدت‌زمان قرنطینه ماندن فرد بود. آخرین بخش پرسش‌نامه سبک غذایی فرد و میزان و دفعات مصرف غذای سرخ‌کردنی بیرونی منجمد و میزان خرید و انباشت مواد غذایی را ارزیابی کرد. اعتبار این پرسش‌نامه ازطریق اعتبار محتوا و مشورت با افراد صاحب‌نظر تعیین شد. پایایی پرسش‌نامه ازطریق آزمون و باز‌آزمون محاسبه شد، یعنی ابتدا این پرسش‌نامه در میان 10 نفر از نمونه‌های پژوهش توزیع و جمع‌آوری شد و سپس 1 هفته بعد همین پرسش‌نامه روی همان نمونه‌ها تکرار شد بدین‌ترتیب همبستگی 2 آزمون با هم بررسی و محاسبه شد. مطالعه حاضر در تمام مراحل مطابق با اعلامیه منشور اخلاقی هلسینکی انجام شد. این مطالعه مورد تأیید کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی هرمزگان قرار گرفت. کمیته اخلاق نظرسنجی آنلاین و همچنین رضایت آنلاین را تأیید کرد. به همه شرکت‌کنندگانی که رضایت خود را برای شرکت در مطالعه اعلام کردند، اطمینان داده شد که مشارکت داوطلبانه است و هر زمان که بخواهند می‌توانند از مطالعه خارج شوند. علاوه‌بر‌این، داده‌ها به‌صورت ناشناس، ذخیره شده و برای انتشار تجزیهوتحلیل شدند.
برای متغیرهای پیوسته میانگین و انحراف معیار و متغیرهای طبقه‌ای با تعداد و درصد گزارش شدند. نرمال بودن متغیر وابسته شاخص توده بدنی توسط آزمون کلموگروف‌اسمیرنوف تأیید شد (P>0/05). از آزمون تی زوجی برای تعیین اینکه آیا از‌نظر آماری اختلاف معنی‌داری بین میانگین شاخص توده بدنی از زمان 1 (زمان 1: دی و بهمن 1398) تا زمان 2 وجود دارد (زمان 2: تیر، مرداد و شهریور 1399) استفاده شد. تجزیهوتحلیل نمره تغییربرای آزمودن اینکه آیا تغییر میانگین شاخص توده بدنی از زمان 1 به زمان 2 بین گروه‌ها یکسان است، استفاده شد [18]. تجزیهوتحلیل نمره تغییر معادل رگرسیون معمولی است که شاخص توده بدنی در زمان 2، به‌عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته می‌شود و شاخص توده بدنی در زمان 1 در نقش یک متغیر مستقل با شیب 1 ظاهر می‌شود. P <0/05 از‌نظر آماری معنی‌دار در نظر گرفته شد و داده‌ها توسط نرم‌افزار SPSS تجزیهوتحلیل شد.
یافته‌ها
از 352 شرکت‌کننده، 256 نفر (72/7 درصد) زن بودند. علاوه‌بر‌این ، میانگین سنی 8/99±34/74سال بود. جدول شماره 1 مشخصات جمعیت‌شناختی افراد و نتایج آزمون‌های تی زوجی را در زیر‌گروه‌ها شرح داده است. براساس یافته‌های آزمون‌های تی زوجی در جدول شماره 1، افزایش میانگین شاخص توده بدنی از زمان 1 تا زمان 2، برای افراد 30 سال و بالاتر نسبت به جوان‌ترها از‌نظر آماری معنی‌دار بود (P=0/001). همچنین برای زنان، افراد متأهل و ساکنین شهرها نسبت همتایانشان تفاوت معنی‌داری بین شاخص توده بدنی زمان 1 و شاخص توده بدنی زمان 2 دیده شد (P<0/001). علاوه‌بر‌آن، افراد بیکار و کارمندان نسبت به سایرین، تغییر شاخص توده بدنی بیشتری را در این فاصله زمانی تجربه کردند (P<0/05).
طبق یافته‌های جدول شماره 2 افراد شرکت‌کننده در مطالعه به‌طور میانگین 5/52 ساعت را در فضای مجازی و 7 ساعت و 36 دقیقه را به فعالیت‌های نشسته اختصاص داده بودند.
یافته‌های تصویر شماره 1 نشان داد بیشترین سرگرمی شرکت‌کنندگان در دوران قرنطینه دیدن فیلم و جست‌وجو در فضای مجازی است.
جدول شماره 3 تغییرات شاخص توده بدنی را از زمان 1 به زمان 2 نشان می‌دهد. مقادیر روی قطر (به رنگ سیاه) نشان‌دهنده ثبات در طبقه شاخص توده بدنی از زمان 1 تا زمان 2 است. مقادیر بالای قطر نشان‌دهنده افزایش به یک طبقه بالاتر از زمان 1 به زمان 2 است (افزایش وزن). مقادیر زیر قطر نشان‌دهنده کاهش به 1 طبقه پایین‌تر از زمان 1 تا زمان 2 است (کاهش وزن).
یافته‌های تجزیهوتحلیل نمره تغییر در جدول شماره 4 نشان می‌دهد که وضعیت تأهل ، مشکل در به خواب رفتن و تغییر در فعالیت بدنی نسبت به قبل از کووید-19 بر تغییر میانگین شاخص توده بدنی از زمان 1 به زمان 2 تأثیرگذار است. براساس جدول شماره 4 ، افزایش میانگین شاخص توده بدنی از زمان 1 به زمان 2 برای افراد متأهل 0/44 بیشتر از سایر شرکت‌کنندگان بود (0/023=P). به‌علاوه، میانگین تغییر شاخص توده بدنی در افرادی که به‌سختی به خواب می‌روند، 0/37 کمتر از افرادی بود که هیچ مشکلی در خواب ندارند (0/049=P). به عبارت بهتر افرادی که به محض ورود به رختخواب به‌راحتی و بدون هیچ مشکلی به خواب می‌روند در مقایسه با افرادی که پس از ورود به رختخواب به‌سختی به خواب می‌روند تغییر شاخص توده بدنی بیشتری را تجربه می‌کنند. همچنین، افزایش شاخص توده بدنی در افرادی که فعالیت بدنی آن‌ها نسبت به قبل از کووید-19 کاهش یافته است، تقریباً 0/45 بیشتر از دیگران دیده شد (0/005=P).
تصویر شماره 2 نشان می‌دهد که 68/5 درصد از افراد شرکت‌کننده در مطالعه به‌صورت هفتگی مواد غذایی را ذخیره می‌کنند .
بحث و نتیجه‌گیری
نتایج این نظرسنجی نشان داد افزایش میانگین شاخص توده بدنی قبل و بعد از قرنطینه برای افراد 30 سال و بالاتر در مقایسه با افراد جوان از‌نظر آماری معنی‌دار بود. تغییرات سبک زندگی و عادات غذایی افراد از جمله مهم‌ترین تغییرات بزرگ دوران پاندمی کرونا بود [2]. گیجی و سردرگمی، عصبانیت ناشی از کمبود مواد غذایی اولیه ناکافی، عدم تفریح و سرگرمی‌های ورزشی و غیره در طول قرنطینه باعث ناامیدی و همچنین اضطراب و استرس ناشی از کمبود غذا در آینده سبب خرید بیش‌از‌حد و ذخیره کردن طولانی‌مدت مواد غذایی در منزل شده است و به دنبال مصرف مواد غذایی اضافی، توده بدنی افراد نیز در این شرایط افزایش یافته است [19، 20]. انباشت مواد غذایی در این مطالعه در 68/5 درصد افراد شرکت‌کننده دیده شد که این خود می‌تواند به افزایش شیوع چاقی در این دوران کمک کند. اورزیلا و همکارانش نیز در در مطالعه مروری خود، افزایش معنادار وزن و تغییر در شاخص توده بدن، کیفیت زندگی در دوران پاندمیک و تعطیلات را گزارش کرده‌اند [21].
کاهش فعالیت فیزیکی منظم و کاهش کالری مصرفی روزانه و افزایش وزن، موجب افزایش شاخص توده بدن شده که افزایش آن‌ها خطر ابتلا و یا شدت بخشیدن به بیماری‌های قلبی‌عروقی و متابولیک را افزایش می‌دهد. به‌طوری‌که یافته‌های مطالعه غلامی و همکارانش نیز حاکی از این بود که به دنبال استرس و افزایش اضطراب دوران کرونا میزان بی‌خوابی در بین افراد افزایش یافته است و جهت رهایی از این شرایط افراد شروع به پرخوری می‌کنند [22]. از طرفی دیگر مطالعه وانگ و همکارنش نیز نشان داد بین سطح فرسودگی شغلی و استرس افراد در دوران کرونا و افت عملکرد کاری آن‌ها رابطه نزدیکی وجود دارد که سبب بی‌تحرکی و به دنبال ان اضافه‌وزن می‌شود [23].
اکثر فعالیت‌های اجتماعی و فعالیت‌های بدنی از جمله دوچرخه سواری، یوگا، سالن‌های ورزشی به دنبال ممنوعیت‌ها‌ی تردد به یک‌باره کاهش پیدا کرد و خانه‌نشینی‌های طولانی‌مدت مردم به یک‌باره شروع شد [24]. در این میان مردان بیشتر از زنان تحت تأثیر بیماری کووید-19 قرار گرفته‌اند و یک دلیل ان این است که نرخ بیماری‌های مزمن در مردان بیشتر از زنان است، چنان‌که گالو لیندا و همکارانش در یافته‌های خود دریافتند که در زنان، انرژی دریافتی در طول همه‌گیری 20 درصد بیشتر بود، و تناوب میان‌وعده و تراکم انرژی میان‌وعده‌های مصرف‌شده نیز در مقایسه با دوران پیش از کووید-19 افزایش یافت و کاهش سطح فعالیت بدنی در هر 2 جنس را گزارش کردند [25]. در این مطالعه نیز زنان بیشترین شرکت‌کننده و پاسخ‌دهنده به سؤالات نظرسنجی ما در دوران پاندمی کووید-19 بودند. هرچند سؤالات آنلاین این نظرسنجی برای همگان ارسال شده، ولیکن با خانه‌نشینی بیشتر زنان نسبت به مردان در این مطالعه تعداد پاسخ‌دهندگان زن بیشتر بود.
در طول شرایط پاندمی کووید-19، به دلیل تغییر سبک زندگی کلیه فرایندهای روزمره زندگی و فعالیت‌های کاری دستخوش تحول عظیمی شد. به‌طوری‌که افراد شرایط سختی را در منزل سپری می‌کنند و چون هیچ‌گونه آمادگی‌های لازم از قبل برای برخورد با ویروس کرونا صورت نگرفته بود، درک و تحمل این وضعیت را برای کلیه گروه‌های سنی سخت‌تر نیز کرد. نگرانی و ترس و اضطراب به دلیل اخبار رسانه‌های جمعی، عدم دسترسی به مواد غذایی سالم و تازه و انباشت مواد غذایی و فریز کردن آن‌ها، بی‌تحرکی و کاهش میزان فعالیت‌های روزمره عادی، سپری کردن مدت‌زمان زیاد برای تماشای فیلم و چرخیدن در فضای مجازی، اختلال در ساعات خواب طبیعی و در‌نهایت تغییر اساسی در سبک زندگی، همگی باعث افزایش میزان پرخوری و افزایش شاخص توده بدنی و شیوع چاقی در اینده خواهد شد. ازآنجایی‌که تا از بین نرفتن کامل این بیماری و برگشتن شرایط به حالت طبیعی و نرمال باید تدابیری درست سلامتی و بهداشتی برای این شرایط در نظر گرفت، چراکه پیامدهای منفی ناشی از قرنطینه می‌تواند زنگ خطری برای افزایش شیوع بیماری‌های قلبی و عروقی در آینده باشد.
محدودیت‌ها
این مطالعه در دوره شیوع کووید-19 انجام شد و به این دلیل مهم‌ترین محدودیت مطالعه انجام پرسشگری آنلاین بود و امکان نمونه‌گیری تصادفی و همسان‌سازی براساس سن، جنس و محل سکونت وجود نداشت. به علت آنلاین بودن پرسشگری امکان اندازه‌گیری دقیق و استاندارد قد و وزن با ابزار یکسان ممکن نبود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
اطلاعات شخصی افراد شرکت‌کننده در این پروژه محرمانه و بدون ذکر اسم و نشان بررسی و آنالیز شد. این مطالعه در شورای کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی هرمزگان بررسی شد و پس از تأیید توسط کمیته اخلاق (کد: IR.HUMS.REC.1399.231)دریافت کرده است.
حامی مالی
این مطالعه با حمایت مالی معاونت تحقیقات دانشگاه علوم‌پزشکی هرمزگان (به شماره کمک هزینه 990244) انجام شد.
مشارکت نویسندگان
بررسی متون و نگارش مقاله: صغری فلاحی، رقیه عزتی راد، ناهید شهابی، سید معصومه موسوی، معصومه خیراندیش؛ طراحی پرسش‌نامه آنلاین و جمع‌آوری داده: حسام‌الدین کمال‌زاده؛ منابع، آماده‌سازی مقاله طبق فرمت مجله؛ معصومه لطیفی؛ نگارش و بازبینی نهایی : مرضیه نیک پرور؛ تحلیل آماری: شیده رفعتی
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
به دنبال شیوع ویروس کرونا که به‌طور رسمی تحت عنوان سندرم تنفسی حاد شدید شناخته شد، انتقال بسیار سریع آن از فرد آلوده به افراد سالم حتی در فاز بدون علامت، یک مشکل اساسی و مهم برای مراقبت‌های بهداشتی و درمان در سراسر دنیا رقم زد. با اعلام پاندمی بودن این بیماری از‌طرف سازمان بهداشت جهانی در 12 مارس2020 جهت جلوگیری و قطع زنجیره ارتباط مردمی برای جلوگیری از گسترش و به حداقل رساندن انتقال بیماری عفونی، شرایط قرنطینه در کلیه کشورهای دنیا اعمال شد [1، 2]. عوامل زیادی من‌جمله از دست دادن آزادی‌های فردی، عدم اطمینان به وضعیت بیماری، در خانه ماندن طولانی و خستگی‌های مفرط همگی می‌تواند بر وضعیت سلامتی تأثیر بگذارد که می‌توان از این اثرات منفی طولانی‌مدت شرایط قرنطینه به افزایش وزن و به دنبال آن بیماری‌های قلبی و عروقی اشاره کرد [3-5]. اطلاعات کمی در‌مورد اثرات قرنطینه بر افزایش وزن و چاقی تاکنون شناخته شده است، ولیکن اینکه یک دوره انزوا و خانه‌نشینی همراه با استرس شدید که می‌تواند سبب افزایش خطر چاقی و افزایش وزن در افراد شود، یک حقیقت مسلم است [6]. یکی از پیامدهای مهم دوران قرنطینه تغییر سبک زندگی و عادات غذایی افراد است [7]. تغییرات ناگهانی که به دنبال شرایط پاندمی کووید-19 در زندگی کل مردم جهان وارد شد سبب تغییر رفتارها و عادت‌های زندگی معمولی مردم شد. قطع کار معمول به علت شرایط قرنطینه می‌تواند به بی‌حوصلگی منجر شود، که به نوبه خود با کاهش مصرف انرژی و کم‌تحرکی و افزایش وزن نیز همراه است [8]. علاوه بر خستگی، شنیدن یا خواندن اخبار مربوط به کووید-19 به طور مکرر از رسانه‌ها به افزایش میزان اضطراب و استرس مردم منجر شد [9]. استرس دوران قرنطینه سبب افزایش میزان خوردن غذا و نوشیدنی جهت تلاشی برای مقابله با وضعیت استرس‌زا می‌شود و تمایل افراد را به سمت پرخوری سوق می‌دهد. البته ممکن است یک واکنش خاص جنسیتی به استرس وجود داشته باشد که زنان به احتمال زیاد جهت مقابله با استرس در شرایط قرنطینه مقادیر زیادی غذا مصرف می‌کنند. در‌حالی‌که مردان به احتمال زیاد، سایر رفتارها از‌جمله مصرف الکل یا سیگار کشیدن را به‌عنوان استراتژی کنار آمدن با شرایط استرس به کار می‌گیرند [10]. داشتن سبک زندگی سالم مبتنی بر یک برنامه و رژیم غذایی مناسب، فعالیت بدنی منظم و مدیریت وزن هم هزینه بر و همچنین زمان‌بر است و پایبندی به چنین سبک زندگی نرمال و سالمی به‌شدت تحت تأثیر عوامل اقتصادی و اجتماعی است [11، 12]. در شرایط قرنطینه به دلیل ترس و اضطراب ناشی از کمبود مواد غذایی در آینده، مردم مقادیر زیادی از مواد غذایی بسته‌بندی‌شده را برای طولانی‌مدت به جای مواد غذایی تازه خریداری و مصرف می‌کنند [2]. این مواد غذایی با ماندگاری بالا حاوی مقادیر زیادی نمک، شکر یا چربی‌های ترانس هستند که خطر شیوع چاقی و اضافه‌وزن را افزایش می‌دهند [13]. علاوه‌بر‌آن برخی از افراد تمایل به مصرف نوع خاصی از غذا را دارند که تحت عنوان ولع خوردن به غذا تعریف می‌شود. ولع خوردن به غذا یک تجربه چند‌بعدی است که شامل بُعد شناختی (مثل فکر کردن در‌مورد غذا)، احساسی (میل به زیاد غذا خوردن یا تغییر در خلق و خوی)، رفتاری (جست‌وجوی غذا و مصرف آن) و فیزیولوژیک (ترشح بزاق) است [14] میل برای کربوهیدرات، تولید سرتونین را افزایش می‌دهد که دارای تأثیر مثبت بر خلق‌و‌خوی است و این اثر متناسب با شاخص گلیسمیک غذاست [8، 13]. در دوران قرنطینه، افراد چاق نسبت به سایر افراد، در برابر کم‌تحرکی، تغییر سبک زندگی و تغذیه ناسالم استرس بیشتری را تحمل کرده و مستعد بیماری‌ها، از‌جمله بیماری‌های قلبی‌عروقی خواهند بود. روی آوردن به غذاهای ناسالم که از‌نظر رکود اقتصادی ارزان‌تر است، سبب افزایش شیوع چاقی به‌ویژه در قشر ضعیف جامعه می‌شود [15-16]. پیامدهای استرس مرتبط با چاقی و پیش‌آگهی آن در شیوع بیماری‌های قلبی‌عروقی در دوران قرنطینه و همچنین تأثیر سوء استرس بر سیستم ایمنی و سلامت، موضوع مهمی است که باید در این شرایط مورد توجه واقع شود [1، 16]. نظر به اهمیت طولانی بودن دوران قرنطینه و پیامدهای مهم ناشی از آن در سلامت افراد و به دنبال تغییرات در سبک زندگی در این دوران، بررسی وضعیت زندگی افراد در این شرایط بسیار ضروری و حائز اهمیت است و با‌توجه‌به شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شهر بندرعباس این مطالعه در شرایط پاندمی کووید-19 طراحی شد تا با ارزیابی وضعیت زندگی افراد در دوران قرنطینه، به شناسایی پیامدهای ناشی از آن پرداخته شود.
مواد و روش‌ها
این پژوهش به‌صورت مقطعی طی یک دوره 3 ماهه از تیر لغایت مرداد ماه سال 1399 در استان هرمزگان به‌صورت آنلاین انجام شد. این پژوهش در دانشگاه علوم‌پزشکی هرمزگان با شناسه 990244 و با کد اخلاق کد: IR.HUMS.REC.1399.231 به تصویب رسید. جامعه مورد‌مطالعه افراد بالای 15 سال ساکن استان هرمزگان بودند. این استان دارای 13 شهرستان است. جمعیت این استان براساس سرشماری سال 1395، 177641500 نفر بود. معیار ورود به مطالعه شامل حداقل سن 15 سال و رضایت در شرکت در مطالعه بود و معیار خروج از مطالعه شامل افرادی که در طول مطالعه حامله بودند، بیمارانی که مصرف قبلی متفورمین داشتند و بیمارانی با اختلالات تیروئیدی بودند. با‌توجه‌به شرایط شیوع بیماری کووید-19 و عدم امکان مراجعه مستقیم و اندازه‌گیری‌ها جهت توده بدنی توسط محقق، از پاسخ‌دهنده خواسته شد که آخرین اطلاعات قبل از شیوع بیماری کووید-19 (زمان 1: دی و بهمن 1398) و وضعیت حال حاضر با وجود شیوع بیماری کووید-19 (زمان 2: تیر، مرداد و شهریور 1399) با‌توجه‌به اطلاعاتی که در پرسش‌نامه ذکر شده است، نظرسنجی شامل موارد ارزیابی قد به متر و وزن به کیلوگرم بود که برای محاسبه شاخص توده بدنی استفاده شد [17]. به تفکیک سطوح مختلف توده بدنی در مطالعه بدین صورت گزارش شد:
کمبود وزن= BMI<18/5، وزن طبیعی= 18/5≤>BMI25، اضافه‌وزن =30≤BMI<25، چاقی کلاس 1=≤BMI30
به دلیل خطر انتقال ویروس کرونا ازطریق پرسش‌نامه‌های کاغذی، جمع‌آوری داده‌ها در بستر اینترنت و با کمک برنامه‌های پیام‌رسان ارتباط جمعی (مانند واتساپ) صورت گرفت. بدین ترتیب که لینک مربوط به پرسش‌نامه‌ها ازطریق گروه‌های مختلف پیام‌رسان در سطح استان ارسال شد و از نمونه‌های در دسترس (نمونه‌هایی که لینک مربوطه را دریافت کردند) خواسته شد به سؤالات پرسش‌نامه پاسخ دهند. با‌توجه‌به شیوه جمع‌آوری داده‌ها محدودیتی برای تعداد نمونه در نظر گرفته نشد. پاسخ به سؤالات داوطلبانه بود و در صفحه اول پرسش‌نامه پس از تشریح اهداف مطالعه فرم رضایت نامه شرکت در مطالعه توسط شرکت‌کنندگان امضا می‌شد. پرسش‌نامه شامل 2 بخش بود. بخش اول اطلاعات جمعیت‌شناختی شامل سن، جنس، وضعیت تأهل، میزان تحصیلات، وضعیت اشتغال بود. بخش دوم پرسش‌نامه شامل اطلاعات وزن و قد، خواب و فعالیت فیزیکی بود که به تفکیک زمان‌های 1 و 2 ثبت شد. وضعیت خواب فرد با 7 سؤال مورد سنجش قرار گرفت که شامل مقدار ساعت خواب و کیفیت خواب زمان‌های 1 و 2 را می‌سنجید. بخش بعد مربوط به فعالیت فیزیکی بود که با 6 سؤال وضعیت فعالیت فیزیکی فرد مورد سنجش قرار گرفت که شامل فعالیت بدنی سنگین مانند بلند کردن یا حمل اشیای سنگین، بالا رفتن از پله و میزان زمان فعالیت‌های بدنی فرد بود. بخش نگرانی و اضطراب دارای 9 سؤال بود که شامل وضعیت نگرانی و اضطراب فرد در زمان 2 و ارزیابی، شرایط اضطرابی زمان 1 بود. بخش رفتار کم‌تحرک دارای4 سؤال بود که شامل مدت‌زمان کم‌تحرکی و نشستن در زمان‌های 1 و 2 و ارزیابی فرد از میزان تحرک خود در طول زندگی و مدت‌زمان قرنطینه ماندن فرد بود. آخرین بخش پرسش‌نامه سبک غذایی فرد و میزان و دفعات مصرف غذای سرخ‌کردنی بیرونی منجمد و میزان خرید و انباشت مواد غذایی را ارزیابی کرد. اعتبار این پرسش‌نامه ازطریق اعتبار محتوا و مشورت با افراد صاحب‌نظر تعیین شد. پایایی پرسش‌نامه ازطریق آزمون و باز‌آزمون محاسبه شد، یعنی ابتدا این پرسش‌نامه در میان 10 نفر از نمونه‌های پژوهش توزیع و جمع‌آوری شد و سپس 1 هفته بعد همین پرسش‌نامه روی همان نمونه‌ها تکرار شد بدین‌ترتیب همبستگی 2 آزمون با هم بررسی و محاسبه شد. مطالعه حاضر در تمام مراحل مطابق با اعلامیه منشور اخلاقی هلسینکی انجام شد. این مطالعه مورد تأیید کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی هرمزگان قرار گرفت. کمیته اخلاق نظرسنجی آنلاین و همچنین رضایت آنلاین را تأیید کرد. به همه شرکت‌کنندگانی که رضایت خود را برای شرکت در مطالعه اعلام کردند، اطمینان داده شد که مشارکت داوطلبانه است و هر زمان که بخواهند می‌توانند از مطالعه خارج شوند. علاوه‌بر‌این، داده‌ها به‌صورت ناشناس، ذخیره شده و برای انتشار تجزیهوتحلیل شدند.
برای متغیرهای پیوسته میانگین و انحراف معیار و متغیرهای طبقه‌ای با تعداد و درصد گزارش شدند. نرمال بودن متغیر وابسته شاخص توده بدنی توسط آزمون کلموگروف‌اسمیرنوف تأیید شد (P>0/05). از آزمون تی زوجی برای تعیین اینکه آیا از‌نظر آماری اختلاف معنی‌داری بین میانگین شاخص توده بدنی از زمان 1 (زمان 1: دی و بهمن 1398) تا زمان 2 وجود دارد (زمان 2: تیر، مرداد و شهریور 1399) استفاده شد. تجزیهوتحلیل نمره تغییربرای آزمودن اینکه آیا تغییر میانگین شاخص توده بدنی از زمان 1 به زمان 2 بین گروه‌ها یکسان است، استفاده شد [18]. تجزیهوتحلیل نمره تغییر معادل رگرسیون معمولی است که شاخص توده بدنی در زمان 2، به‌عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته می‌شود و شاخص توده بدنی در زمان 1 در نقش یک متغیر مستقل با شیب 1 ظاهر می‌شود. P <0/05 از‌نظر آماری معنی‌دار در نظر گرفته شد و داده‌ها توسط نرم‌افزار SPSS تجزیهوتحلیل شد.
یافته‌ها
از 352 شرکت‌کننده، 256 نفر (72/7 درصد) زن بودند. علاوه‌بر‌این ، میانگین سنی 8/99±34/74سال بود. جدول شماره 1 مشخصات جمعیت‌شناختی افراد و نتایج آزمون‌های تی زوجی را در زیر‌گروه‌ها شرح داده است. براساس یافته‌های آزمون‌های تی زوجی در جدول شماره 1، افزایش میانگین شاخص توده بدنی از زمان 1 تا زمان 2، برای افراد 30 سال و بالاتر نسبت به جوان‌ترها از‌نظر آماری معنی‌دار بود (P=0/001). همچنین برای زنان، افراد متأهل و ساکنین شهرها نسبت همتایانشان تفاوت معنی‌داری بین شاخص توده بدنی زمان 1 و شاخص توده بدنی زمان 2 دیده شد (P<0/001). علاوه‌بر‌آن، افراد بیکار و کارمندان نسبت به سایرین، تغییر شاخص توده بدنی بیشتری را در این فاصله زمانی تجربه کردند (P<0/05).
طبق یافته‌های جدول شماره 2 افراد شرکت‌کننده در مطالعه به‌طور میانگین 5/52 ساعت را در فضای مجازی و 7 ساعت و 36 دقیقه را به فعالیت‌های نشسته اختصاص داده بودند.
یافته‌های تصویر شماره 1 نشان داد بیشترین سرگرمی شرکت‌کنندگان در دوران قرنطینه دیدن فیلم و جست‌وجو در فضای مجازی است.
جدول شماره 3 تغییرات شاخص توده بدنی را از زمان 1 به زمان 2 نشان می‌دهد. مقادیر روی قطر (به رنگ سیاه) نشان‌دهنده ثبات در طبقه شاخص توده بدنی از زمان 1 تا زمان 2 است. مقادیر بالای قطر نشان‌دهنده افزایش به یک طبقه بالاتر از زمان 1 به زمان 2 است (افزایش وزن). مقادیر زیر قطر نشان‌دهنده کاهش به 1 طبقه پایین‌تر از زمان 1 تا زمان 2 است (کاهش وزن).
یافته‌های تجزیهوتحلیل نمره تغییر در جدول شماره 4 نشان می‌دهد که وضعیت تأهل ، مشکل در به خواب رفتن و تغییر در فعالیت بدنی نسبت به قبل از کووید-19 بر تغییر میانگین شاخص توده بدنی از زمان 1 به زمان 2 تأثیرگذار است. براساس جدول شماره 4 ، افزایش میانگین شاخص توده بدنی از زمان 1 به زمان 2 برای افراد متأهل 0/44 بیشتر از سایر شرکت‌کنندگان بود (0/023=P). به‌علاوه، میانگین تغییر شاخص توده بدنی در افرادی که به‌سختی به خواب می‌روند، 0/37 کمتر از افرادی بود که هیچ مشکلی در خواب ندارند (0/049=P). به عبارت بهتر افرادی که به محض ورود به رختخواب به‌راحتی و بدون هیچ مشکلی به خواب می‌روند در مقایسه با افرادی که پس از ورود به رختخواب به‌سختی به خواب می‌روند تغییر شاخص توده بدنی بیشتری را تجربه می‌کنند. همچنین، افزایش شاخص توده بدنی در افرادی که فعالیت بدنی آن‌ها نسبت به قبل از کووید-19 کاهش یافته است، تقریباً 0/45 بیشتر از دیگران دیده شد (0/005=P).
تصویر شماره 2 نشان می‌دهد که 68/5 درصد از افراد شرکت‌کننده در مطالعه به‌صورت هفتگی مواد غذایی را ذخیره می‌کنند .
بحث و نتیجه‌گیری
نتایج این نظرسنجی نشان داد افزایش میانگین شاخص توده بدنی قبل و بعد از قرنطینه برای افراد 30 سال و بالاتر در مقایسه با افراد جوان از‌نظر آماری معنی‌دار بود. تغییرات سبک زندگی و عادات غذایی افراد از جمله مهم‌ترین تغییرات بزرگ دوران پاندمی کرونا بود [2]. گیجی و سردرگمی، عصبانیت ناشی از کمبود مواد غذایی اولیه ناکافی، عدم تفریح و سرگرمی‌های ورزشی و غیره در طول قرنطینه باعث ناامیدی و همچنین اضطراب و استرس ناشی از کمبود غذا در آینده سبب خرید بیش‌از‌حد و ذخیره کردن طولانی‌مدت مواد غذایی در منزل شده است و به دنبال مصرف مواد غذایی اضافی، توده بدنی افراد نیز در این شرایط افزایش یافته است [19، 20]. انباشت مواد غذایی در این مطالعه در 68/5 درصد افراد شرکت‌کننده دیده شد که این خود می‌تواند به افزایش شیوع چاقی در این دوران کمک کند. اورزیلا و همکارانش نیز در در مطالعه مروری خود، افزایش معنادار وزن و تغییر در شاخص توده بدن، کیفیت زندگی در دوران پاندمیک و تعطیلات را گزارش کرده‌اند [21].
کاهش فعالیت فیزیکی منظم و کاهش کالری مصرفی روزانه و افزایش وزن، موجب افزایش شاخص توده بدن شده که افزایش آن‌ها خطر ابتلا و یا شدت بخشیدن به بیماری‌های قلبی‌عروقی و متابولیک را افزایش می‌دهد. به‌طوری‌که یافته‌های مطالعه غلامی و همکارانش نیز حاکی از این بود که به دنبال استرس و افزایش اضطراب دوران کرونا میزان بی‌خوابی در بین افراد افزایش یافته است و جهت رهایی از این شرایط افراد شروع به پرخوری می‌کنند [22]. از طرفی دیگر مطالعه وانگ و همکارنش نیز نشان داد بین سطح فرسودگی شغلی و استرس افراد در دوران کرونا و افت عملکرد کاری آن‌ها رابطه نزدیکی وجود دارد که سبب بی‌تحرکی و به دنبال ان اضافه‌وزن می‌شود [23].
اکثر فعالیت‌های اجتماعی و فعالیت‌های بدنی از جمله دوچرخه سواری، یوگا، سالن‌های ورزشی به دنبال ممنوعیت‌ها‌ی تردد به یک‌باره کاهش پیدا کرد و خانه‌نشینی‌های طولانی‌مدت مردم به یک‌باره شروع شد [24]. در این میان مردان بیشتر از زنان تحت تأثیر بیماری کووید-19 قرار گرفته‌اند و یک دلیل ان این است که نرخ بیماری‌های مزمن در مردان بیشتر از زنان است، چنان‌که گالو لیندا و همکارانش در یافته‌های خود دریافتند که در زنان، انرژی دریافتی در طول همه‌گیری 20 درصد بیشتر بود، و تناوب میان‌وعده و تراکم انرژی میان‌وعده‌های مصرف‌شده نیز در مقایسه با دوران پیش از کووید-19 افزایش یافت و کاهش سطح فعالیت بدنی در هر 2 جنس را گزارش کردند [25]. در این مطالعه نیز زنان بیشترین شرکت‌کننده و پاسخ‌دهنده به سؤالات نظرسنجی ما در دوران پاندمی کووید-19 بودند. هرچند سؤالات آنلاین این نظرسنجی برای همگان ارسال شده، ولیکن با خانه‌نشینی بیشتر زنان نسبت به مردان در این مطالعه تعداد پاسخ‌دهندگان زن بیشتر بود.
در طول شرایط پاندمی کووید-19، به دلیل تغییر سبک زندگی کلیه فرایندهای روزمره زندگی و فعالیت‌های کاری دستخوش تحول عظیمی شد. به‌طوری‌که افراد شرایط سختی را در منزل سپری می‌کنند و چون هیچ‌گونه آمادگی‌های لازم از قبل برای برخورد با ویروس کرونا صورت نگرفته بود، درک و تحمل این وضعیت را برای کلیه گروه‌های سنی سخت‌تر نیز کرد. نگرانی و ترس و اضطراب به دلیل اخبار رسانه‌های جمعی، عدم دسترسی به مواد غذایی سالم و تازه و انباشت مواد غذایی و فریز کردن آن‌ها، بی‌تحرکی و کاهش میزان فعالیت‌های روزمره عادی، سپری کردن مدت‌زمان زیاد برای تماشای فیلم و چرخیدن در فضای مجازی، اختلال در ساعات خواب طبیعی و در‌نهایت تغییر اساسی در سبک زندگی، همگی باعث افزایش میزان پرخوری و افزایش شاخص توده بدنی و شیوع چاقی در اینده خواهد شد. ازآنجایی‌که تا از بین نرفتن کامل این بیماری و برگشتن شرایط به حالت طبیعی و نرمال باید تدابیری درست سلامتی و بهداشتی برای این شرایط در نظر گرفت، چراکه پیامدهای منفی ناشی از قرنطینه می‌تواند زنگ خطری برای افزایش شیوع بیماری‌های قلبی و عروقی در آینده باشد.
محدودیت‌ها
این مطالعه در دوره شیوع کووید-19 انجام شد و به این دلیل مهم‌ترین محدودیت مطالعه انجام پرسشگری آنلاین بود و امکان نمونه‌گیری تصادفی و همسان‌سازی براساس سن، جنس و محل سکونت وجود نداشت. به علت آنلاین بودن پرسشگری امکان اندازه‌گیری دقیق و استاندارد قد و وزن با ابزار یکسان ممکن نبود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
اطلاعات شخصی افراد شرکت‌کننده در این پروژه محرمانه و بدون ذکر اسم و نشان بررسی و آنالیز شد. این مطالعه در شورای کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی هرمزگان بررسی شد و پس از تأیید توسط کمیته اخلاق (کد: IR.HUMS.REC.1399.231)دریافت کرده است.
حامی مالی
این مطالعه با حمایت مالی معاونت تحقیقات دانشگاه علوم‌پزشکی هرمزگان (به شماره کمک هزینه 990244) انجام شد.
مشارکت نویسندگان
بررسی متون و نگارش مقاله: صغری فلاحی، رقیه عزتی راد، ناهید شهابی، سید معصومه موسوی، معصومه خیراندیش؛ طراحی پرسش‌نامه آنلاین و جمع‌آوری داده: حسام‌الدین کمال‌زاده؛ منابع، آماده‌سازی مقاله طبق فرمت مجله؛ معصومه لطیفی؛ نگارش و بازبینی نهایی : مرضیه نیک پرور؛ تحلیل آماری: شیده رفعتی
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
- Abbas AM, Fathy x, Fawzy AT, Salem AS, Shawky MS. The mutual effects of COVID-19 and obesity. Obes Med. 2020; 19:100250.[DOI:10.1016/j.obmed.2020. 100250] [PMID] [PMCID]
- Brooks SK, Webster RK, Smith LE, Woodland L, Wessely S, Greenberg N, et al. The psychological impact of quarantine and how to reduce it: Rapid review of the evidence. Lancet. 2020; 395(10227):912-20. [DOI:10.1016/S0140-6736(20)30460-8] [PMID]
- Parmet WE, Sinha MS. COVID-19 - the law and limits of quarantine. N Engl J Med. 2020; 382(15):e28 [DOI:10.1056/NEJMp2004211] [PMID]
- Rosenberger LH, Riccio LM, Campbell KT, Politano AD, Sawyer RG. Quarantine, isolation, and cohorting: From cholera to Klebsiella. Surg Infect. 2012; 13(2):69-73. [DOI:10.1089/sur.2011.067] [PMID] [PMCID]
- Conway TL, Vickers RR Jr, Ward HW, Rahe RH. Occupational stress and variation in cigarette, coffee, and alcohol consumption. J Health Soc Behav. 1981; 22(2):155-65. [PMID]
- Mattioli AV, Ballerini Puviani M. Lifestyle at time of COVID-19: How could quarantine affect cardiovascular risk. Am J Lifestyle Med. 2020; 14(3):240-2. [DOI:10.1177/1559827620918808] [PMID] [PMCID]
- Stammers L, Wong L, Brown R, Price S, Ekinci E, Sumithran P. Identifying stress-related eating in behavioural research: A review. Horm Behav. 2020; 124:104752. [DOI:10.1016/j.yhbeh.2020.104752] [PMID]
- Moynihan AB, van Tilburg WA, Igou ER, Wisman A, Donnelly AE, Mulcaire JB. Eaten up by boredom: Consuming food to escape awareness of the bored self. Front Psychol. 2015; 6:369. [DOI:10.3389/fpsyg.2015.00369] [PMID] [PMCID]
- Yılmaz C, Gökmen V. Neuroactive compounds in foods: Occurrence, mechanism and potential health effects. Food Res Int. 2020; 128:108744. [DOI:10.1016/j.foodres.2019.108744] [PMID]
- Alsarhan A, Shoiab A, Gardouh A, Khwaldeh A, Alqaraleh M. Obesity risk throughout collective quarantine for the COVID-19. Rom J Diabetes Nutrition Metab Dis. 2022; 29(3):280-3. [Link]
- Sciomer S, Moscucci F, Maffei S, Gallina S, Mattioli AV. Prevention of cardiovascular risk factors in women: The lifestyle paradox and stereotypes we need to defeat. Eur J Prev Cardiol. 2019; 26(6):609-10. [DOI:10.1177/2047487318810560] [PMID]
- Mattioli AV, Coppi F, Migaldi M, Scicchitano P, Ciccone MM, Farinetti A. Relationship between Mediterranean diet and asymptomatic peripheral arterial disease in a population of pre-menopausal women. Nutr Metab Cardiovasc Dis. 2017; 27(11):985-90. [DOI:10.1016/j.numecd.2017.09.011] [PMID]
- Rodríguez-Martín BC, Meule A. Food craving: New contributions on its assessment, moderators, and consequences. Front Psychol. 2015; 6:21. [DOI:10.3389/fpsyg.2015.00021] [PMID] [PMCID]
- Nederkoorn C, Smulders FT, Jansen A. Cephalic phase responses, craving and food intake in normal subjects. Appetite. 2000; 35(1):45-55. [PMID]
- Mediouni M, Madiouni R, Kaczor-Urbanowicz KE. COVID-19: How the quarantine could lead to the depreobesity. Obes Med. 2020; 19:100255. [DOI:10.1016/j.obmed.2020.100255] [PMID] [PMCID]
- Mattioli AV, Sciomer S, Cocchi C, Maffei S, Gallina S. Quarantine during COVID-19 outbreak: Changes in diet and physical activity increase the risk of cardiovascular disease. Nutr Metab Cardiovasc Dis. 2020; 30(9):1409-17. [DOI:10.1016/j.numecd.2020.05.020] [PMID] [PMCID]
- Fedewa MV, Das BM, Evans EM, Dishman RK. Change in weight and adiposity in college students: A systematic review and meta-analysis. Am J Prev Med. 2014; 47(5):641-52. [DOI:10.1016/j.amepre.2014.07.035] [PMID]
- Wheatley D, Bickerton C. Measuring changes in subjective well-being from engagement in the arts, culture and sport. J Cult Econ. 2019; 43(3):421-42. [DOI:10.1007/s10824-019-09342-7]
- Di Renzo L, Gualtieri P, Cinelli G, Bigioni G, Soldati L, Attinà A, et al. Psychological aspects and eating habits during COVID-19 home confinement: Results of EHLC-COVID-19 Italian online survey. Nutrients. 2020; 12(7):2152. [DOI:10.3390/nu12072152] [PMID] [PMCID]
- Jeong H, Yim HW, Song YJ, Ki M, Min JA, Cho J, et al. Mental health status of people isolated due to Middle East respiratory syndrome. Epidemiol Health. 2016; 38:e2016048. [DOI:10.4178/epih.e2016048] [PMID] [PMCID]
- Urzeala C, Duclos M, Chris Ugbolue U, Bota A, Berthon M, Kulik K, et al. COVID-19 lockdown consequences on body mass index and perceived fragility related to physical activity: A worldwide cohort study. Health Expect. 2022; 25(2):522-31. [DOI:10.1111/hex.13282] [PMID] [PMCID]
- Gholami A, Sadeghi Yarandi M, Ghasemi M, Sadeghi Yarandi M, Ghasemi Koozekonan A, Soltanzadeh A. [Effect of coronavirus epidemic on job stress and mental workload: A longitudinal study in a chemical industry (Persian)]. Iran Occup Health. 2020; 17(S1):81-9. [Link]
- Wang C, Pan R, Wan X, Tan Y, Xu L, Ho CS, et al. Immediate psychological responses and associated factors during the initial stage of the 2019 coronavirus disease (COVID-19) epidemic among the general population in China. Int J Environ Res Public Health. 2020; 17(5):1729. [DOI:10.3390/ijerph17051729] [PMID] [PMCID]
- Mokarami H, Choobineh A, Nazifi M. [A systematic review on the available questionnaires for the assessment of work-related stressors (Persian)]. Iran Occup Health J. 2017; 14(5):62-74. [Link]
- Gallo LA, Gallo TF, Young SL, Moritz KM, Akison LK. The impact of isolation measures due to COVID-19 on energy intake and physical activity levels in Australian university students. Nutrients. 2020; 12(6):1865. [DOI:10.3390/nu12061865] [PMID] [PMCID]
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
بهداشت عمومی
دریافت: 1400/11/23 | پذیرش: 1402/4/10 | انتشار: 1402/4/10
دریافت: 1400/11/23 | پذیرش: 1402/4/10 | انتشار: 1402/4/10
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
